Аперацыя «Падтрымка дэмакратыі»
Аперацыя «Падтрымка дэмакратыі» (англ.: Operation Uphold Democracy) — уварванне на Гаіці ЗША, падтрыманых Польшчай з Аргенцінай, што санкцыявана Рэзалюцыяй 940 Савета бяспекі ААН ад 31 ліпеня 1994. Мэтай гэтага было вяртання да ўлады прэзідэнта Жана Бертрана Арыстыда, зрынутага ваеннай хунтай у 1991 годзе.
| Аперацыя «Падтрымка дэмакратыі» | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Дата | 19 верасня 1994 — 31 сакавіка 1995 | ||
| Месца | Гаіці | ||
| Вынік | разгром хунты, вяртанне Жана-Бертрана Арыстыда | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Перадгісторыя правіць
30 верасня 1991 года ў краіне адбыўся ваенны путч, выкліканы канфліктам паміж уладай з найбольш багатымі пластамі грамадства і армейскім камандаваннем. Нядаўна абраны прэзідэнт Арыстыд быў вымушаны пакінуць краіну. Месяцам пазней у дачыненні да Гаіці былі ўведзеныя эканамічныя санкцыі ААН[1].
У выніку на Гаіці паўстаў востры палітычны крызіс, у краіне разгарнулася барацьба за ўладу. Лінуў значны паток бежанцаў, пераважная большасць якіх апынулася ў ЗША. Іх агульная колькасць за менш чым год перавышала 40 тысяч чалавек. Амерыканскае кіраўніцтва спрабавала вырашыць праблему бежанцаў шляхам іх высылкі на радзіму[2].
Першапачаткова, з-за нядаўняга правалу інтэрвенцыі ў Самалі, ЗША прадпрымалі дыпламатычныя сродкі для вырашэння праблемы з хунтай. Аднак амерыканцам не атрымалася дабіцца ўрэгулявання гаіцянскага пытання мірным шляхам. У кастрычніку 1993 года ВМС ЗША ўсталявалі марскую блакаду Гаіці. Акрамя таго, на ваеннай базе Гуантанама было сфармавана падраздзяленне для ўварвання на Гаіці «ў выпадку ўзнікнення пагрозы для амерыканскіх грамадзян»[3].
10 кастрычніка амерыканскі дэсантны карабель USS Harlan County (LST-1196), на борце якога знаходзілася звыш 200 салдат, здзейсніў ўварванне ў тэрытарыяльныя воды Гаіці, спыніўшыся на адлегласці 1 марской мілі ад узбярэжжа марскога порта Порт-о-Прэнс. У горадзе адбылася ўзброеная дэманстрацыя, салдаты, паліцэйскія і апалчэнцы пачалі будаўніцтва барыкад, і тады 12 кастрычніка карабель зняўся з якара[4].
Падрыхтоўка правіць
Інфармацыйная правіць
Як і перад уварваннем у Панаму, ваенна-палітычнае кіраўніцтва ЗША разгарнула шырокую інфармацыйную кампанію. Асноўную ролю ў фарміраванні міжнароднай грамадскай думкі згулялі перадачы міжнароднай службы навін кампаніі CNN. Дзякуючы спадарожнікавай сувязі яе перадачы трансляваліся на 95 краін свету, а манапольнае права на распаўсюд інфармацыі дазваляла ажыццяўляць эфектыўнае інфармацыйна-прапагандысцкае ўздзеянне. Рэпартажы з Гаіці апавядалі пра негатыўныя наступствы прыходу да ўлады вайскоўцаў і парушэнні правоў чалавека. Пры гэтым відэашэраг суправаджалі каментары не толькі журналістаў, але і вядомых грамадскіх і палітычных дзеячаў, радавых прыхільнікаў прэзідэнта Арыстыда, гаіцянскіх бежанцаў. Дзякуючы гэтаму, ЗША дабіліся падтрымкі сваіх дзеянняў сусветнай грамадскасцю і ўласнага насельніцтва[5].
Інфармацыйная падрыхтоўка праходзіла і на Гаіці. Прадухіленне магчымых варожых дзеянняў гаіцян у адносінах да амерыканскіх вайскоўцам таксама стала мэтай кампаніі. Асноўнымі формамі былі распаўсюджанне ўлётак і радыёвяшчанне.
Ваенная правіць
План уварванне меркаваў, што звяржэннем хунты зоймецца амерыканскі кантынент, падтрыманы польскімі і аргенцінскімі вайскоўцамі. Пасля гэтага ў краіну будуць уведзены 2000 міратворцаў з іншых дзяржаў Карыбскага басейна, Лацінскай Амерыкі і Еўропы.
Да аперацыі прыцягнулі і польскае спецпадраздзяленне «Гром». Тады пра яго ў свеце і нават Польшчы ніхто нічога не ведаў з-за яго засакрэчанасці. Вайскоўцаў навучалі амерыканскія інструктары з атрада спецназа «Дэльта», якія прапанавалі ўладам праверыць байцоў у рэальнай баявой аперацыі.
