Геном
Геном — адзінарны (гаплоідны) храмасомны набор з лакалізаванымі ў ім генамі; асноўная генетычная і фізіялагічная сістэма дадзенага віду арганізмаў. У адрозненне ад генатыпа, геном уяўляе сабой характарыстыку віда, а не асобнага арганізма. Тэрмін прапанаваны ў 1920 годзе нямецкім біёлагам Гансам Вінклерам.
Пад геномам прынята разумець сукупнасць генаў, засяроджаных у храмасомах, без уліку спадчынных дэтэрмінант, звязаных са структурамі цытаплазмы. У гаметах дыплоідных арганізмаў, а таксама ў клетках гаплоідных арганізмаў змяшчаецца адзін геном; у саматычных клетках дыплоідных арганізмаў — два геномы. З павелічэннем ступені плоіднасці клетак расце колькасць геномаў.
Пры апладненні адбываецца аб’яднанне геномаў бацькавых і матчыных гамет. Як правіла, геномы, атрыманыя ад бацькоўскай і мацярынскай гамет, гамалагічныя. Гамалогія паміж усімі ці некалькімі геномамі адсутнічае толькі ў аддаленых гібрыдаў.
Пад абсалютнай гамалогіяй дзвюх гамет разумеюць супадзенне лінейнага размяшчэння генаў у кожнай храмасоме. Наяўнасць такога супадзення забяспечвае магчымасць нармальнай кан’югацыі храмасом пры меёзе.
Змены колькасці храмасом (напрыклад, поліплаідызацыю, павелічэнне колькасці або выпадзенне асобных храмасом) завуць геномнымі мутацыямі. Арганізм, у якога некалькі разоў паўтараецца адзін і той жа геном, называецца аўтапаліплоідам. Арганізм, у якім аб’яднаны розныя геномы, называецца алапаліплоідам.
Для вызначэння колькасці і падабенства геномаў у розных відаў выкарыстоўваюць геномны аналіз.
Літаратура правіць
- Ernst Peter Fischer: Das Genom. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 2002,2004, ISBN 3-596-15362-X.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).