Нервовы цік
Цік (фр.: tic «паторгванне мускулаў; цік») — хуткі, стэрэатыпны кароткачасовы міжвольны элементарны рух, які вонкава нагадвае рэфлекторную або мэтанакіраваную[1], разнавіднасць гіперкінезу. Гіперкінезамі (ад стар.-грэч.: ὑπέρ) называюць скарачэнні адной мышцы ці цэлай групы мышц па памылковай камандзе цэфалічнага мозгу.
Клінічная карціна правіць
Цікам лічацца хуткія аднатыпныя рухі, якія часам могуць закранаць і галасавы апарат, што суправаджаецца вымаўленнем гукаў (вакалізацыяй) — рохканнем, чмоканнем, вымаўленнем слоў. Самы распаўсюджаны цік — лыпанне[2]. Часам цікі нагадваюць харэю або міякланію, але ў адрозненне ад гэтых расстройстваў менш абцяжарвае нармальныя рухі[3]. Цікі магчыма імітаваць[3]. Вонкава яны падобныя на карыкатурнае адлюстраванне нармальных рухаў[3].
Ужыванне алкаголю, забавы або канцэнтрацыя ўвагі звычайна памяншаюць цікі, а эмацыйныя стымулы (такія як страх або трывога) — узмацняюць[3].
Гісторыя правіць
У літаратуры цікі упершыню апісаны ў сярэдзіне VII стагоддзя як «звычка мышц да скарачэння».
Класіфікацыя правіць
Класіфікацыя цікаў:
- Па ўцягнутасці груп мышц
- Мімічныя (тваравыя);
- Галасавыя або вакальныя (ад лац.: vōcālis, vōx «голас» — з уцягваннем галасавых мышц);
- Простыя, з элементарнай вакалізацыяй.
- Складаныя — напрыклад, выкрыкванне мацюкальных слоў — капралалія[3].
- Рэспіраторныя (з удзелам дыхальных мышц — напрыклад, рохканне, пакашліванне, шумнае выдыханне або ўцягванне паветра);
- Аперкулярныя (з удзелам жавальнай мускулатуры — напрыклад, цоканне, чмоканне, чмяканне, шкоўканне зубамі)[2];
- Мануальныя (з уцягваннем мышц верхніх канечнасцяў — напрыклад, кручэнне кісцяў рук, сцісканне кулака, паціранне далоняў, пстрыканне пальцамі)[2];
- Факальныя (аб’ядноўвае цікі мышц галавы, твару, тулава і канечнасцяў)[3].
- Па распаўсюджанасці
- Лакальныя — з уцягваннем адной групы мышц;
- Генералізаваныя — з уцягваннем некалькіх груп мышц (могуць нагадваць мэтанакіраваны рухальны акт).
- Па працягласці[2]
- Транзістарныя або часовыя, з працягласцю не больш за год (F95.0 у МКБ-10);
- Хранічныя (F95.1 у МКБ-10).
- Па складанасці
- Простыя — элементарныя рухі (напрыклад, прыжмурванне, падморгванне, рух вушамі, наморшчванне ілба, звядзенне броваў і т. п.);
- Складаныя — комплексныя складаныя рухі з уцягваннем многіх мышц.
- Паводле этыялогіі
- Першасныя (псіхагенныя, нервовыя) — часцей бываюць у дзіцячым узросце. Хлопчыкі хварэюць часцей. Правакуюць пачатак псіхатраўмы. Працякае дабраякасна, праходзяць самастойна. Працягласць ад некалькіх тыдняў да некалькіх гадоў.
- Другасныя (сімптаматычныя) — развіваюцца з прычыны арганічнага або дысметабалічнай паразы галаўнога мозгу (энцэфаліт; траўма; парушэнне мазгавога кровазвароту; інтаксікацыі; нейралептычныя экстрапірамідныя засмучэнні, якія ўзнікаюць пры прыёме антыпсіхатычных прэпаратаў[1]; парушэнне функцыі ўнутраных органаў).
- Спадчынныя (сіндром Турэта — цікознае засмучэнне з генералізованнымі рухальнымі і галасавымі цікамі).
- Болевы цік, выкліканы прыступамі неўралгім з вострай боллю[2].
Тэрапія правіць
- Этыятропная тэрапія — лячэнне, накіраванае на ліквідацыю прычыны захворвання (пры другасных ціках).
- Сімптаматычная тэрапія — ужыванне прэпаратаў, накіраванае на ліквідацыю ціка. Часцей прымяняюцца нейралептыкі, такія як галаперыдол (хоць прымяненне нейралептыкаў само па сабе можа выклікаць галасавыя і рухальныя цікі), і ботакс.
- Псіхатэрапія — паводніцкая тэрапія, накіраваная на выпрацоўку ўпэўненасці, зняцця трывожнасці і ўменні кантраляваць сімптом.
Зноскі
- ↑ а б Психиатрический энциклопедический словарь. — К.: «МАУП», 2003. — С. 1019—1020. — 1200 с. — ISBN 966-608-306-X.
- ↑ а б в г д Жмуров В. А. Психиатрия. Энциклопедия. — T/O «Neformat», 2016. — С. 3250—3253.
- ↑ а б в г д е Неврология: национальное руководство / Под ред. Е. И. Гусева, А. Н. Коновалова, В. И. Скворцовой, А. Б. Гехт. — М.: «ГЭОТАР-Медиа», 2010. — С. 85. — 1040 с. — (Серия «Национальные руководства»). — ISBN 978-5-9704-1714-0.
Літаратура правіць
- Болезни нервной системы / Под редакцией Н. Н. Яхно, Д. Р. Штульмана, П. В. Мельничука. — М.: «Медицина», 1995.
- Зыков В. П. Тики детского возраста. — М.: Антидор, 2002. — ISBN 5-93751-018-6. — 176 с.
Спасылкі правіць
- Хранічныя цікі і сіндром Турэта ў дзяцей і падлеткаў: асаблівасці дыягностыкі і лячэння Архивная копия ад 26 лютага 2019 на Wayback Machine (руск.)