Аўгустоўскі канал

Аўгустоўскі канал — гідратэхнічнае збудаванне XIX ст., на тэрыторыі Беларусі (Гродзенскі раён) і Польшчы (Аўгустоўскі павет).

Аўгустоўскі канал
Адзін са шлюзаў канала
Адзін са шлюзаў канала
Характарыстыка
Даўжыня 101,2 км
Размяшчэнне
Краіна Польшча, Беларусь
Аўгустоўскі канал на Вікісховішчы
Шлюз Дамброўка (Беларусь)

Даўжыня 101,2 км, у межах Беларусі 22 км. Глыбіня 1,8 м. Праходзіць з р. Нараў па рэках Бебжа, Нэта, далей праз азёры Сайна, Нецка, Белае, Сцюдзёнае, па р. Чорная Ганча ў Нёман. Беларуская частка канала налічвае 3 шлюзы — Нямнова, Дамброўка, Валкушак (шлюз Кужынец — на мяжы Беларусі з Польшчай) і 2 плаціны. Шлюз у Нямнове самы вялікі — трохкамерны, даўжыня яго трох камер — 43,5 м. Астатнія шлюзы адна- і двухкамерныя.

Гісторыя правіць

План па пабудове канала належаў князю Францішку Ксаверыю Друцкаму-Любецкаму (1778—1846) для стварэння воднага шляху з басейнаў Віслы і Нёмана да расійскіх портаў на Балтыйскім моры ў абход тэрыторыі Каралеўства Прусія, якое ўвяло вялікія правазныя пошліны. Праект, які атрымаў назву «Аўгустоўскі канал», быў цалкам распрацаваны ў 1824 і прадугледжваў канцавым пунктам канала порт Віндавы (цяпер Вэнтспілс). У тым жа годзе прект ухваліў расійскі імператар Аляксандр І. Паводле першапачатковага праекта, агульная даўжыня канала ад р. Бебжа да порта Віндавы мусіла скласці 395 км, але пабудавана было толькі 101,2 км, бо другая лінія канала па рэках Нёман—Дубіса—Віндава (цяпер р. Вента) не была пабудаваная, паколькі ў канцы XIX ст. пачаў бурна развівацца чыгуначны транспарт.

Праект распрацоўваўся і канал будаваўся пад кіраўніцтвам ваеннага інжынера Ігнація Прандзінскага, які разлічваў, што будаўніцтва мусіла быць закончана праз 10 гадоў, а першыя судны маглі пачаць курсіраваць ужо праз 3-4 гады. Асноўныя работы былі выкананы да 1830 г. Будаўніцтва перапынялася за часам паўстання 1830—1831 г. і аднавілася (пад кіраўніцтвам інжынера Тэадора Урбанскага) ў 1833, закончылася ў 1839 г. На канале было 18 шлюзаў, мноства мастоў, плацінаў, службовых будынкаў. Шлюзы Аўгустоўскага канала — сапраўдныя шэдэўры інжынернага мастацтва, пабудаваныя надзвычай дабротна і надзейна.

 
Аўгустоўскі канал паблізу г. Аўгустаў (Польшча)

Канал выкарыстоўваўся для перавозкі мукі, солі, збожжа, крэйды, гіпсу і г.д. У Аўгуставе быў пабудаваны буйны порт і спецыяльныя дарогі для коней, каб цягнуць баржы ўверх па цячэнні. Водная траса была разлічана на праход суднаў да 40 м у даўжыню, да 5 м у шырыню і здольных перавозіць да 10 тон (? неяк мала) грузу. З сяр. XIX ст. канал пачаў паступова прыходзіць у заняпад. З 1852 па ім сплаўлялі толькі лес, а з сярэдзіны 1860-х канал закінулі. Падчас Другой сусветнай вайны нямецкія войскі ўзарвалі тры шлюзы, каля дзясятка мастоў і восем плацінаў. Пасля Другой сусветнай вайны польская частка канала была адрэстаўраваная. Беларуская частка канала за доўгія гады ператварылася ва ўнікальную экасістэму. У 1970-я на гэтай тэрыторыі быў створаны дзяржаўны батанічны заказнік «Сапоцкінскі».

Аўгустоўскі канал цяпер выкарыстоўваецца для турыстычна-экскурсійнай дзейнасці.

Літаратура правіць

  • Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.

Спасылкі правіць