Цвярское княства: Розніца паміж версіямі

'''Цвярское княства''', '''Вялікае княства Цвярское''' ўзнікла-- нафеадальная землях,дзержава заселеныхва смаленскіміУсходняй [[крывічы|крывічамі]],Еўропе уў ХІІІ ст. і існавала амаль да канца --XV ст.

[[Горад Цвер]] узнікузніка уў ХІІ ст. іна спачаткуземлях належаўсмаленскіх [[крывічы|крывічоў]] і належала Ноўгараду, а зу 1209 г.годзе перайшоўперайшла падда уладу[[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзіміра-Суздальскага княства]]. УНа пачатку ХІІІ ст. Цвер —у удзелскладзе [[Пераяслаў-Залескае княства|Пераяслаў-Залескага княства]]. Пасля разгрому Уладзіміра-Суздальскай зямлі мангола-татарамі і падзелу спадчыны вялікагазагінулага князя Яраслава Усеваладавіча (які загінуў уў [[Залатая Арда|Ардзе]]) атрымліваевялікага ўкнязя [[1247Яраслаў Усеваладавіч|Яраслава Усеваладавіча]], у 1247 годзе незалежнасць —Цвер прыяк князеудзел Яраславеатрымаў Яраславічыкнязь Яраслаў Яраславіч, роднымродны брацебрат вялікага князя [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра НеўскагаЯраславіча]]. ЗУ 1264 г.годзе Яраслаў ёнЯраславіч становіццастаў вялікім князем Уладзімірскімуладзімірскім. У наступным1265 годзе ў Цвяры ўзнікаез'яўляецца епіскапская кафедра, якую ўзначаліў былы полацкі епіскап Сімяён[[Сімяон (епіскап цвярскі)|Сімяон]]. Другім цвярскім епіскапам у 1289—1316 гадах быў [[Андрэй (епіскап цверскі)|Андрэй]], сын полацкагалітоўскага князя [[Гердзень|Гердзеня]]. УсёЗ'яўленне гэтаасобнага Цвярскога епіскапства і адносна нязначнае спусташэнне [[Мангола-татарскае нашэсце|мангола-татарскім нашэсцем]] садзейнічаласпрыялі ўзвышэнню Цвяры.

У 1285 годзе князем [[Міхаіл Яраславіч (князь уладзімірскі)|Міхаілам Яраславічам]], яго маці княгіняй Аксінняй і епіскапам СімяёнамСімяонам закладзены каменны кафедральны Спаскі сабор, асвечаны ў 1290 г. Гэта быў кафедральныгодзе, галоўныпершая [[храм]]каменная новай краіны. Спаскі сабор стаў першым каменным храмам на тэрыторыіцарква Паўночна-Усходняй Русі пасля мангола-татарскага разгрому [[1238]]. Такім чынам, Цвер апярэдзіла Маскву ў галіне каменнага будаўніцтваспусташэння. Яшчэ адну каменную царкву пачалі будаваць цверцыцвяране ў 1323 г.годзе уў Фёдараўскім манастыры. У XIV ст. у Цвяры на беразе Волгі стаяўвядома яшчэ адзінадна храмкаменная царква -- Міхаіла АрхангелаАрханёла. У 1369 годзе князь Міхаіл Аляксандравіч умацаваўпабудаваў у Цвяры Цверновы драўлянымдраўляны крамлёмкрэмль, а ў 1372 годзе ўзвёў вакол горада земляны вал. Таксама ўУ Цвяры вяліся і ўласныя летапісы, некаторыя дайшлі да нашых дзён (напр. «Хроніка Георгія Амартола»).

