Мікалай Пракопавіч Міхалап

Мікалай Пракопавіч Міхалап (1886—1979) — беларускі мастак-кераміст, графік, дызайнер, фатограф, педагог, адзін з арганізатараў і першы дырэктар Дзяржаўнай карціннай галерэі Беларусі ў 1939—1941 гадах.

Мікалай Пракопавіч Міхалап
Фатаграфія
Дата нараджэння 28 красавіка 1886(1886-04-28)
Месца нараджэння
Дата смерці 29 снежня 1979(1979-12-29) (93 гады)
Месца смерці
Грамадзянства
Род дзейнасці мастак, кераміст
Месца працы
Жанр мастацкая кераміка, архітэктура малых формаў.
Вучоба
Член у
Узнагароды
Ордэн «Знак Пашаны»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія правіць

Паходзіў з мінскай сям’і чыгуначнага рабочага і пакаёўкі. Скончыў Мінскае гарадское вучылішча, пасля ў 1915 годзе афортнае аддзяленне Цэнтральнага вучылішча тэхнічнага малявання Штыгліца ў Пецярбургу. Настаўнікам Мікалая Пракопавіча быў вядомы рускі гравёр В. Матэ. На выхаванне мастака, фарміраванне яго поглядаў значны ўплыў аказаў музей дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва пры вучылішчы[1].

З біяграфічных запісаў мастака вядома, што ў 1913 г. ён ажыццявіў паездку ў Белавежскую пушчу для збору матэрыялаў. Там М. Міхалапам былі зроблены зарысоўкі зубра. Створаная ім скульптура «Зубр» экспанавалася на выстаўцы «Мастакі — воінам» у Мінску ў 1915 г. Гэта работа стала сімвалам Беларусі, нацыянальным вобразам краіны[1].

У 1916 г. Міхалапа прызвалі ў армію. На службе знаходзіўся да 1918 г. Затым займаўся арганізацыйнай і выкладчыцкай працай у школах, кіраваў вучэбнай керамічнай майстэрняй[1]. Быў першым беларускім мастаком-керамістам.

У 1925—1929 гадах выкладаў у Віцебскім Народным мастацкім вучылішчы, кіраваў ганчарна-керамічным аддзяленнем. З 1930 г. з’яўляўся загадчыкам аддзела керамікі Навукова-даследчага інстытута прамысловасці Беларусі[1].

Быў дружны з класікам беларускай літаратуры Янкам Купалам, напісаў яго партрэт і стварыў першыя дэкарацыі да спектакля Я. Купалы «Паўлінка».

 
Мікалай Міхалап

У 1937 годзе ў Беларусі была сфармавана група навуковых супрацоўнікаў, мастацтвазнаўцаў і мастакоў па стварэнні першай у Беларусі Дзяржаўнай карціннай галерэі, якая адкрылася ў 1939 годзе. Дырэктарам галерэі быў прызначаны Мікалай Міхалап. Яго вялікай заслугай было папаўненне фондаў галерэі калекцыяй слуцкіх паясоў, сабранай князямі Радзівіламі ў Нясвіжскім замку. Пасля ўз’яднання ў верасні 1939 года заходне-беларускіх зямель з БССР у Дзяржаўную карцінную галерэю адпраўляліся творы з нацыяналізаваных сядзіб і замкаў Заходняй Беларусі. Акрамя слуцкіх паясоў, Мікалай Міхалап папоўніў калекцыю французскімі габеленамі XVIII ст., творамі партрэтнага жывапісу XVI—XIX стст.

Напачатку 1941 года фонды галерэі налічвалі 2711 твораў, з якіх 400 знаходзіліся ў экспазіцыі. Ён планаваў правесці карпатлівую працу па стварэнні каталога музейнай калекцыі. Але гэтаму багатаму збору музея ў Мінску не наканавана было доўгае існаванне. У самым пачатку Вялікай Айчыннай вайны ён бясследна знік. Міхалап рыхтаваў калекцыю да эвакуацыі, але не здолеў вывезці[2]. Абвінавачванні ў страце фондаў галерэі ў чэрвені 1941 года ўпалі менавіта на галаву дырэктара галерэі, у сувязі з чым у 1944 годзе, пасля вызвалення Мінска ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, на пасаду дырэктара быў прызначаны іншы супрацоўнік галерэі — Алена Васільеўна Аладава. Але па заканчэнні вайны абвінавачвання былі зняты[3].

У 1945 г. па рэкамендацыі В. Волкава і М. Керзіна М. Міхалапа прынялі ў Саюз мастакоў Беларусі[1].

Пасля вайны працаваў загадчыкам сектара мастацкай прамысловасці Упраўлення па справах архітэктуры пры Савеце Міністраў БССР, ён садзейнічаў арганізацыі фаянсава-фарфоравай вытворчасці ў рэспубліцы, стварэнню эталонаў і ўзораў вырабаў, якія потым паўтараліся на прадпрыемствах[1].

З дапамогай М. Міхалапа наладзіліся творчы і тэхналагічны працэсы на Мінскім фарфоравым заводзе, былі запрошаны спецыялісты — фармоўшчыкі, мадэльшчыкі, жывапісцы. Мікалай Пракопавіч стварыў пісьмовыя і сталовыя прыборы, дэкаратыўныя насценныя талеркі, пано «Партызанка», вазоны для кветак, настольныя лямпы, якія сталі першымі ўзорамі мастацкай керамікі Беларусі пасляваеннага часу. Ён імкнуўся распрацаваць нацыянальную арнаментыку дэкору пры захаванні традыцыйных класічных форм. За выдатную працу і ініцыятыўнасць у 1949 г. быў узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны»[1].

