Францішак Ксаверый Друцкі-Любецкі

Князь Францішак Ксаверый Друцкі-Любецкі (польск.: Franciszek Ksawery Drucki Lubecki, руск.: Ксаверий Францевич Друцкий-Любецкий / Франциск-Ксаверий Друцкий-Любецкий ; 16 студзеня 1778, Пагост Загародскі, Пінскі павет, Берасцейскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая — 22 мая 1846, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя) — ваенны, гаспадарчы і палітычны дзеяч Расійскай імперыі. Гродзенскі павятовы маршалак (1809—1811), адзін з аўтараў праекту аднаўлення Вялікага Княства Літоўскага (1811), гродзенскі губернскі маршалак (1812—1815), гродзенскі губернатар (1816), (намінальна) віленскі губернатар (1816—1823), міністр фінансаў (1821—1830) Царства Польскага, аўтар праекту пабудовы Аўгустоўскага канала, сенатар (1832—1846) Расійскай імперыі — член Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі. Тайны саветнік (1819). Быў самым выдатным і тытулаваным прадстаўніком роду князёў Друцкіх-Любецкіх, з’яўляўся адной з самых уплывовых асоб свайго часу ў беларуска-літоўскіх губернях Расійскай імперыі.

Францішак Ксаверый Друцкі-Любецкі
Друцк
маршалак шляхты Гродзенскага павета 1809 — 1815
Папярэднік	Людвік Панцажынскі[d]
маршалак шляхты Гродзенскай губерні 1815 — 1817
Папярэднік	Людвік Панцажынскі[d]
Пераемнік	Калікст Мержаеўскі
Нараджэнне	16 студзеня 1778(1778-01-16) Пагост Загародскі, Пінскі павет, Берасцейскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Смерць	10 мая 1846(1846-05-10) (68 гадоў) Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Месца пахавання	Касцёл Святога Войцеха
Род	Друцкія-Любецкія
Бацька	Францішак Друцкі-Любецкі
Маці	Генавефа з Алізар-Ваўчкевічаў[d]
Жонка	Марыя са Сцыпіёнаў[d]
Дзеці	Аляксандр Ксаверыевіч Друцкі-Любецкі і Генавефа з Друцкіх-Любецкіх[d]
Веравызнанне	каталіцтва
Член у	Варшаўскае таварыства сяброў навук[d]
Адукацыя	Першы кадэцкі корпус[d]
Род войскаў	армія
Бітвы	Італьянскі паход Суворава Швейцарскі паход Суворава
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходжанне і сям’я

Належаў да княскага роду Друцкіх-Любецкіх. Нарадзіўся 5(16) студзеня 1778 г. у родавай сядзібе ў Пагосце-Загародскім у сям’і князя Францішка Юзафавіча Друцкага-Любецкага (каля 1735 — 1806) і яго жонкі Генавефы Алізар (1748—1784). Пры хросце ў каталіцтва атрымаў імя «Францішак-Ксаверый-Тадэвуш-Адам-Эўсебіуш», з якіх часцей за ўсё карыстаўся імёнамі «Францішак Ксаверый» ці «Ксаверый».

Ажаніўся 14 лютага 1807 г. у Пагосце-Загародскім са сваёй пляменніцай графіняй Марыяй Сцыпіён дэль Кампа (4 сакавіка 1793 — 7 красавіка 1876, Парыж), ад якой меў дзяцей:

• 1) Уладзімір Друцкі-Любецкі.
• 2) Юзаф (Габрыэль-Юзаф-Густаў) Друцкі-Любецкі (1817—1870).
• 3) Аўгуста (Аўгусціна) Друцкая-Любецкая (1820—1852). Муж: Леў Сяменьскі (1819—1899). Шлюб у 1849 г.
• 4) Юлія Друцкая-Любецкая (1820—1888). Муж: Францішак Ксаверый Войцехавіч Пуслоўскі (1806—1874). Шлюб у 1834 г.
• 5) Генавефа (Генавефа-Паўліна-Эмілія) Друцкая-Любецкая (1821—1867). Муж: Уладзіслаў Войцехавіч Пуслоўскі (1801—1859).
• 6) Аляксандр (Браніслаў-Медард-Францішак-Ксаверый) Друцкі-Любецкі (1827—1898), гродзенскі павятовы маршалак (1862—1863). Жонка: Марыя-Феліцыя Шэмет (1833—1897). Шлюб у 1850 г.
• 7) Севярына Друцкая-Любецкая (1830—1881). Муж: Ян-Ігнат-Ахілес Залескі.
• 8) Ядвіга Друцкая-Любецкая (1836—1910). Муж: Станіслаў Быхавец (1829—1883).
• 9) Францішак Друцкі-Любецкі (1833—?).
• 10) Тэкля Друцкая-Любецкая. Муж: Юзаф Крыштафавіч Шчыт (каля 1769 — раней 1833).

