Бітва пры Богесундзе

Бітва пры Багесундзе, Бітва на возеры Осунд (дацк.: Slaget ved Bogesund, шведск.: Slaget på Åsundens is, slaget vid Bogesund) — бітва, якая з’яўляецца часткай Вайны за незалежнасць Швецыі, якая адбылася 19 студзеня 1520 года паміж шведскімі паўстанцкімі і дацкімі войскамі на возеры Осундэн, прыкладна ў трох кіламетрах на поўдзень ад цяперашняга Ульрысэгамна. Шведскія паўстанцы на чале з рэгентам Швецыі Стэнам Стурэ Малодшым увайшлі ў бой з дацкімі войскамі на чале з Отэ Крумпенам. Стэн Стурэ быў цяжка паранены і памёр 3 лютага 1520 года ад наступстваў свайго ранення. У выніку дацкія войскі дайшлі да Стакгольма, дзе Крысціян II 4 лістапада 1520 года каранаваўся каралём Швецыі, а затым адбылася Стакгольмская крывавая лазня.

Бітва пры Богесундзе
Асноўны канфлікт: Вайна за незалежнасць Швецыі
Малюнак «Смерць Стэна Стурэ на лёдзе возера Меларэн» Карл Густаў Хельквіст (1880)
Дата	19 студзеня 1520 года
Месца	Возера Осунд у Багесунда (сёння Ульрысэгамн)
Прычына	Жаданне Даніі цалкам павярнуць уладу над Швецыяй
Вынік	Поўная перамога Даніі
Праціўнікі
Кальмарская ўнія найміты • Нямецкія найміты • Шатландскія найміты • Французскія найміты Шведскія мясцовыя жаўнеры і сяляне памежных раёнаў
Камандуючыя
Отэ Крумпен Стэн Стурэ Малодшы †
Сілы бакоў
6000-10000 10000 (пераважна сяляне)
Страты
невядома Стэн Стурэ і невядомая колькасць яго войскаў

Перадгісторыя і падрыхтоўка

У 1473 годзе адбыўся Кальмарскі савет, на якім было прынята, што Швецыя магла мець аўтаномію ад Даніі на чале з рэгентам, аднак пачынаючы з 1518 года, Крысціян II спрабаваў зноў падначаліць Швецыю. Першая спроба завяршылася паражэннем у Брэнчурцы (Brännkyrka). Зімою 1519 — 1520 гадоў ён распачаў новую спробу вярнуць уладу над Швецыяй.

Камандаваў дацкімі войскамі дацкі рыцар Отэ Крумпен. Армія складалася з добра навучаных наймітаў са Свяшчэннай Рымскай імперыі, Францыі і Шатландыі. Халодны перыяд года быў абраны таму, што, акрамя існуючых сцежак, рэкі, азёры і балоты змерзлі, што дазволіла хутка ісці добра экіпіраванай дацкай арміі. Крумпен павёў сваё войска маршам праз мяжу праз даліну Этранс.

Са шведскага боку для абароны былі мабілізаваны жаўнеры з захада Готланда і сяляне памежных раёнаў.

Стурэ, які ўзначальваў шведская апалчэнне, выбраў месца на захадзе Готланда, дзе хацеў даць бой датчанам. Возера ў гэтым месцы было адносна вузкім, на ўсходзе ад якога, на беразе, на ўзвышшы знаходзіцца мемарыяльны камень каля сучаснай фермы Скотэк.

Тады, 19 студзеня, на месца прыйшла дацкая армія.

Ход бітвы і наступствы

У самым пачатку бітвы, Стэн Стурэ быў паранены гарматным ядром, якое адскочыўшы ад лёду трапіла яму вышэй калена. Яго выносілі з поля бою, і шведскія войскі пачалі адступаць. Падрабязнасці самой бітвы не захаваліся, але вынікам стала поўная перамога дацкай арміі.

Траўмы Стурэ не былі належным чынам апрацаваны, і ён памёр 3 лютага падчас зваротнага шляху ў Стакгольм на санях па лёдзе Меларэна. Датчане рушылі далей на поўнач і рабавалі тэрыторыі ў кірунку Ульрысэгамна, Фальчопінга, і Шэўдэ і Скара. У Тыведэне адбылася яшчэ адна бітва, якая каштавала датчанам паловы іх войскаў.

21 лютага абодва бакі згадзіліся на 8 дзён скласці зброю ў Стрэнгнэсе. 2 сакавіка датчане дасягнулі Упсалы і заключылі перамір’е са шведскім паслом на чале з архіепіскапам Густавам Тролем, у якім шведскі бок пакляўся каралю Крысціяну ІІ у вернасці, а дацкі бок абавязаўся ўстрымлівацца ад сілавых мер.

Крысціян II быў каранаваны каралём Швецыі ў Стакгольме 4 лістапада 1520 года. Адразу пасля каранацыі, нягледзячы на папярэднюю амністыю, супраць прыхільнікаў Стэна Стурэ пачаліся судовыя працэсы, у выніку якіх было пакарана больш за 80 чалавек. Цела Стэна Стурэ таксама было выкапана і спалена на вогнішчы.

Падзеі бітвы таксама апісваюцца ў «Скандынаўскай рыфмахроніцы»:

Som the begynthe skjuta som bäst

Och jag redh opå en blakoten häst,

Som vrenede och språng både till och frå

I örlig kunde både bijta och slå;

Lyckan ej bättre med mig stod

Genom benet bleff jag skutin med ett lod.

Прыкладны нелітаратурны пераклад:

Як толькі пачынаецца добрая бойка

А я ехаў на чорным кані,

Хто разварочваўся і скакаў туды і назад

Эрліг мог і ўкусіць і ўдарыць

Шчасце прайшло каля мяне

Па назе мяне ўдарылі ядром.

У знакамітым вершы Эдварда Бэкстрома «Herr Stens visa» ёсць матывы бітвы, як ён іх сабе ўяўляў.

Мемарыял

Мемарыяльны камень у Скотэку

На полі для гольфа каля фермы Скотэка быў усталяваны мемарыяльны камень з такім надпісам:

Riksföreståndaren
Sten Sture d.y.
sårades dödligt på Åsundens is
den 19 januari 1520
under strid mot rikets fiender
för Sveriges själfständighet
- - -
vid Skotteken restes denna vård
år 1914
för att hugfästa minnet af
en bland Sveriges ädlaste män

Пераклад:

Палкаводзец
Стэн Стурэ М.
смяротна паранены на лёдзе Осунда
19 студзеня 1520
у бітве з ворагамі каралеўства
за незалежнасць Швецыі
- - -
гэты помнік узведзенны ў Скотэне
1914 года
каб замацаваць памяць
аднаго з самых высакародных людзей Швецыі

Літаратура

• Bygden vid ridvägarna : årtusenden kring Åsunden. — Ulricehamn: [Ulricehamns offset], 1997. — ISBN 91-971038-6-1.
• Kalmarunionens tid : från drottning Margareta till Kristian II. — Stockholm: Rabén Prisma, 1997. — ISBN 91-518-3165-1.
• Friedrich Rühs: Geschichte Schwedens, Band 2. Johann Jakob Gebauer, Halle 1805 (online)

Спасылкі

• Artikel bei www.denstoredanske.dk
• Sten Sture d.y. bei www.historiesajten.se