Іпаліт Восіпавіч Младзецкі

Іпаліт Восіпавіч Младзецкі (1855, г. Слуцк — 22 лютага 1880, г. Санкт-Пецярбург) — слуцкі мешчанін, тэрарыст-адзіночка.

Іпаліт Восіпавіч Младзецкі
Дата нараджэння 1855
Месца нараджэння
Дата смерці 22 лютага 1880(1880-02-22)
Месца смерці
Грамадзянства Расійская імперыя
Адукацыя
Веравызнанне іўдаізм
Партыя Народная воля
Род дзейнасці рэвалюцыянер

Біяграфія правіць

Нарадзіўся ў сям’і дробнага гандляра. Хрышчаны габрэй. Вучыўся ў слуцкай гімназіі, выключаны. Хатні настаўнік у Рагачове[1]. Пражываў у Мінску, у Вільні, дзе ў жніўні 1879 года хрысціўся. Віленскі генерал-губернатар П. П. Альбедзінскі паведамляў у Санкт-Пецярбург: «Іпаліт Младзецкі гатаваўся ў віленскім духоўным братэрстве да ўспрымання святога хрышчэння, ахрышчаны і неўзабаве адправіўся ў Пецярбург… Затым праз паўгода Младзецкі з’явіўся да сакратара братэрства, быццам бы праездам у Слуцк па нагоды смерці бацькі, у крайняй беднасці, што відаць было па яго апратцы. З сум братэрства выдадзена яму 10 рублёў»[2].

З’ехаў у Пецярбург, але хутка быў высланы ў Слуцк, як не меўшы права на пражыванне ў сталіцах. Нелегальна вярнуўся ў Пецярбург. Прапанаваў свае паслугі «Народнай Волі», але адказу не атрымаў. Вырашыў здзейсніць тэрарыстычны акт, спыніўшыся на забойстве графа М. Т. Лорыс-Мелікава. 20 лютага 1880 года спрабаваў на вуліцы яго застрэліць, але няўдала. 21 лютага 1880 года Пецярбургскім ваенна-акруговым судом прысуджаны да смяротнага пакарання праз павешанне[3][4].

Замах правіць

Выканаўчы камітэт «Народнай Волі», скарыстаўшыся выпадкам, узвёў Младзецкага ў ранг рэвалюцыянера. Аднак, адзначыў прыватны характар замаху. Пракламацыя Выканаўчага камітэта «Народнай Волі» аб’яўляла, што гэта замах «аднаасобны, як па задуме, так і па выкананні», прычым было агаворана: «Младзецкі сапраўды звяртаўся да ВК з прапановай сваіх сіл на якое-небудзь тэрарыстычнае прадпрыемства, але, ня вычакаўшы двух-трох дзён, здзейсніў свой замах не толькі без дапамогі, але нават без ведама ВК. Гэтая акалічнасць, між іншым, адбілася і на тэхнічнам баку прадпрыемства: ВК, без усялякага сумнення, адшукаў б больш верныя сродкі здзяйснення пакарання Мелікава, калі б над ім адбыўся смяротны прысуд»[5].

"…Сёння ў трэцяй гадзіне дня Лорыс вяртаўся дадому, калі блага апрануты чалавек, на выгляд гадоў 30, чакаў яго на рагу Пачтамцкай і Вялікай Марской, выскачыўшы са сваёй засады, стрэліў у яго ва ўпор ў правы бок. Шынель выратавала графа, куля слізганула па шынялі, разарваўшы яе ў трох месцах, а таксама і мундзір. Але, дзякуй Богу, Лорыс застаўся цэлы. Злачынцу адразу схапілі. Гэта габрэй з перахрышчаных, але які знаходзіўся пад наглядам паліцыі. Лорыс, калі адчуў дула пісталета, размахнуўся на забойцу, што, мабыць, і выратавала яго. Граф сказаў: «Мяне куля не бярэ, а гэты паскуда думаў забіць мяне…»[6].

Суд і пакаранне правіць

На судзе Младзецкі прылічыў сябе да нарадавольцаў: «Я сацыяліст, падзяляю цалкам іх перакананні, але знаёмых маіх і сяброў не назаву». Падняўшыся на эшафот, Младзецкі крыкнуў у натоўп: «Я паміраю за вас!»[7].

