Рывок (кінематыка)

Рывок (англ.: jerk, jolt, surge, lurch) - вектарная фізічная велічыня, якая характарызуе тэмп (хуткасць) змены паскарэння цела. З'яўляецца трэцяй вытворнай па часе ад радыус-вектара.

Рывок
${\vec {j}}={\frac {d{\vec {a}}}{dt}}$
Размернасць	LT −3
Адзінкі вымярэння
СІ	м/с3
СГС	см/с3
Заўвагі
вектарная велічыня

Рывок у кінематыцы

Вектар рыўка ${\vec {j}}$ ў любы момант часу знаходзіцца шляхам дыферэнцыявання вектара паскарэння часціцы па часе:

${\vec {j}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {a}}}{\mathrm {d} t}}={\frac {\mathrm {d} ^{2}{\vec {v}}}{\mathrm {d} t^{2}}}={\frac {\mathrm {d} ^{3}{\vec {r}}}{\mathrm {d} t^{3}}},$

дзе:

• ${\vec {a}}$ — паскарэнне;
• ${\vec {v}}$ — хуткасць;
• ${\vec {r}}$ — радыус-вектар.

Адзінкі вымярэння рыўка

• метр у секунду у кубе, м/с³, вытворная адзінка сістэмы СІ.
• сантыметр у секунду у кубе, cм/с³, вытворная адзінка сістэмы СГС.
• «жэ» у секунду, g/с, дзе g = 9,81 м/с² - стандартнае паскарэнне вольнага падзення.

Электрадынаміка

Сіла, якая дзейнічае на паскораны зарад, які рухаецца (радыяцыйнае трэнне, ці рэакцыя выпраменьвання), прапарцыйная трэцяй вытворнай каардынаты (гэта значыць першай вытворнай паскарэння) па часе.

${\vec {F}}={\frac {q^{2}}{6\pi \epsilon _{0}c^{3}}}\cdot {\frac {d^{3}{\vec {r}}}{{dt}^{3}}}$ (у сістэме СІ).

Прымяненне

Транспарт

Паняцце рыўка ўжываецца пры перавозцы пасажыраў, а таксама далікатных і каштоўных грузаў.

Пасажыр прыстасоўваецца да паскарэння, напружваючы мышцы і падбіраючы позу. Пры змене паскарэння пастава, натуральна, таксама змяняецца. Пасажыру трэба даць час, каб адрэагаваць і змяніць яе - інакш стаялы пасажыр страціць раўнавагу, а сядзячы - стукнецца. Тыповы прыклад - момант поўнай прыпынку вагона метро пасля працэсу тармажэння: з месцамі пасажыры, якія нахіліся наперад у працэсе тармажэння, не паспяваюць прыстасавацца да новага паскарэння, які ўзнікае ў момант прыпынку, і нахіляюцца назад.

Вестыбулярны апарат чалавека адчувальны менавіта да рыўка, а не да паскарэння.

Аналагічна, груз, да якога прыкладзена паскарэнне, дэфармуецца. Частае і хуткае змяненне паскарэння азначае частую і хуткую дэфармацыю, што можа прывесці да разбурэння далікатнага грузу. Часткова рывок можна паменшыць, выкарыстаўшы амартызацыйную ўпакоўку.

Для многіх прыбораў і прылад у тэхнічных умовах нармуецца лімітавае значэнне рыўка.

Вытворныя большага парадку ў транспарце прымяняюцца рэдка. Вядомы выпадак, калі радыус-вектар даследаваўся да чацвёртай вытворнай - вывад на арбіту тэлескопа Хабла.

У артыкуле І. І. Смульского і Я. І. Смульского «Астэроід Апофіс: эвалюцыя арбіты і магчымае выкарыстанне» выкарыстоўваюцца вытворныя да шостага парадку і шэраг Макларена ў праграме разліку.

У працы фінскага матэматыка К. Зундмана пры вырашэнні "задачы 3-х цел" выкарыстоўваюцца вышэйшыя вытворныя і шэрагі.

Металарэзныя станкі

У металарэзных станках з электронным кіраваннем змена паскарэння таксама важная - хуткія дэфармацыі інструмента, якія здараюцца пры высокім рыўку, заўчасна выводзяць інструмент з ладу.

Гл. таксама

• Радыус-вектар
• Хуткасць
• Паскарэнне

Спасылкі

• Кинематика механизмов — артыкул з БСЭ. И. И. Артоболевский, Н. И. Левитский
• Капунцов Ю. Д. Электрооборудование и электропривод промышленных установок. Учебник для вузов. — М., 1979. — 360 с. Архівавана 8 сакавіка 2008.
• Хитрик В. Э. Методы динамической оптимизации механизмов машин-автоматов. — М., 1974. — 116 с. Архівавана 14 кастрычніка 2008.