Варыстар

Варыстар (англ.: vari(able) (resi)stor — пераменны рэзістар) — паўправадніковы рэзістар, электрычнае супраціўленне якога залежыць ад прыкладзенага напружання.

Абазначэнне на схеме

Паводле канструкцыі бываюць у выглядзе дыска, таблеткі, стрыжня, пацеркі і інш. Маюць сіметрычную нелінейную вольт-амперную характарыстыку. Выкарыстоўваецца ў прыладах для стабілізацыі і рэгулявання напружання і току, электрычнай аховы, мадулятарах і памнажальніках частаты.

Гісторыя

Распрацоўка варыстара як прыбора новага тыпу на аснове пласта аксіду медзі (Cu₂O) на медзі пачалася ў працах Л. Грондаля і Х.Гейгера ў 1927 годзе.

Медна-аксідны варыстар меў рознае электрычнае супраціўленне у залежнасці ад палярнасці і велічыні прыкладзенага напружання. Ён быў выраблены з невялікай меднай кружэлкі, на адным боку якога быў утвораны пласт аксіду медзі. Такое размяшчэнне забяспечвае нізкае супраціўленне току, які праходзіць ад паўправадніковага аксіду да меднага боку, але высокае супраціўленне ў процілеглым кірунку, пры гэтым імгненнае супраціўленне бесперапынна змяняецца ў залежнасці ад прыкладзенай напругі.

У 1930-х гадах невялікія шматварыстарныя зборкі з максімальным памерам некалькі сантыметраў знайшлі ўжыванне для замены грувасткіх электронных лямпавых схем у якасці мадулятараў і дэмадулятараў у сістэмах апорнага току для тэлефоннай перадачы.

Ужыванне

Металааксідны варыстар

Варыстары падыходзяць для абароны ад перанапружанняў. Пры нармальнай працы іх супраціўленне вельмі вялікае, а ў выпадку перанапружання супраціўленне практычна адразу становіцца вельмі малым, што можна выкарыстаць для таго каб адвесці ток ад абараняемых элементаў, ці каб рассеяць на варыстары энергію электрычнага току.

Яны выкарыстоўваюцца як для абароны адчувальных электронных схем, так і ў энергетычнай тэхніцы. Варыстары маюць час водгуку менш нанасекунды і могуць вельмі хутка абмяжоўваць кароткачасовыя перанапружання, не руйнуючыся. Калі працягласць будзе большая, варыстары перагрэецца, паколькі энергія, якая можа быць паглынутая, залежыць ад агульнай масы.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0
• Бензарь В. К. Словарь-справочник по электротехнике, промышленной электронике и автоматике. — 2-е изд. — Мн.: Вышэйшая школа, 1985. — С. 20. — 176 с. — 20 000 экз. (руск.)