Маскоўская дзяржава: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Artsiom91 перанёс старонку Рускае царства у Руская дзяржава
др вікіфікацыя, аўтаматычная перапрацоўка спасылкі на ЭнцВКЛ з дапамогай AWB
Радок 88:
 
Па тытулатуры Рускаму царству папярэднічала [[Вялікае Княства Маскоўскае]], а яго пераемніцай стала [[Расійская імперыя]]{{sfn|''Хорошкевич А. Л.''|1993|loc=Большой государственный герб
Российской империи. Венцы и короны, скипетры и державы: [http://heraldry.hobby.ru/gub/large2.html «Смена внешних форм правления — сначала великое княжение, с 1547 года царство, с 1722 года империя — требовала и смены знаков власти, создания новых, переосмысления старых».]}}<ref>Культурология: Учебное пособие / Сост. и отв. ред. А. А. Радугин. — {{М}}: Центр, 2001. — 304 с. — ISBN 5-88860-046-6 [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/Rad/18.php — Гл. 2. — § 1.]: «С 1547 года, с венчания Ивана IV на царство, Русь стала называться Россией. Официальное название страны — Российское государство, Россия».</ref><ref>[http://www.otechestvo.org.ua/main/20071/3105.htm ''Перевезенцев С., д.и.н.'' Первый царь // Сайт Всеукраинского общественного объединения «Единое Отечество» (www.otechestvo.org.ua), 31.1.07.]: «16 января 1547 года великий князь Иван IV Васильевич принял царский титул, а Московское великое княжество превратилось в Российское царство».</ref>. У гістарыяграфіі таксама існуе традыцыя перыядызацыі рускай гісторыі, паводле якой прынята гаварыць пра ўзнікненне адзінай і незалежнай цэнтралізаванай [[Руская дзяржава|Рускай дзяржавы]] ў эпоху кіравання [[Іван III Васільевіч|Івана III Вялікага]]. Ідэя [[Аб'яднанне Русі|аб'яднання рускіх земляў]] (у тым ліку тых, што апынуліся пасля мангольскага нашэсця ў складзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і {{D-|[[Польскае каралеўства|Польшчы]]}}) і аднаўлення [[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускай дзяржавы]] прасочвалася на працягу ўсяго існавання Рускай дзяржавы і перадалася ў спадчыну Расійскай імперыяй<ref>{{кніга|аўтар=[[Барыс Мікалаевіч Флара|Флоря Б. Н.]]|загаловак=Русское государство и его западные соседи (1655-1661 гг.)|месца=М|выдавецтва=Индрик |год =2010|старонкі=10|старонак=|isbn=978-5-91674-082-0}}</ref>{{sfn|''Пашуто В. Т., Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л.''|1982}}.
 
Тэрыторыя Рускага царства ў канцы [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] складала каля 5,5 млн км²: на поўначы даходзіла да [[Баранцава мора|Баранцава]] і [[Белае мора|Белага]] мораў, на паўночным усходзе ўключала [[Урал]], на паўночным захадзе гранічыла з [[Нарвегія]]й, [[Швецыя]]й і [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкім ордэнам]], на захадзе і паўднёвым захадзе — з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]], на поўдні не мела акрэсленых межаў. Насельніцтва каля 9—10 мільёнаў чал. Поруч з [[Рускія|маскавітамі]] таксама жылі [[лапары]], [[ханты]], [[комі]], [[удмурты]], [[татары]], [[мары]], [[чувашы]], [[мардва]], [[карэлы]] і іншыя. У ходзе захопніцкіх войнаў з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] маскоўскія акупанты неаднойчы гвалтоўна вывозілі да сябе значныя групы [[ліцвіны|літвінаў (беларусаў)]]. Літоўскія перасяленцы зрабілі вялікі ўнёсак у развіццё тамтэйшага рамяства і духоўнай культуры.
Радок 97:
У [[1547]] [[Іван Грозны|Івана Грознага]] каранавалі як цара. У [[1550-я]] ён далучыў [[Казанскае ханства|Казанскае]] і [[Астраханскае ханства|Астраханскае]] ханствы, у залежнасць ад Масквы трапілі [[Вялікая Нагайская арда]] і [[Сібірскае ханства]], пачалося засваенне маскавітамі [[Сібір]]ы. Іван Грозны распачаў [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] ([[1558]]—[[1582]]), у выніку якой Масква страціла некаторыя паўноўчна-заходнія землі.
 
