Асноўны баявы танк

Асноўны баявы танк (АБТ) — тэрмін у сучаснай замежнай класіфікацыі танкаў, які пазначае баявую машыну — шматмэтавы танк, які спалучае высокую агнявую моц і добрыя абароненасць і рухомасць, які замяніў «сярэднегарматны» і «цяжкагарматны» - раннія пяхотныя і кавалерыйскія танкі і які ўжываецца ў пяхоце (матарызаванай (механізаванай) пяхоце) і бранявых і танкавых войсках (бранятанкавых войсках, БТВ).

У англамоўнай тэрміналогіі — Main battle tank (MBT), у бранятанкавых войсках. Таксама ў англамоўнай тэрміналогіі ўжываюцца тэрміны «battle tank» (баявы танк) і «universal tank» (універсальны танк).

У нямецкамоўнай тэрміналогіі ўжываецца тэрмін Kampfpanzer (скарочана KPz), які даслоўна можна перавесці на беларускую мову як «баявы танк».

Гісторыя правіць

Даваенны час правіць

18 ліпеня 1929 года РВС СССР прыняў «Сістэму танка-трактарнага і аўто-бранявога ўзбраення Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі»

Да асноўных танках па тыпах у РСЧА адносіліся наступныя маркі машын:

разведвальны танк — Т-37;
агульнавайсковы танк — Т-26;
аператыўны танк — БТ;
танк якаснага ўзмацнення ТРГК — Т-28;
магутны танк асаблівага прызначэння — Т-35.

Другая сусветная вайна правіць

У Другой сусветнай вайне найбольш запатрабаванымі па масе апынуліся сярэднія і цяжкія танкі. Пры гэтым тактычныя функцыі кожнага з двух тыпаў танкаў па масе вар'іраваліся ў залежнасці ад ваеннай дактрыны той ці іншай краіны. Напрыклад, калі ў СССР і Германіі танкі да пачатку Другой сусветнай вайны дзяліліся на класы па баявой масе (лёгкія, сярэднія і цяжкія) або па стратэгічным або тактычным задачам, то, напрыклад, у Вялікабрытаніі танкі дзяліліся на тыпы па тактычнаму прызначэнню родаў зброі (так званыя пяхотныя і кавалерыйскія). Са спецыяльных танкаў некаторае распаўсюджванне атрымалі перад вайной хімічныя (пазней, агнямётные) танкі, а падчас вайны арттанк (САУ) розных мадэляў. Напрыклад, савецкія агнямётныя танкі былі адной з мадыфікацый Т-34.

Лёгкія танкі, валодаючы высокай рухомасцю, праходнасцю і мінімальнай прыкметнасцю, мелі тады ўжо недастатковыя агнявую моц і абароненасць (напрыклад, неслі лёгкую браню, здольную абараніць ад снарада калібрам не больш за 20 мм). Натуральна, найбольш запатрабаванымі ў Другой сусветнай вайне лёгкія танкі апынуліся ў якасці разведвальных машын, для якіх якасці найбольш масавых лёгкіх танкаў былі аптымальныя. Яркі прыклад такіх танкаў савецкія БТ.

Сярэднія танкі, саступаючы лёгкім па рухомасці, усё ж валодалі дастатковай рухомасцю разам з добрай абароненасцю і адносна вялікай агнявой моцай. Пры гэтым сярэдні танк параўнальна танны і просты ў вытворчасці і эксплуатацыі (у параўнанні з цяжкімі танкамі). Т-34 як тэхнічна самы ўдалы танк, безумоўна стаў класікай сярэдніх танкаў Другой сусветнай вайны. Сукупнасць тактыка-тэхнічных якасцяў зрабіла выкарыстанне Т-34 як у якасці агульнавайсковага (пяхотнага) танка, так і аператыўнага, для масіраванага глыбокага наступлення буйнымі сіламі. Натуральна ў Вялікай Айчыннай вайне Т-34 стаў самым масавым танкам у РСЧА, фактычна стаўшы своеасаблівым правобразам АТ.

