Руска-турэцкая вайна (1768—1774)

Руска-турэцкая вайна (1768—1774) — вайна, якую вялі паміж сабою Расія і Турцыя.

Руска-турэцкая вайна 1768—1774
Асноўны канфлікт: Руска-турэцкія войны
«Перамога Кацярыны II над туркамі» Стэфана Тарэлі, 1772.
Дата	1768—1774
Месца	Малдавія, Бесарабія, Валахія, Эгейскае мора
Прычына	сутыкненне рускіх і турэцкіх інтарэсаў у Польшчы (гл. Барская канфедэрацыя)
Вынік	перамога Расіі
Змены	Кючук-Кайнарджыйскі мір
Праціўнікі
Расійская імперыя Войска Запарожскае нізавое Асманская імперыя Крымскае ханства
Камандуючыя
Пётр Румянцаў Аляксандр Сувораў Аляксей Арлоў Фёдар Ушакоў Пётр Калнышэўскі Мустафа III Яглікізадэ Нісані Мехмед Эмін-паша Малдаванчы Алі-паша Кырым Гірай
Сілы бакоў
125 000
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Турцыя пачала вайну з падтрымкай Францыі і Аўстрыі, якія жадалі аслаблення Расіі ў Рэчы Паспалітай; турэцкія вярхі жадалі пашырыць уладанні Турцыі ў Прычарнамор’і, на Каўказе і авалодаць Астраханню. Расія, пасля шэрагу значных перамог на сушы і на моры, вымусіла Турцыю да мірных перамоў і атрымала свабодны выхад да Чорнага мора. Вайна скончылася падпісаннем Кючук-Кайнарджыйскага дагавора (1774).

Вайна была абвешчана Турцыяй у 1768, а ў студзені 1769 войскі крымскага хана ўварваліся на Украіну. Расійскае войска заняло Ясы (1769); 1-я армія пад началам П. А. Румянцава ўзяла перамогі пад Рабой Магілай, на рэках Ларга і Кагул (усё — 1770), фарсіравала Дунай. 2-я армія В. М. Далгарукага заняла Крым (1771).

У 1774 расійскае войска фарсіравала Дунай і блакіравала турэцкія крэпасці Шумлу, Рушчук і Сілістрыю; пад началам А. В. Суворава і М. Ф. Каменскага перамагло пад Казлуджай (1774).

Расійскі флот паспяхова дзейнічаў супраць турэцкага на Міжземным і Эгейскім морах (Архіпелагскія экспедыцыі) і разграміў туркаў у Чэсменскай бітве (1770).

Літаратура

• Военный энциклопедический словарь, 1983. — 863 с. : 30 л. ил.