У польскім выданні «Onet» і ўспамінах удзельнікаў падзей гаворыцца, што ўдзел падраздзялення ў аперацыі суправаджаўся вялікай колькасцю абсурдных рэчаў, у тым ліку развітальным парадзе, на якім ваенныя селі ў самалёт, але пасля сыходу журналістаў, выйшлі з яго, так як сапраўдны вылет быў прызначаны праз суткі[6].
Уварванне і міратворчая місія правіць
19 верасня 1994 года больш за 60 ваенна-транспартных самалётаў ўзляцелі з базы Форт-Брэг і ўзялі курс на Гаіці. Але праз некалькі хвілін быў дадзены адбой, паветраная армада павярнула назад. Генерал Сэдрах распарадзіўся разабраць барыкады і не перашкаджаць высадцы амерыканскага марскога дэсанту, закліканага ажыццявіць змену рэжыму. У той жа дзень 3000 марскіх пяхотнікаў высадзіліся на Гаіці.
Найбольшыя праблемы патэнцыйна маглі стварыць ўльтраправыя баевікі парамілітарнай групоўкі Frappe, якія пагражалі зладзіць амерыканцам «другое Самалі». Аднак яны, як і войскі хунты, не адважыліся на супраціў. Лідар Frappe Эмануэль Канстан заявіў, што «не бачыць альтэрнатывы вяртанні Арыстыда». Амерыканскія ваенныя, якія падтрымліваліся жыхарамі Порт-о-Прэнса, бесперашкодна занялі штаб-кватэру Frappe. Пасля выяўлення там прылад катаванняў і фатаграфій сцэн гвалту амерыканцам прыйшлося ратаваць баевікоў ад лінчавання[7].
За выключэннем некаторых перастрэлак з байцамі Р. Сэдра, аперацыя прайшла мірна. Нават аргенціна-польскі кантынент у большасці выпадкаў не прыцягваўся. Так, байцам «Грома» пры прыбыцці ў Гаіці загадалі апрануцца ў грамадзянскае пад выглядам турыстаў[6]. Як мяркуецца, у такім выглядзе польскі спецназ ахоўваў прадстаўнікоў ААН[8].
Пазней былі ўведзеныя міратворчыя сілы. Афіцыйна аб заканчэнні аперацыі было абвешчана 31 сакавіка 1995 года.
1 снежня 1997 года міратворчы кантынгент ААН перадаў функцыі па падтрыманню парадку нацыянальнай паліцыі і пакінуў краіну. У гэты момант колькасць паліцыі складала 6000 чалавек, але падрыхтоўка асабістага складу з’яўлялася недастатковай[9]. Пры гэтым ваенны кантынгент ЗША застаўся на востраве пасля завяршэння місіі ААН[10].
Наступныя падзеі правіць
Арыстыд быў прэзідэнтам яшчэ пару гадоў. У 2000 г. яго пераабралі. У лютым 2004 г. супраць Арыстыда пачынаецца паўстанне. На гэты раз ЗША не падтрымалі прэзідэнта, што прывяло да паразы ўрадавых сіл. Тады міратворчы кантынгент аднавіў сваю работу.
Заўвагі правіць
- ↑ ООН приняла резолюцию по Гаити // Коммерсантъ, 2 августа 1994
- ↑ Конфликт на Гаити (1991-1994, 2004 гг.): общая характеристика
- ↑ John M. Broder. U.S. warships sent to enforce Haiti embargo // «Los Angeles Times» от 16 октября 1993
- ↑ «United States troop ship pulled out of Haitian waters this afternoon after two days anchored under the baking sun a mile from port. A demonstration organized by security forces… prevented the 560-foot Harlan County, carrying more than 200 soldiers, from docking on Monday. Today it headed to the United States naval base at Guantanamo Bay, Cuba.»
Howard W. French. Haiti army celebrates U.S. withdrawal // «The New York Times» от 13 октября 1993 - ↑ Как делаются перевороты: Гаити, 1994 год. // Copyright by Psyfactor
- ↑ а б В Польше о подготовке спецназа "Гром" к операции на Гаити в 1994: Это был цирк // Военное обозрение, 18 сентября 2019
- ↑ Giving «The Devil» His Due
- ↑ Подробнее об операциях 1st SFOD-D Архівавана 13 жніўня 2016..// bloodangels.ru
- ↑ U.N.-trained force takes over policing of Haiti // «Los Angeles Times» от 2 декабря 1997
- ↑ Clinton Extends U.S. Military Presence // «Los Angeles Times» от 6 декабря 1997
Спасылкі правіць
- «President Carter Leads Delegation to Negotiate Peace With Haiti».http://www.cartercenter.org, The Carter Center. Retrieved 24 September 2009
- «Deployments — Haiti — Operation Uphold Democracy — Background». www.pdhealth.mil, Deployment Health Clinical Center. Retrieved 6 October 2006
- «Operation New Horizons». www.globalsecurity.org. Retrieved 10 July 2007