Баянгол (Закаменскі раён)

Баянгол
	Герб
Краіна	Расія
Суб’ект федэрацыі	Бурація
Муніцыпальны раён	Закаменскі раён
Каардынаты	50°41′58″ пн. ш. 103°28′17″ у. д.HGЯO
Заснаваны	1930
Вышыня цэнтра	1 230 м і 1 238 м
Насельніцтва	900 чалавек (2024)
Нацыянальны склад	бураты, рускія, украінцы, татары, немцы і іншыя
Канфесійны склад	Будысты, праваслаўныя, пратэстанты
Часавы пояс	UTC+8
Тэлефонны код	3013790
Паштовыя індэксы	671945
Код АКАТП	81221801001
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Баянгол (бур. Баян гол — багатая даліна) — сяло (у 1949—2003 — пасёлак гарадскога тыпу) у Закаменскім раёне, Бурація, Расія^[1].

Геаграфія

Сяло размешчана ў горна-тайговай мясцовасці, за 65 км ад горада Закаменска, за 263 км ад чыгуначнай станцыі Джыда і за 425 км ад горада Улан-Удэ. Па паўночнай ускраіне сяла працякае рэчка Мылінка.

Баянгол, нараўне з улусамі Бортай, Мыла, Цаган-Морын, уваходзіць у «верхні куст» Закаменскага раёна^[2].

Клімат

У мясцовасці, дзе знаходзіцца Баянгол, клімат рэзка кантынентальны. Зіма халодная, з сухім марозам і малой колькасцю снегу.

Вясна ветраная, з замаразкамі, амаль без ападкаў. Лета кароткае, з гарачымі днямі і прахалоднымі начамі, з багатымі ападкамі ў ліпені і жніўні^[3].

Насельніцтва

Колькасць жыхароў — 1,112 (2017 год)

Нацыянальны склад

Насельніцтва шматнацыянальнае — бураты, рускія, украінцы, татары, немцы і іншыя.

Гісторыя

Пасёлак Баянгол заснаваны ў 1930-я гады ў мясцовасці, дзе паляўнічы-следапыт Шампі Ямпілаў выявіў паверхневыя ўзоры пакладаў вугалю. У тыя ж гады ў пасёлку Джыдабуд (цяпер Закаменск) будаваўся Джыдзінскі вальфрама-малібдэнавы камбінат для абарончых патрэб СССР, месца размяшчэння якога знаходзілася ўдалечыні ад чыгунак і ліній электраперадач.

Такім чынам, мясцовы вугаль аказаўся вельмі запатрабаваным будучаму камбінату і адразу ж пачалося будаўніцтва вугальных шахт і адкрытага разрэзу «Сангіна».

Для працоўных і шахцёраў, якія прыехалі з розных куткоў СССР, быў пабудаваны пасёлак Баянгол. У 1942 годзе на базе Баянгольскага вугальнага радовішча запушчана ў эксплуатацыю часовая электрастанцыя (ЦЭС), магутнасцю 1,5 тыс. конскіх сіл, і лінія электраперадачы Баянгол — Гарадок.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на кожным трэцім савецкім танку была браня, выплаўленая са сплаваў Джыдакамбіната, у чым прымалі непасрэдны ўдзел жыхары Баянгола. Баянгол быў шматнацыянальным пасёлкам. Разам з буратам і рускімі, сюды прыехалі і працавалі ўкраінцы, беларусы, татары, чувашы і інш.

З пачаткам вайны ў 1941 годзе ў пасёлак у прымусовым парадку былі дэпартаваны немцы з Паволжа і іншых раёнаў СССР.

З кастрычніка 1945 года ў Баянгол пачалі завозіць японскіх ваеннапалонных, былых салдат і афіцэраў разгромленай Квантунскай арміі. Максімальная колькасць японцаў даходзіла да 1035 чалавек. Ваеннапалонныя працавалі ў вугальных шахтах, а таксама на будаўніцтве Баянгольскай ЦЭС. У кастрычніку 1948 года лагер японскіх ваеннапалонных у Баянголе быў зачынены. Японцы былі вывезены ў іншыя раёны Бураціі і СССР^[4].

30 мая 1949 года ўтвораны працоўны пасёлак Баянгол.

Савецкія гады былі самымі спрыяльнымі для сацыяльна-эканамічнага развіцця пасёлка. Былі пабудаваны каменная 3-павярховая школа на некалькі соцень вучняў, пасялковая бальніца, дзіцячы сад, клуб, некалькі магазінаў, дзіцячы дом-інтэрнат, а таксама добраўпарадкаваныя шматкватэрныя дамы. У тыя гады насельніцтва пасёлка дасягала 5-7 тысяч жыхароў.

Дзіцячы дом-інтэрнат

У 1990-х гадах, пасля роспуску СССР, закрыўся Джыдзінскі ВМК, што наўпрост адбілася на эканоміцы пасёлка. Спынілі працу шахты, разрэз, ЦЭС. Пачаўся адток насельніцтва.

12 лістапада 2003 года пасёлак гарадскога тыпу Баянгол быў пераўтвораны ў сяло, якое ўтварае асобнае сельскае паселішча.

Эканоміка

З роспускам СССР у 1991 годзе прадукцыя Джыдзінскага ВМК стала неканкурэнтаздольнай, бо найбліжэйшая ветка чыгункі знаходзілася за больш як 200 км ад Закаменска. У савецкі час на транспартныя выдаткі ўвагі не звярталі. Але ў рынкавай эканоміцы такія выдаткі сталі накладнымі.

У выніку камбінат праз некалькі гадоў збанкрутаваўся. Гэта наўпрост ударыла і па баянгольскіх шахцёрах і энергетыках.

Пасёлак Баянгол пачаў павольна, але пэўна згасаць — пачаўся адток жыхароў пасёлка праз беспрацоўе ў іншыя гарады і рэгіёны. У 1990-х гадах спынілі працу шахты, разрэз Сангіна і сама Баянгольская ЦЭС. У наш час ад ЦЭС засталіся руіны.

Цяпер галоўныя працадаўцы — Баянгольскі дзіцячы дом, сярэдняя агульнаадукацыйная школа, дзіцячы сад, пошта, АТС і ўпраўленне ЖКГ.

Прыродныя рэсурсы

Тэрыторыя вёскі Баянгол знаходзіцца ў горна-тайговай мясцовасці, у зоне рызыкоўнага земляробства.

Флора

Раслінны свет вакол Баянгола вельмі багаты. Тут расце лістоўніца, бяроза, кедр, брусніцы, буякі, суніцы, чорныя парэчкі, чарніцы, кісліцы, грыбы — маслякі, груздзь, падбярозавік, рыжык, шыпшыннік, чаромхі і г. д.

У лугах растуць разнастайныя віды траў і кветак.

Фаўна

Тайга вакол вёскі Баянгол поўная разнастайнымі прадстаўнікамі жывёльнага свету. Тут насяляюць казулі, вавёркі, зайцы, кабаны, ізюбры, кабарга, рысі, собалі, суркі, тарбаганы.

Свет драпежнікаў прадстаўлены мядзведзямі, лісамі і ваўкамі.

З птушак тут насяляюць жураўлі, каршуны, арлы, глушцы, рабчыкі, курапаткі і інш.