Замойскі сінод

Замойскі сінод, таксама выкарыстоўваецца тэрмін сабор (лац.: Synodus Zamoscensis, Synodus provincialis Ruthenorum habita in Zamosciae)— сінод, памесны сабор Кіеўскай грэка-каталіцкай мітраполіі, які правёў у Замосці мітрапаліт Леў ІІ Кішка ў 1720 годзе. Некаторыя крыніцы падаюць гэты Сінод як Сабор, бо ў ім бралі ўдзел прадстаўнікі Львоўскага Стаўрапігійнага Брацтва, якія былі свецкімі асобамі. Гэта быў другі ў гісторыі Грэка-Каталіцкай Царквы пасля Кобрынскага (1626 г.) Агульнацаркоўны Сінод.

Даныя

Праведзены для ўдасканалення арганізацыі УГКЦ як рэакцыя на будучую рэформу Рускай Праваслаўнай Царквы Пятра I (1723), якая па-пратэстанцку падпарадкавала царкву палітычнай уладзе: скасавала патрыярхат і ўвяла Святы Сінод з прадстаўнікоў свецкай улады. Сінод забараніў шанаваць свяціцеля Рыгора Паламу.

Каб надаць большую вагу Сіноду, Папа Клімент XI прызначыў Джыралама Грымальдзі сваім легатам і кіраўніком асамблеі свайго нунцыя ў Варшаве. Ужо ў сярэдзіне 1715 г. і мітрапаліт, і нунцый напісалі папе Кліменту XI па дазвол на скліканне Сінода. У тым жа годзе быў дадзены дазвол. Аднак з-за ваенных хваляванняў і палітычных абставінаў у Рэчы Паспалітай сінод удалося склікаць толькі ў 1720 г.

Мітрапаліт Кішка прызначыў сінод на 26 жніўня 1720 г. у г. Львоў. Але летам таго ж года ў Львове пачалася чума, таму было вырашана перанесці сінод на поўнач, у мястэчка Замосце Люблінскага павета.

У Замойскім Сінодзе ўдзельнічалі сем епіскапаў Кіеўскай Царквы:

• Фларыян Грэбніцкі (1720-1762 гг.), архіепіскап полацкі;
• Юзаф Выгоўскі (1716-1730 гг.), біскуп Луцка-Астрожскі;
• Афанасій Шаптыцкі (1715-1746 гг.), біскуп Львоўска-Галіцкі;
• Ёсіф Лявіцкі (1711-1730 гг.), біскуп Холмска-Бельгійскі;
• Іеранім Устрыцкі (1715-1746 гг.), біскуп Пшэмысльскі;
• біскуп, намінат Пінска-Тураўскі, рукапаложаны ў Замосце Тэафіл Гадэбскі (1720-1730 гг.);
• Лаўрэнцій Сакалінскі-Друцкі (1718-1727 гг.), архіепіскап Смаленскі.

Акрамя іх, протаархімандрыт базыльянскага ордэна а. Антоній Завадскі, сем архімандрытаў, вікарый Супрасльскай архімандрыі і 129 святароў свецкага і манаскага духавенства, члены капітулы, выкладчыкі духоўных семінарый, дэканы, ігумены галоўных манастыроў і іншыя выбітныя дзеячы царквы. Былі таксама два прадстаўнікі Львоўскага Стаўрапігійнага брацтва і простыя свецкія.

Сінод разгарнуў сваю працу па секцыях, а ў храме Пакрова Божай Маці прайшлі тры ўрачыстыя пасяджэнні. Першы ўрачысты сход адбыўся 26 жніўня 1720 г., другі — 1 верасня і трэці, заключны, — 17 верасня таго ж года.

Пастановы Сіноду

Было складзена і падпісана «Вызнанне веры», у якім змяшчалася прынцыпова важнае для каталіцызму дапаўненне аб зыходжанні Святога Духа не толькі ад Бога Айца, але і ад Бога Сына. Гэты дадатак павінны былі прызнаваць усе кандыдаты ў сан (дыяканы, святары, біскупы), а таксама тыя, хто павінен быў прыняць манаскі пострыг. На саборы было прынята 19 пастаноў (у прыватнасці, «Аб каталіцкай веры», «Аб святых сакрамэнтах», «Аб семінарыях», частка пастаноў была запазычана з рашэнняў Контррэфармацыі (гл. Контррэфармацыя) Трыдэнцкі сабор 1545–63)). Саборнае рашэнне паглыбіла рытуальна-арганізацыйныя адрозненні паміж праваслаўнымі і грэка-католікамі і зблізіла апошніх з католікамі. Шэраг рашэнняў быў накіраваны на ўмацаванне ўнутранай царкоўнай арганізацыі і дысцыпліны, узмацненне ролі мітрапаліта, павышэнне ўзроўню адукаванасці духавенства і вернікаў, пастырскую дзейнасць, уніфікацыю царкоўнай адукацыі белага і чорнага духавенства, увядзенне ў практыку царкоўнай адукацыі белага і чорнага духавенства. абавязковай нядзельнай пропаведзі, узмацнення барацьбы з ерасямі і вядзьмарствам і інш. Леў Кішка, улічваючы традыцыю, якая склалася, абвясціў пануючай у набажэнстве не лацінскую, а царкоўнаславянскую мову. Пры гэтым грэка-каталіцкаму духавенству забаранялася прычашчацца, маліцца ў праваслаўных храмах і нават мець зносіны з праваслаўным духавенствам. Насуперак ранейшым запэўненням Рымскай курыі, грэка-каталіцкаму духавенству было загадана выняць усе тагачасныя літургічныя кнігі і замяніць іх новымі, зацверджанымі ватыканскай цэнзурай, таксама былі дазволеныя змены ў абрадах. Былі ўведзены некаторыя рымска-каталіцкія святы. Лацінізацыя грэка-каталікоў выклікала пэўны супраціў, асабліва сярод львоўскіх братоў, але значных памераў яна не набыла. Пасля афіцыйнага зацвярджэння Рымскай курыяй дэкрэтаў Жамойцкага сабору і іх першай публікацыі ў лацінскім арыгінале (1724 г.) яны сталі асноватворнымі для УГКЦ.

Дэлегаты Замойцкага Сіноду закранулі таксама пытанне існавання жаночых манастыроў у Грэка-Каталіцкай Царкве. У заключных пастановах сінода жаночаму манаству прысвечаны асобны раздзел (раздзел XII — «De monialibus»). У гістарычнай літаратуры пытанне аб уплыве пастановаў Замойскага Сінода на існаванне жаночых манастыроў у Грэка-Каталіцкай Царкве ў XVIII ст. яшчэ недастаткова ахоплены.

Крыніцы і літаратура

• Мицик Ю. А. Замойський собор української греко–католицької церкви 1720 Архівавана 13 квітня 2016. // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: «Наукова думка», 2005. — Т. 3 : Е — Й.— 672 с. : іл. — ISBN 966-00-0610-1. (укр.)
• Софрон Мудрий. Замойський синод і його значення для української католицької церкви Архівавана 17 жовтня 2007..
• Самусік А. Ф. Роля Замойскага сабора 1720 г. у развіцці уніяцкай адукацыі на тэрыторыі Беларусі // Рэлігія і грамадства. — 14. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2020. С. 254—257.