Дыядор Сіцылійскі
Дыядор Сіцылійскі (грэч. Διόδωρος Σικελιώτης, лац.: Diodorus Siculus, каля 90 —30 гг. да н.э.) — старажытнагрэчаскі гісторык і міфаграф; родам з Агірыума на Сіцыліі.
| Дыядор Сіцылійскі | |
|---|---|
| стар.-грэч.: Διόδωρος Σικελιώτης лац.: Diodorus Siculus | |
 | |
| Дата нараджэння | каля 90 да н.э. |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | каля 30 да н.э. |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | гісторык, географ, міфограф |
| Навуковая сфера | гісторыя[1] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Працы і гістарычная спадчына правіць
Дыядор прысвяціў 30 гадоў стварэнню сваіх гістарычных зборнікаў (Bibliotheca Historia) і распачаў для гэтага шэраг падарожжаў. У 50-х гадах да н.э. ён наведаў пталамееўскі Егіпет, дзе стаў сведкам расправы натоўпу над адным рымскім грамадзянінам, які выпадкова забіў свяшчэнную ў тых краях жывёлу — кошку. Толькі праз 25 гадоў, ужо пасля смерці Дыядора, імператар Актавіян ператворыць Егіпет у рымскую правінцыю. Практычна адначасова з Дыядорам, які пісаў на грэчаскай і галоўным чынам пра грэкаў, ствараў гісторыю свайго народа рымлянін Лівій.
«Гістарычная бібліятэка» Дыядора складалася з 40 кніг, падзеленых на 3 часткі:
- Першыя 6 кніг аглядныя, апісваюць геаграфію, культуру і гісторыю старажытных дзяржаў: Егіпта (кніга I); Месапатаміі, Індыі, Скіфіі (кніга II); Паўночнай Афрыкі (кніга III); Грэцыі і Еўропы (кніга IV—VI).
- У наступнай частцы (кнігі VII—XVII) Дыядор выкладае гісторыю свету ад Траянскай вайны да смерці Аляксандра Вялікага.
- Апошняя частка мае дачыненне да эпохі дыядохаў (кнігі XVIII—XX) і да гальскай вайны Юлія Цэзара (захаваліся фрагменты да XXXIII кн.), гэта значыць да падзей, сведкам якіх быў сам Дыядор.
Дыядор сабраў звесткі ад шматлікіх аўтараў, вядомы Гекатэй Мілецкі, Герадот, Геранім з Кардыі, Дзіянісій, Дурыс, Клітарх, Ктэсій, Мегасфен, Палібій, Пасідоній, Тымей з Таўраменіі[2], Феопамп, Эфар і інш. — усяго вядома 87 імёнаў старажытнагрэчаскіх аўтараў, на якіх ён спасылаецца ў сваёй працы.[3] У сваім сачыненні ён хутчэй не аналізаваў, а манатонна пералічваў паслядоўнасць падзей, устаўляючы цэлыя фрагменты арыгінальных аўтараў. Але «Гістарычная бібліятэка» не з’яўляецца сачыненнем кампілятыўнага характару. Падчас вывучэння прац Дыядора было даказана, што ў большасці выпадкаў атрыманы з арыгінальных крыніц матэрыял падвяргаўся літаратурнай апрацоўцы.
Дыядор з’яўляецца адзінай крыніцай звестак пра працяглыя гістарычныя перыяды і служыць добрым дадаткам да перыядаў, асветленых іншымі аўтарамі. Эпоха дыядохаў у яго адлюстравана найбольш дакладна, як і гісторыя Старажытнай Грэцыі пасля персідскіх войн да Пелапанескай вайны. Дыядор дапушчае памылкі ў рымскай храналогіі, што не дзіўна для чалавека, для якога лацінская не была роднай мовай.
Публікацыі правіць
Тэксты правіць
«Гісторыя» Дыядора захавалася часткова, цалкам дашлі да нашага часу кнігі I—V і з XI па XX, а таксама фрагментарна кнігі IX і X. Апошні поўны збор сачыненняў знік, калі туркі разрабавалі візантыйскі Канстанцінопаль у 1453 годзе. Астатнія кнігі вядомы па фрагментах, якія цытавалі ў сваіх працах візантыйскія аўтары. Еўропа адкрыла для сябе Дыядора ў сярэдзіне XVI стагоддзя, калі яго кнігі (на мове арыгінала) былі надрукаваны ў Швейцарыі.
- Грэчаскі тэкст у Вікікрыніцах (кн. I—V, XI—XVII)
- Грэчаскі тэкст па Дындорфу: Vol. II pt. 1 (1828). Libr. XV—XX; Vol. II pt. 2 (1829). Excerpta. Fragmenta; Vol. III (1828); Vol. IV (1828); Vol. V (1828).
- Навейшае выданне: Vol. I (1888). Lib. I—IV; Vol. V (1906). Lib. XIX—XX
- У серыі «Loeb classical library» кніга выдадзена ў 12 тамах (№ 279, 303, 340, 375, 384, 399, 389, 422, 377, 390, 409, 423).
- У серыі «Collection Budé» распачата выданне: (апублікаваны 11 тамоў: кн. 1-3, 11, 12, 14, 15, 17-19, 21-26; гл. таксама тут пра публікацыі)
- Diodor, Book IX—XVII (грэч.)
Зноскі
- ↑ Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
- ↑ Дыядор. Фрыдрых Любкер. Рэальны слоўнік класічных старажытнасцяў.
- ↑ Строгецкий В. М. Диодор Сицилийский и его «Историческая библиотека» в оценке историогра-фии. // ВДИ, 1983, № 4, с. 177—178.
Літаратура правіць
- Трофимов М. П. Историческая концепция Диодора Сицилийского: Авт. дисс… к.и.н. — Саратов, 2009
Спасылкі правіць
- «Гістарычная бібліятэка» Дыядора ў англійскай Вікікрыніцы (толькі асобныя кнігі)
- Поўны англійскі пераклад 1814 года: Vol. I; Vol. II
- Англійскі пераклад кніг I—XXXII па выданні ў «Loeb classical library»
- Французскі пераклад XVIII стагоддзя: Том 7.