• 
  Аляксандр Ксавер’евіч Друцкі-Любецкі (1827—1898)
• 
  Генавефа-Паўліна-Эмілія Францаўна-Ксавераўна Друцкая-Любецкая (1821—1867) — жонка Уладзіслава Войцехавіча Пуслоўскага (1801—1859)

Адукацыя

З’яўляючыся падданым Рэчы Паспалітай, ва ўзросце сямі гадоў разам са сваім братам Геранімам Францішкавічам Друцкім-Любецкім (1776—1844) быў залічаны 18 (29) чэрвеня 1784 г. на вучобу ў Сухапутны кадэцкі корпус у Санкт-Пецярбургу (Расійская імперыя). Скончыў вучобу ў 1797 г. Любімым прадметам, які ён асабліва дбайна вывучаў, была матэматыка, выкладаная ў кадэцкім корпусе знакамітым навукоўцам Леанардам Эйлерам. Паводле сямейнага падання, Ксаверый і Геранім былі аддазены бацькам на вучобу ў корпус па загаду альбо па просьбе ўплывовага рускага фельдмаршала князя Рыгора Пацёмкіна.

Вайсковая служба

Па заканчэнні вучобы ў кадэцкім корпусе 20 лістапада 1797 г. паступіў прапаршчыкам у Нізоўскі мушкецёрскі полк. Удзельнічаў у італьянскім і швейцарскім паходах Аляксандра Суворава. За адвагу ў баявых дзеяннях супраць французскіх войск каля Марэнга (П’емонт) у 1799 г. атрымаў ордэн Святой Ганны 3-й ступені і званне падпаручніка.

У 1800 г. па прычыне кантузіі выйшаў у адстаўку і пасяліўся ў сваім маёнтку Чарлёна ў Гродзенскай губерні.

Маёнткі і рэзідэнцыі

Атрымаў у 1806 г. пасля падзелу спадчыны свайго бацькі маёнтак Чарлёна (з фальваркамі і вёскамі) у Гродзенскім павеце, фальварак Парэміны і Ісаевічы ў Слонімскім павеце Гродзенскай губерні. За жонкай у якасці пасагу атрымаў у 1806 г. маёнтак Шчучын у Лідскім павеце (Гродзенская губерня), які пасля смерці Францішка Ксаверыя атрымаў яго сын Аляксандр Ксавер’евіч Друцкі-Любецкі (1827—1898), а пасля ўнук Уладзіслаў Аляксандравіч Друцкі-Любецкі (1864—1913).

У 1814 г. набыў сядзібу Станіславова (каля Гродна), які пасля смерці Францішка Ксаверыя атрымаў яго сын Аляксандр Ксавер’евіч Друцкі-Любецкі (1827—1898), а пасля ўнук Францішак Ксаверый Аляксандравіч Друцкі-Любецкі (1860—1918). А ў 1828 г. набыў маёнтак Балтаў (Келецкая губерня, Расійская імперыя), які пасля смерці Францішка Ксаверыя атрымаў яго сын Аляксандр Ксавер’евіч Друцкі-Любецкі (1827—1898), а пасля ўнук Аляксандр Аляксандравіч Друцкі-Любецкі (1861—1926).

• 
  Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку Чарлёна. Фота каля 1913 г.
• 
  Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку Станіславова. Фота раней 1915 г.
• 
  Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку Балтаў (Келецкая губерня, Царства Польскае, Расійская імперыя). Фота 2006 г.

Смерць і пахаванне

Касцёл Святога Войцеха ў маёнтку Альшэва (Слонімскі павет, Гродзенская губерня). Фота 1937 г.

Памёр 10 (22) мая 1846 г. у Санкт-Пецярбургу (Расійская імперыя), быў пахаваны ў фамільным склепе дваран Пуслоўскіх у каталіцкім касцёле Святога Войцеха ў маёнтку Альшэва (Слонімскага павета Гродзенскай губерні), які належаў яго блізкім сваякам — дваранам Пуслоўскім.

Касцёл быў узарваны ў 1960-х гг. савецкай уладай, захаваўся толькі фрагмент сцяны храма.

Ушанаванне памяці

Памятная шыльда з імёнамі Францішка Друцкага-Любецкага і Людвіка Ельскага, стваральнікаў Польскага цэнтральнага банка, размешчаная на будынку Польскага цэнтральнага банка 6 мая 1998 г. Фота 2012 г.

У 1918 г. у гонар Францішка Ксаверыя Друцкага-Любецкага быў названы мінерал lubeckit (любецкіт), разнавіднасць псіламелану, знойдзены ў вёсцы Мядзянка каля Кельцаў.

У гонар 180-годдзя выява князя Францішка Ксаверыя Друцкага-Любецкага была 30 сакавіка 2009 г. змешчана на залатой памятнай манеце наміналам 200 злотых Польскага цэнтральнага банка.

Імем князя Францішка Ксаверыя Друцкага-Любецкага названы вуліцы ў польскіх гарадах Быдгашч і Кельцы.

Літаратура

• Казак, А. А. Финансовый гений из Погоста-Загородского / А. А. Казак. — Витебск: Витебская областная типография, 2016. — 147 с.
• Новодворский В. В. Друцкий-Любецкий, Франциск-Ксаверий // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918. (руск.)
• Раюк, А. Р. Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246.
• Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины (руск.) / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. — 2-е изд. — Мн.: БелЭн, 2006. — 576 с: ил. — 1 500 экз. — ISBN 985-11-0383-7.
• Aftanazy, R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s.
• Głuszko, M. Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i cud gospodarczy Królestwa Polskiego / M. Głuszko. — Warszawa : Fundacja Oratio Recta, 2021. — 196 s.
• Smolka, S. Polityka Lubeckiego / S. Smolka. — Kraków : Akademja Umiejętności, 1907. — T. 1-2.
• Smolka, S. Z życia ministra Lubeckiego / S. Smolka. — ca 1905. — 38 s.