Цвярское княства вяло актыўную барацьбу з [[МаскоўскаяМаскоўскае дзяржавакняства|МаскоўскайМаскоўскім дзяржавайкняствам]] за вялікае ўладзімірскае княжанне і за палітычную гегемонію на Русі, у гэтай барацьбе часта атрымлівала падтрымку [[ВКЛ|Вялікага княства Літоўскага]], зале, якімперыядычна, зрэштываявала таксамаі частаз ваявалаім (1285 і інш.). ПерадусімНайперш з ВКЛ ішла барацьба за кантроль над раёнам [[Горад Ржэў|Ржэва]] на [[Волга|Верхняй Волзе]], у якімгэтым пазнейрэгіёне да сярэдзіны XX ст. захоўваліся беларускія гаворкі і іншыя беларускія этнаграфічныя прыкметы (гл. [[Тудаўлянетудаўляне]]).

ДаВядомыя буйныхцвярскія цвярскіхбуйныя гарадоўгарады можна таксама аднесці-- Кашын, Ксняцін, Зубцоў, СтарыцуСтарыца (дзе здабывалі белы камень для будаўніцтва) Холм, Мікулін і Дарагабуж.

Тытул «вялікіх» канчатковаканечна замацаваўся за цвярскімі князямі ў сяр. XIV ст., узмацнілася іх змаганне з князямі маскоўскімі. У гэты час Цвер наладзіла сяброўскія адносіны з ВКЛ. У 1320 годзе дачка [[Гедзімін]]а Марыя выйшла замуж за цвярскога князя Міхаіла, а неўзабаве дачка [[Кейстут]]а выйшла за князя Івана Міхайлавіча. Даволі часта палкі Цвяры ваявалі разам з войскамі ВКЛ супроць крыжакоў. У змаганні з цвярскімі князямі маскоўскія абапіраліся на Арду і татарскія войскі. У 1327 Цвергодзе узначалілаў Цвяры паўстаннеадбылося супроцьсупрацьардынскае Ардывыступленне, у горадзе быў забіты татарскі пасланнік і ягонызнішчаны аддзеляго атрад. Тады залатаардынскі ханХан даручыў маскоўскаму князю [[Іван Каліта|Івану Каліце]] пакараць цверцаўцвяран. Каліта ўзначаліў татарскае войскаУрэшце, знішчыўІван паўстанцаўКаліта і разрабаваў Цвярскую дзяржаву. Уў 1328 ёнгодзе атрымаў тытул Вялікагавялікага князя. Гэтаўладзімірскага, паклалашто пачатакспрыяла узвышэннюўзвышэнню ВялікагаМаскоўскага княства Маскоўскага.

АднакАсабліва Цверцесныя паступоваадносіны адрадзіласяпаміж ВКЛ і зЦверру дапамогайбылі вялікагапры князявялікім літоўскагакнязі [[Альгерд|Альгердзе]]а. Цвер паступова аднаўляла свае пазіцыі, працягвала змагацца з Масквой, у т.л. з дапамогай Альгерда, які ў 1347 годзе другі раз ажаніўся з цвярской княжной Юльянай, працягвала змагацца з Масквою. У лістападзе 1368 г.годзе Альгерд падтрымаў цверцаўцвяран, пайшоў на Маскву, аблажыў, але ўрэшце ўзяў толькі выкуп. Апроч Альгерда, з цвярской княжной быў жанаты [[Горад Масква|МасквуСвідрыгайла]], асадзіўа яецвярскія ікнязі тры— дніз стаяўдочкамі пад[[Уладзімір сценаміАльгердавіч|Уладзіміра горадаАльгердавіча]], пакуль[[Сямён не атрымаўАлелькавіч|Сямёна выкупАлелькавіча]].

У 1370 годзе маскоўскі князь Дзмітрый зноў нападае на Цвер. Альгерд робіць другі паход на Маскву і бярэ яе ў аблогу 6 снежня 1370, года. У гэты час цвярскі князь атрымлівае ў Ардзе ярлык на валоданне Уладзімірскім княствам. У 1372 г.годзе войскі ВКЛ начале з [[Вітаўт]]ам і Кейстутам зноў уварваліся ў МасковіюМаскоўскае княства, каб падтрымаць свайгоцвярскога хаўруснікасаюзніка. У 1375 годзе маскоўскі князь Дзмітрый арганізаваў паход на Цвер, мабілізаваўшы вайсковыя дружынывойскі 19 удзельных князёў. Цвярскі князь Міхаіл мужна абараняўся, аблогаАблога Цвяры доўжылася 5 тыдняў, але горад не здаваўся., Тадыале захопнікімасквічы разбурыліспусташалі іцвярскія знішчыліземлі, іншыяурэшце паселішчыцвярскі ваколкнязь Міхаіл прапанаваў горадазамірыцца. КнязьУ Міхаілвыніку прапанаваў[[Маскоўскія памірыццапаходы Альгерда|серыі войнаў]] (1368—1372) частковую самастойнасць Цвяры ўдалося адстаяць, штонягледзячы іна былоцяжкае паражэнне ад Масквы ў 1375 зробленагодзе.