Мікалай Міхалап стаў мастаком-практыкам, прамысловым дызайнерам, праектаваў малыя архітэктурныя формы — лепку фасадаў дамоў, вулічныя ліхтары, рашоткі і г.д. Зрабіў значны ўнёсак у распрацоўку тэхналогіі керамічных матэрыялаў, у стварэнне эталонаў, керамічных формаў, у арганізацыю фарфора-фаянсавай вытворчасці (стаяў у вытокаў Мінскага фарфоравага завода), ствараў новыя віды глазуры.

Сышоў з жыцця ў 93 года.

Творчая спадчына правіць

 
«Віцебск. Вуліца Крывая» М. П. Міхалапа на паштовай марцы

Сярод работ М. Міхалапа вылучаюцца вазы, зробленыя да ўрачыстых дат: «Юбілейная» (1953), «Бульба» (1954), «Беларусь Савецкая» (1955; суаўтары І. Конюх, І. Прохараў). Ваза «Бульба» мае некласічны характар і поўнасцю пабудавана на імітаванні натуральнага плода. Вялікая ваза «Беларусь Савецкая» (вышыня — 1,5 м) — традыцыйны кубак, на тонкай ножцы якога ўзвышаецца шырокая чаша з вечкам, завершаным скульптурным гербам з роспісам. Гэтай работай аўтар сказаў прачулае слова пра сваю Радзіму, любімую Беларусь. Вядомымі з’яўляюцца вазы «Лянок», «Жолуд» і «Кукуруза». Часцей за ўсё вазы выконваліся ў фаянсе, больш устойлівым да дэфармацыі матэрыяле, а скульптуры, як правіла, у фарфоры. Мастаком былі створаны дзве настольныя статуэткі «Дзяўчына з ільном» і «Дзяўчына са сланечнікам» (абедзве 1957). Яны лаканічна дэкарыраваны, без празмернай дэталіроўкі. Абагульненасць скульптурных аб’ёмаў, цэласнаць роспісу добра адпавядаюць патрабаванням дэкаратыўнай скульптуры малых форм[1].

Мікалаю Міхалапу таксама належаць графічныя лісты, акварэлі («Дворык у пасёлку Краж», «Першы збор», «Нацюрморт»). У 1960-я гг. ён працягваў уласныя творчыя эксперыменты. Яго ваза «Мацярынства» ўяўляе сабой цыліндр з трыма паўсферамі на сценках. Усе формы геаметрызаваныя, умоўныя і злучаныя ў адну складаную прасторавую кампазіцыю. Абстрагаванне ад рэчаіснасці дазволіла надаць задуме абагульненне, і тэма атрымалася шырокай: гэта і багацце, і ўрадлівасць, і прыгажосць[1].

Мікалай Міхалап пакінуў вялікую творчую спадчыну. Творы графікі, керамікі і шматлікія фатаграфіі архітэктурных збудаванняў і помнікаў дойлідства, зробленыя падчас камандзіровак па Беларусі, якія захоўваюцца ў сямейным архіве, у 1980-я гады былі перададзены ў беларускія музейныя фонды і дзяржаўныя архівы. Унікальная калекцыя ганчарных вырабаў, сабраная Мікалаем Міхалапам падчас даследчых этнаграфічных паездак па Беларусі, цяпер захоўваецца ў Музеі старажытнабеларускай культуры.

 
Тумба ліхтара ў Мінску

Тумбы ліхтароў, якія ўсталяваны на цэнтральных вуліцах Мінска, Гомеля і Віцебска, упрыгожваюць «фартухі» з выявай слуцкага пояса, зробленыя па праекце мастака.

Памяць правіць

 
Канверт, выпушчаны да 125-годдзю з дня нараджэння Міхалапа М. П. Белпоштай

У сакавіку 2003 г. у Нацыянальным мастацкім музеі прайшла першая персанальная выстаўка М. Міхалапа.

Да 125-й гадавіны з дня нараджэння Мікалая Міхалапа Рэспубліканскае Унітарнае прадпрыемства «Белпошта» падрыхтавала мастацкі маркіраваны канверт з літарнай маркай «А». Таксама 28 красавіка 2011 года на Галоўпаштамце ў Мінску было праведзена спецыяльнае памятнае гашэнне памятным спецштэмпелем. Мастак канверта А. Старавойтава. Заказ канверта № 9843-2011. Тыраж 30 тысяч экзэмпляраў[4].

Зноскі

  1. а б в г д е ё ж з Міхалап Мікалай Пракопавіч - Беларусь у асобах i падзеях. bis.nlb.by. Праверана 9 лютага 2024.
  2. ООО «Чатофф». Национальный художественный музей Республики Беларусь (руск.). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 5 жніўня 2011.
  3. Ольга Парфенкова. 125-летие своего первого директора Национальный художественный музей отметил масштабной экспозицией (руск.) (17 мая 2011). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 5 жніўня 2011.
  4. Минсвязи РБ. Новости филателии. 125 лет со дня рождения Н.П. Михолапа (руск.)(недаступная спасылка) (21 красавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 5 жніўня 2011.

Спасылкі правіць