Вікіпедыя

Голад у Казахстане (1932—1933)

(Пасля перасылкі з Голад у Казахстане, 1932—1933)

Голад у Казахстане 1932-33 гадоў — частка агульнасаюзнага голаду 1931—33 гадоў, выкліканага афіцыйнай палітыкай «знішчэнне кулацтва як класа», калектывізацыяй, павелічэннем цэнтральнымі ўладамі плана нарыхтовак харчу, а таксама канфіскацыі скаціны ў казахаў[1]. У Казахстане таксама прынята зваць гэты голад «галашчокінскім».

Куб на месцы будучага помніка ахвярам голаду ў Казахстане. Алма-Ата, 2009 год.

Прычыны правіць

У 1925 годзе першым сакратаром Казкрайкама быў прызначаны вядомы дзеяч УКП(б) Піліп Галашчокін. У першыя два гады свайго кіравання (1925—1927 гады) ён правёў у Казахскім краі т.зв. «Малы Кастрычнік». У выніку гэтых мер у людзей адымалі скаціну, маёмасць і пад канвоем міліцыі скіроўвалі ў «пункты асядання». Скаціну, што рэквізавалася для патрэб калгасаў, забівалі на месцы, бо немагчыма было прахарчаваць сабраныя ў адным месцы вялікія статкі. Да 1933 года з 40 млн галоў скаціны засталася прыкладна адна дзясятая частка. Ад такіх дзеянняў перадусім пацярпелі казахі, бо скаціна была галоўнай, а нярэдка адзінай крыніцай іх пражытка.

Ацэнкі ліку ахвяр правіць

У выніку, на працягу 1931—1933 гг. памерла ад 1 млн чал. (ацэнка Роберта Конквеста) да 2 млн чал. (ацэнка Абылхожава, Казынбаева і Тацімава, 1989). Загінулі і пакінулі Казахскую АССР 48 % карэннага насельніцтва[2][3]. Так, згодна з усеагульным перапісам насельніцтва Расійскай імперыі 1897 года[4], колькасць людзей, якія валодаюць кіргіз-кайсацкай мовай, складала 4 084 139 чал. Для параўнання моўцаў на сарцкай і ўзбекскай мовах, якія сталі надалей узбекамі, налічвалася не больш 2 мільёнаў чалавек, аднак трэба ўлічваць тое, што ў склад Расійскай імперыі не ўваходзілі населеныя пераважна ўзбекамі Хівінскае ханства і Бухарскі эмірат, колькасць насельніцтва якіх складала каля 3 млн чалавек[5] (сучасная колькасць узбекаў у сярэднеазіяцкім рэгіёне складае больш 25 млн чалавек, казахаў 15 млн). Частка казахаў змушана была адкачаваць у сумежныя Казахскай АССР рэгіёны Расійскай Федэрацыі, у тым ліку Кіргізскую АССР, Каракалпакскую АССР, Саратаўскі, Сталінградскі і Сярэдняволжскі краі, Арэнбургскую, Чалябінскую, Омскую вобласці, а таксама Заходне-Сібірскі край. Мелі месца качаванні і ў сумежныя саюзныя рэспублікі: Туркменскую ССР і Узбекскую ССР. За межы СССР значная колькасць казахаў адкачавала ў Кітай, Манголію, Іран і Афганістан. Паводле некаторых крыніц колькасць казахаў, якія здзейснілі такія вымушаныя міграцыі, ацэньваецца ў больш чым 1,030 млн чалавек.

Зноскі

  1. ↑ ФЭБ: Шолохов — Сталину И. В., 20 апреля 2003
  2. ↑ Татимов М. Б. Социальная обусловленность демографических процессов. Алма-Ата,1989. С.124
  3. ↑ Ф. И. Голощекин
  4. ↑ Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 Года
  5. ↑ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей

Літаратура правіць

  • Абылхожин Ж. Б., Козыбаев М. К., Татимов М. Б. Казахстанская трагедия.
  • Поляков Ю. А., Жиромская В. Б., Киселев И. Н. Полвека молчания (Всесоюзная перепись населения 1937 г.) // Социологические исследования, 1990. № 6
  • Максудов С. Потери населения СССР. Benson // Vermont: Chalidze Publications, 1989
  • Андреев Е. М., Дарский Л. Е., Харькова Т. Л. Население Советского Союза. 1922—1991 // М., 1993
  • Татимов М. Б. Социальная обусловленность демографических процессов. Алма-Ата, 1989. С. 124.
  • ЦГАРК. Ф. 698. Оп. 14. Д. 219. Л. 104.
  • Асылбеков М. Х. Внешняя миграция и её влияние на национальную структуру Казахстана в XX в. // Уроки отечественной истории и возрождение казахского общества. Материалы научной сессии учёных Министерства науки — Академии наук Республики Казахстан, посвященной году народного единства и национальной истории. Алматы, 4 июля 1998 г. Алматы, 1999.
  • Асылбеков М. Х., Галиев А. Б. Социально-демографические процессы в Казахстане. С. 106.
  • Казахское хозяйство в его естественно-исторических и бытовых условиях. Алма-Ата, 1926. С. 61.
  • Sahni, Kalpana. Crucifying the Orient: Russian orientalism and the colonization of Caucasus and Central Asia. Bangkok: White Orchid Press, 1997
  • Марта Олкут. Процесс коллективизации в Казахстане. «Русское ревю», 40, апрель 1981
  • Коллективизация сельского хозяйства Казахстана. Т. 2. Алма-Ата, 1967, с.222.
  • А. Кучкин. Советизация казахского аула. М., 1962.
  • С. Пидхайни, т. 2, с.243.
  • «Большевик Казахстана», № 1, 1939, с.87.
  • Коллективизация сельского хозяйства Казахстана, т. 2
  • Давид Титиевский, Роберт Конквест. Жатва скорби: Overseas Publications, Interchange Ltd; London, England; 1988 ISBN 1870128 95 8
  • Conquest, Robert, «The Harvest of Sorrow: Soviet Collectivization and the Terror — Famine», (Edmonton: The University of Alberta Press in Association with the Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1986).
  • I. Ohayon, La sédentarisation des Kazakhs dans l’URSS de Staline, collectivisation et changement social, Paris, maisonneuve et Larose, 2006

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Голад_у_Казахстане_(1932—1933)&oldid=4625516"