Адлучэнне

Адлучэнне ад царквы або адлучэнне ад сінагогі (адлучэнне) — практыкаваная ў некаторых рэлігіях мера пакарання за дзеянні, несумяшчальныя з зацверджаным царквой ладам жыцця, за парушэнне царкоўных правілаў, за вераадступніцтва або ерась. Ён заключаецца ў перапыненні ўсіх адносін паміж царквой і асобай, якая адлучаецца. Рэлігійны сэнс адлучэння ад царквы заключаецца ў адмове царквы несці адказнасць за думкі, словы і ўчынкі адлучаных.

Адлучэнне ад царквы практыкуецца ў многіх рэлігіях, у прыватнасці, у хрысціянстве і юдаізме. На практыцы экскамуніка звычайна заключаецца ў тым, што адлучанаму забараняецца ўдзельнічаць у ажыццяўленні публічных рэлігійных дзеянняў і атрымлівае магчымасць здзяйсняць пэўныя рытуалы (напрыклад, адпушчэння грахоў).

Адлучэнне ад царквы ў хрысціянстве

Хрысціянская царква практыкуе наступныя віды адлучэння ад царквы:

• Анафема (або вялікае адлучэнне ад царквы, грэч. ἀνάθεμα) — навязваецца вышэйшай царкоўнай уладай, прымяняецца да вераадступнікаў і ерэтыкоў. Анафіма мае бестэрміновы тэрмін дзеяння і прадугледжвае забарону на любыя сувязі царквы з адлучанымі.
• Забарона (або малое адлучэнне, грэч. ἀφορισμός) — навязаны царкоўнымі ўладамі на рэгіянальным або мясцовым узроўні (у правасл. - епіскапам), галоўным чынам за парушэнне царкоўных правілаў і за адхіленне ад запаведзяў, заключаецца ў часовай забароне ўдзелу ў рэлігійных абрадах, прычашчэння і блаславення.
• Інтэрдыкт — выкарыстоўвалася пераважна ў заходніх хрысціянскіх цэрквах. Ад царквы адлучаюць не асобнага прыхаджаніна, а адразу вялікую групу: вёску, горад, вобласць ці нават дзяржаву. На тэрыторыі, на якую распаўсюджваўся інтэрдыкт, не працавалі цэрквы, не праводзіліся рэлігійныя святы, не праводзіліся абрады (хрышчэнні, вянчанні, пахаванні і інш.).

Адлучэнне ад царквы ў юдаізме

Харам — вышэйшае духоўнае асуджэнне ў іўдаізме. Гэта поўнае выключэнне чалавека з яўрэйскай супольнасці.

Сыруў — гэта распараджэнне рэлігійнага рабінскага суда (beit din), якое накладаецца пры невыкананні яго папярэдніх рашэнняў і нясе з сабой некаторыя абмежаванні на ўдзел у рэлігійным жыцці з мэтай прымусу да выканання папярэдняга рашэння.

Падобныя меры пакарання і ў іншых рэлігіях

Будызм

У некаторых будысцкіх манастырах манахаў могуць выгнаць за парушэнне асноўных правілаў манаскага жыцця, але агульнага адлучэння ад царквы няма аналага.

Індуізм

У індуізме няма паняцця адлучэння ад рэлігіі, але можа быць адлучэнне ад касты. Хоць гэты працэс часта мае не рэлігійны кантэкст, а сацыяльна-палітычны.

Іслам

У ісламе няма канцэпцыі адлучэння ад царквы, падобнай хрысціянскай. Найбольш блізкае паняцце — такфір (кафір), з'ява, калі адзін мусульманін аб'яўляе іншага мусульманіна няверуючым, гэта значыць кафірам. Але гэта не перашкаджае ўдзелу другога ў рэлігійных абрадах.