Магутныя танкі асаблівага прызначэння або цяжкія танкі самыя марудныя, але разам з тым высокаабароненыя і валодаючыя самай вялікай пасля цяжкіх САУ агнявой моцай. Але таксама цяжкія танкі самыя дарагія і складаныя ў вытворчасці і эксплуатацыі. (Напрыклад досыць дасканалыя цяжкія танкі ІС — спачатку ІС-1 і затым ІС-2 — савецкая прамысловасць стварыла толькі ў 1943-м, калі ўжо эвакуіраваныя заводы і КБ на новых месцах ужо год як працавалі на поўную магутнасць і перавысілі даваенны аб'ем вытворчасці.) Гэта натуральным чынам вызначыла баявое прымяненне такіх баявых машыны: альбо ў якасці фактычна супрацьтанкавага сродка, як гэта было з германскімі «Тыграмі», альбо, як гэта было з савецкімі ІС-2, у якасці сродку якаснага ўзмацнення, дзе агнявой моцы і абароненасці сярэдняга танка недастаткова (напрыклад для разбурэння артылерыйскіх дотаў). Натуральна цяжкія танкі былі параўнальна нешматлікія.

Пасляваенны час правіць

Сярэднія і цяжкія танкі, як тыпы баявых машын па масе, працягваюць існаваць і пасля Другой сусветнай вайны, а вось па родах зброі, аператыўнага і тактычнага прымянення мяжы класіфікацыі сталі сцірацца. Яркія прыклад найбольш удалых пасляваенных цяжкіх танкаў — пасляваенныя танкі ІС. Аднак да 1960-ых прагрэс у вытворчасці рухавікоў, артылерыйскім узбраенні танкаў, а таксама ў тэхналогіі вырабу броні зрабілі магчымым стварэнне асноўнага танка, сумяшчаючага высокую рухомасць, манеўранасць і параўнальную таннасць вытворчасці і эксплуатацыі сярэдняга танка і абароненасць і агнявую моц цяжкага танка па масе і задачам. Гэта значыць, у выніку грань паміж сярэднім і цяжкім танкам таго часу і задачам іх прымянення фактычна сцёрлася. Да гэтага дадаліся: новыя гладкаствольныя танкавыя гарматы, здольныя страляць як артылерыйскімі так і рэактыўнымі снарадамі (апошняе зрабіла непатрэбнымі спецыялізаваныя ракетныя танкі), і прагрэс бартавога радыёэлектроннага абсталявання і, у прыватнасці, абсталяванне танкаў лазерным прыцэльна-дальнамерным абсталяваннем. Уласна з гэтага часу пачынаецца летапіс скарачэння ў СССР мадэляў па прызначэнню АТ (АБТ).

Пасля, па меры ўдасканалення процітанкавых сродкаў, асноўныя танкі сталі абсталёўвацца актыўнай і дынамічнай абаронай, таксама удасканальваемых з далейшым развіццём процітанкавых сродкаў. У прыватнасці ў цяперашні час актыўна вядуцца работы па стварэнні так званай электрычнай броні.

Сучаснасць правіць

У цяперашні час пераважная большасць сучасных танкаў, якія стаяць на ўзбраенні УС сучасных дзяржаў, належаць да віду асноўных, так як сярэднія і цяжкія, інакш, па НАТАўскай класіфікацыі асноўных баявых танкаў (АБТ). Натуральна сучасныя АТ нашмат пераўзыходзяць першыя АТ і, тым больш, раннія танкі па абароненасці, рухомасці і агнявой моцы. У прыватнасці савецкія Т-80 і Т-90 у цяперашні час самыя хуткасныя серыйныя асноўныя танкі.

Літаратура правіць

Сост.: Б. А. Курков, В. И. Мураховский, Б. С. Сафонов и др. Основные боевые танки / Под ред. Б. С. Сафонова, В. И. Мураховского. — М.: Изд. компания «Арсенал-пресс», при участии торг. дома «Радуга» (Украина), 1993. — 191 с. — ISBN 5-85139-004-2.
Обозрение Армии и Флота. Аналитика, факты, обзоры, № 5 — 2012, с. 8 — 11
М. Б. Барятинский, Все танки СССР. Самая полная энциклопедия М.: Яуза, ЭКСМО, 2012. — 512 с.: ил. — (Новая танковая энциклопедия). — ISBN 978-5-699-62615-1.