Пасля ўзыходжання на прастол [[Фёдар Іванавіч|Фёдара Іванавіча]] ([[1584]]—[[1598]]), апошняга з дынастыі [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], у Рускім царстве надыйшоў г. зв. [[Смутны час]]. Адметнасцю панавання [[Барыс Гадуноў|Барыса Гадунова]] ([[1598]]—[[1605]]), [[Ілжэдзмітрый I|Ілжэдзмітрыя I]] ([[1606]]) і [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] ([[1606]]—[[1612]]) былі вострыя сацыяльныя канфлікты і палітычная нестабільнасць<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛsfn|ЭнцВКЛ|2005|с=520}} С. 520.</ref>. [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўская дзяржавай 1609—1618 гадоў|Вайна Рэчы Паспалітай з Расійскай дзяржавы]] ([[1609]]—[[1618]]), якая мела на мэце вярнуць [[Смаленск]] і іншыя гарады, падтрымаць прэтэндэнта на маскоўскі сталец Дзмітрыя-Самазванца I, з [[1610]] вялася, каб забяспечыць гэты сталец за абвешчаным царом [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіславам Жыгімонтавічам]]. У [[1613]] на маскоўскі сталец абралі [[Міхаіл Фёдаравіч|Міхаіла Фёдаравіча]] ([[1613]]—[[1645]]), першага гаспадара з дынастыі [[Раманавы]]х. [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634 гадоў|Вайна Расійскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634]] скончылася для Масквы няўдала.
 
3 пачаткам панавання [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]] ([[1645]]—[[1676]]) маскоўскі ўрад узяў курс на захоп сучасных беларускіх і ўкраінскіх зямель. [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовая вайны]] ([[1654]]—[[1667]] мела для Літвы катастрафічны характар і скончылася стратай [[Смаленскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Смаленшчыны]], [[Старадубскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Севершчыны]] і Левабярэжнай Украіны. Разам з тым яна выклікала ў Расійскай дзяржаве рэзкае пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча ([[Паўстанне Разіна|сялянская вайна]] [[1670]]—[[1671]] на чале з [[Сцяпан Разін|Разіным]], шматлікія паўстанні, у тым ліку ў Маскве)<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛsfn|ЭнцВКЛ|2005|с=521}} С. 521.</ref>.
 
Адметнасцю панавання [[Фёдар Аляксеевіч|Фёдара Аляксеевіча]] ([[1676]]—[[1682]]), [[Соф'я Аляксееўна|Соф'і Аляксееўны]] ([[1682]]—[[1689]]), [[Іван V Аляксеевіч|Івана V Аляксеевіча]] ([[1682]]—[[1696]]), [[Пётр I|Пятра I]] ([[1682]]—[[1725]]) было павелічэнне намаганняў атрымаць выхад да [[Чорнае мора|Чорнага мора]], спыніць агрэсіўную палітыку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]] і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Пасля сканчэння [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]), у выніку якой да Рускага царства адыйшлі землі [[Балтыя|Балтыі]], адбылося абвяшчэнне [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ([[1721]]).
Радок 123:
 
== Літаратура ==
* {{Крыніцы/ЭВКЛЭнцВКЛ|том=2|старонкі=520—521|артыкул=|аўтар=}}
 
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
 
[[Катэгорыя:Руская дзяржава| ]]