Дзявяты сон Веры Паўлаўны
«Дзявяты сон Веры Паўлаўны» (руск.: «Девятый сон Веры Павловны») — апавяданне рускага пісьменніка Віктара Пялевіна, апублікаванае ў 1991 годзе ў зборніку «Сіні ліхтар»[1].
| Дзявяты сон Веры Паўлаўны | |
|---|---|
| руск.: Девятый сон Веры Павловны | |
| Жанр | апавяданне |
| Аўтар | Віктар Алегавіч Пялевін |
| Мова арыгінала | руская |
| Дата першай публікацыі | 1991 |
Назва аповядання адсылае да рамана Мікалая Чарнышэўскага «Што рабіць?», дзе сны яго гераіні Веры Паўлаўны былі часткай аповеду.
Змест правіць
Галоўнай тэмай апавядання з’яўляецца філасофская сістэма саліпсізму. Да гэтай філасофіі Віктар Пялевін у той ці іншай форме звяртаўся і ў іншых сваіх творах[2].
Дзеянне апавядання адбываецца ў СССР падчас перабудовы. Веру, галоўную гераіню апавядання, магчыма аднесці да савецкай інтэлігенцыі. Яна захапляецца філасофскай сістэмай саліпсізму, чытае Рамачараку і Блавацкую, глядзіць фільмы Фасбіндэра і Бергмана, але ў той жа час працуе прыбіральшчыцай у мужчынскай грамадскай прыбіральні, што робіць яе вобраз даволі карыкатурным[3].
Аднойчы Веры прыходзіць ўсведамленне таямніцы жыцця, нягледзячы на тое, што сэнс жыцця яна спасцігнуць не ў стане. Як аказалася, «веданне таямніцы жыцця ў адрозненне ад разумення яе сэнсу дазваляе кіраваць быццём, гэта значыць сапраўды спыняць старое жыццё і пачынаць новае … і ў кожным новым жыцці будзе свой асаблівы сэнс»[4]. Усвядоміўшы, што «усё ідзе так, як мы пажадаем», Вера пачынае выкарыстоўваць гэтую таямніцу[4]: "для пачатку я паспрабую што-небудзь простае. Напрыклад, каб тут на сценах з’явіліся карціны і зайграла музыка.".
У краіне пачынаецца перабудова, і Вера ведае, што крыніца гэтых пераменаў — яна сама. Неўзабаве прыбіральня была прыватызавана, яе знешні выгляд значна палепшыўся. Праз нейкі час на сцяне з’явілася карціна, затым начальнік прыбіральні прынёс магнітафон і калонкі. У памяшканні зайграла музыка. Раніца пачалася з «Імшы і Рэквіема» Джузэпэ Вердзі, якую змяняла «Калядная араторыя» Баха, а затым ішлі мелодыі Моцарта. Праз некаторы час замест прыбіральні адкрылася камісійная крама, і Вера стала працаваць у ёй прыбіральшчыцай.
Галоўная гераіня захавала сяброўства з Маняшай, прыбіральшчыцай суседняй жаночай прыбіральні. Сяброўка вельмі часта ўмешвалася ў жыццё Веры і ўвесь час давала ёй парады. Менавіта Маняша сказала сяброўцы, што толькі жаданні чалавека вызначаюць яго жыццё. Па задумцы Пялевіна, Маняша — другая частка душы галоўнай гераіні[5][6].
Неўзабаве пасля адкрыцця крамы Вера пачала заўважаць, што людзі і рэчы выглядаюць так, як быццам яны ў лайне, а з-за сценкі стаў чуецца шум патоку. Яна стала ў думках вінаваціць Маняшу. Падчас адной з сустрэч Вера нанесла страшны ўдар сякерай па галаве Маняшы, вобразна забіўшы тую частку яе душы, якая звязала яе з рэчаіснасцю[2].
У апафеозе апавядання грандыёзная ілюзія бурыцца, паток лайна затапляе ўсё і выносіць Веру на Страшны Суд. За саліпсізм там караюць вечным знаходжаннем у савецкай рэалістычнай прозе, але там ужо ўсё занята. — Што рабіць? — пытаецца Суддзя. У выніку Веру змяшчаюць у якасці Веры Паўлаўны ў кнігу, што вывучаецца ў школьны савецкі перыяд, — «Што рабіць?» Чарнышэўскага. І ўсё тое, што адбылося, аказваецца цяпер чарговым, дзявятым сном Веры Паўлаўны[6].
Асаблівасці правіць
Нягледзячы на тое, што аўтар не згадвае канкрэтныя даты, падзеі апавядання можна выразна падзяліць на тры перыяды перабудовы. Апавяданне пачынаецца ў 1986 годзе, калі ў СССР была абвешчана палітыка галоснасці. Ператварэнне прыбіральні ў кааператыў адпавядае 1987—1988 гадам, калі выйшла пастанова «Аб стварэнні кааператываў па вытворчасці тавараў народнага спажывання». Пераабсталяванне прыбіральні ў камісійную крамуадпавядае канцу 1980-х — пачатку 1990-х гадоў, калі ў краіну масава сталі завозіцца замежныя тавары[7].
Зноскі
- ↑ Сергей Некрасов Виктор Пелевин: опыт библиографии
- ↑ а б Киселёва П. А., Кузнецов А. В. Философия солипсизма и её отражение в художественной литературе (на примере рассказа Виктора Пелевина «Девятый сон Веры Павловны») // XI Студенческая международная заочная научно-практическая конференция «Молодежный научный форум: гуманитарные науки»
- ↑ Холодинская Т. О. Ремейк как категория, характеризующая межтекстовые отношения // Филологические науки. Вопросы теории и практики. 2016. № 6 (60).
- ↑ а б Динабург С. Р. Психотерапевтический очерк методологии психотерапии // Вестник Пермского университета. Философия. Психология. Социология. Вып. 1 (5)
- ↑ Edinburgh Research Explorer The Effacement of History, Theatricality and Postmodern Urban Fantasies in the Prose of Petrushevskaya and Pelevin.
- ↑ а б Скворцова В. В. Функции культурно-коннотированной лексики в рассказе В. Пелевина «Девятый сон Веры Павловны» (на фоне англоязычного перевода) // Вестник Челябинского государственного университета. 2020. № 3 (437). Филологические науки. Вып. 120.
- ↑ Скворцова В. В. Специфические средства движения текстового времени в прозе В. Пелевина // Вестник Московского университета. Серия 9. Филология. 2017.