Вял. князь Канстанцін Канстанцінавіч, з дзённіка, 26 лютага 1880 года: «…Дастаеўскі хадзіў глядзець пакаранне Младзецкага, мне гэта не спадабалася, мне было б агідна зрабіцца сведкам такой бесчалавечнай справы; але ён патлумачыў мне, што яго займала ўсё, што тычыцца чалавека, усе палажэнні яго жыцця, радасці і пакуты. Нарэшце, можа быць, яму хацелася ўбачыць, як вязуць на пакаранне смерцю злачынца і ў думках другі раз перажыць ўласныя ўражанні… Младзецкі азіраўся па баках, здаваўся абыякавым. Фёдар Міхайлавіч тлумачыць гэта тым, што ў такую хвіліну чалавек стараецца адагнаць думка пра смерць, яму прыгадваюцца большаю часткай ўцешныя карціны, яго пераносіць у нейкі жыццёвы сад, поўны вясны і сонца. І чым бліжэй да канца, тым неадчэпна і пакутлівей робіцца ўяўленне немінучай смерці. Маючая адбыцца боль, перадсмяротныя пакуты не страшныя: жудасны пераход у іншы невядомы вобраз…»[8].

Газета «Голас», 23 лютага 1880: «…сотні лавак, зэдлічкаў, скрынь, бочак і ўсходаў ўтварылі свайго роду карэ вакол войска… За месцы плацілі ад 50 капеяк да 10 рублёў; месца нават перакуплялі… Твар гэтага чалавека з рыжаватым бародкай і такімі ж вусамі быў благі і жоўты. Ён быў скажоны. Некалькі разоў здавалася, што яго перакручвае ўсмешка… Твар яго быў пакрыты страшнаю бледнасцю і рэзка вылучаўся сваёй азызласцю з-пад чорнага адзення; бліскучыя вочы яго неспакойна блукалі ў прасторы. Густыя чорныя бровы, сыходзячы да носе, надавалі яму вельмі змрочны і злосны выгляд, які часам непрыемна мякчэў лёгкай насмешкай і сціснутымі усмешкай правай паловы непрыгожа акрэсленага рота…»

Газета «Новы час»: «…Младзецкі ўяўляе сабою чыста габрэйскі тып самага несамавітага склада. Некаторыя сцвярджалі, што ён быццам бы ўсміхаўся. Мы не маглі прыняць за ўсмешку хваравіта крывыя рысы. Твар спыніўся перакрыўляцца ва ўсмешку, якую перад тым ён стараўся зрабіць. Ён быў сам не свой…»

"..Прыйшоў Дастаеўскі. Кажа, што на кары Младзецкага народ глуміўся і крычаў. Вялікі эфект вырабіла тое, што Младзецкі пацалаваў крыж. З усіх бакоў сталі казаць: «Пацалаваў! Крыж пацалаваў!…»[9].

Аляксандр II: «…Младзецкі павешаны ў 11 г. На Сямёнаўскім пляцу ― усё ў парадку…». Цэсарэвіч Аляксандр: «…Вось гэта спраўна і энергічна!..»[10].

Зноскі

  1. Карніловіч Э. Младзецкі Іпаліт Восіпавіч // ЭГБ. — Мн.: 1999. — Т. 5. — С. 218.
  2. Кошель П. А. История российского терроризма. — М.: Голос, 1995. — С. 267. — 376 с. — ISBN 5-7117-0111-8.
  3. Сватиков С. Г. Общественное движение в России. Ч. 3. Участие евреев. — Ростов на Дону: Изд-во Н. Парамонова, 1905. — 408 с. Архівавана 4 сакавіка 2016.
  4. Млодецкий Ипполит Осипович(недаступная спасылка). Российская еврейская энциклопедия. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2016.
  5. «Народная воля» в документах и воспоминаниях. — М.: Всесоюзное общество политкаторжан и ссыльнопоселенцев, 1930. — С. 95. — 288 с.
  6. Богданович А. В. Три последних самодержца. — М.: Новости, 1990.
  7. Энгельмейер А. К. Казнь Млодецкого // Голос минувшего. — М.: 1917. — № 7-8.
  8. Дневник великого князя Константина Константиновича (К. Р.). 1911―1915. — М.: ПРОЗАиК, 2013. — 624 с. — ISBN 978-5-91631-163-1.
  9. Смирнова-Сазонова С. И. Из дневника. Воспоминания о Ф. М. Достоевском. Lib.ru. Классика.(недаступная спасылка)
  10. Хронос. Лица «Народной Воли».

Літаратура правіць

  • Карніловіч І. На эшафоце з усмешкай // Чырвоная змена, 1994, 27 студзеня
  • Троицкий Н. А. Безумство храбрых. Русские революционеры и карательная политика царизма 1866—1882 гг. — М., Мысль, 1978. — 323 с
  • Волгин И. Л. Князь Мышкин и Ипполит Млодецкий // Колеблясь над бездной. ― М., Центр гуманитарного образования, 1998. ― С. 233
  • Дневник А. С. Суворина. 1887 год. ― М.-Пг., изд-во Л. Д. Френкель, 1923

Спасылкі правіць

  • Сайт «Народная Воля» [1]