У 1385 г.годзе цвярскі князь Васіль Міхайлавіч ажаніўся наз дачцэдачкой кіеўскага князя Уладзіміра Альгердавіча і сувязі з дынастыяй Гедзімінавічаў зноўтакім чынам узмацніліся. Гэтаму спрыяла і тое, што сын віцебскага князя і цвярской княжны [[Ягайла]] ў 1386 г.годзе стаў польскім каралём. У 1406 годзе аднак Цвер выступала на баку Масквы ў канфлікце за [[Наўгародская рэспубліка|Ноўгарад]] і [[Пскоўская рэспубліка|Пскоў]].

Найбольшы росквітРосквіт эканомікі і культуры цвярскойЦвярской дзяржавы прыпадаепрыпаў на першыя дзве трэці XV ст., калі ў МасковііМаскве ішлі доўгія грамадзянскіядынастычныя войны і набегі на Цвер спыніліся. У пачатку XV ст. цвярскі князь Іван Міхайлавіч чаканіцьб'е сваеўласныя грошыманеты. ШырокаяДобра слававядомы на Русі ідзетаго прачасу цвярскіхцвярскія гарматнікаўгарматнікі. Цвярскія купцы гандлявалі з гарадамі Прыбалтыкі і Каўказа, Блізкага Усходу і Сярэдняй Азіі. Найбольш вядомы з іх — [[Афанасій Нікіцін]], які ў 1466-721472 гадах здзейсніў вандроўку ў Індыю. Найбольшы ўздым адбываецца пры князі Барысе Аляксандравічы.

АпошніАднак росквітпры дзяржавы адбываецца прывялікі князі Барысе Аляксандравічы. Аднак пры Іване ІІІ МасковіяМасква зноў узмацнілася, вызвалілася ад ардынскай залежнасці і захапіла землі Ноўгарада. НаступілаПры чаргавял.кн. і[[Міхаіл Барысавіч|Міхаіле Барысавічы]] (1461—1485), які спрабаваў захаваць незалежнасць Цвяры з апорай на ВКЛ, адбываўся хуткі ўпадак цвярской дзяржаўнасці. Спачатку Масква схіліла на свой бок частку мясцовых баяраў., Уа ў верасні [[1485]] года войскі Івана ІІІ атачыліаблажылі Цвер. ВялікіПольскі князь літоўскікароль і карольвял.кн. польскілітоўскі [[Казімір Ягайлавіч|Казімір]], нягледзячы на саюзныя абавязкі паводле дамоваў 1449 і 1484 гадоў, не падтрымаўаказаў асаджаныхдзейснай падтрымкі Цвяры, што перадвырашыла далучэнне яе Маскоўскай дзяржавы. Праз некалькі дзён падкупленыяцвярскія баяры адкрыта перайшлі на бок Масквы і, цвярскі князь Міхаіл Барысавіч з невялікай дружынай здолеўзбег дабрацца да межаўу ВКЛ, а яго маці, княжнукнягіню Настассю ўзялі ў палон і вывезліадвезлі ў Маскву. «ІЛіквідацыя таксамага скончыласямоцнага Вялікаесярод Княстварускіх Цвярское» —княстваў адзначыўгістарычнага летапісецканкурэнта уМасквы Валынскімдала кароткіммагчымасьць летапісеапошняй пачаць адкрытае змаганне з ВКЛ.