Ордэн «Крыж Грунвальда»

Крыж Грунвальда (польск.: Krzyza Grunwaldu) — вайсковы ордэн перыяду Польскай Народнай Рэспублікі. Другі па значнасці пасля ордэна Virtuti Militari.

Крыж Грунвальда
польск.: Krzyza Grunwaldu
Арыгінальная назва	польск.: Krzyza Grunwaldu
Краіна	Польшча
Тып	ордэн
Каму ўручаецца	узнагароджваюцца ваеннаслужачыя і грамадзянскія асобы, партызаны і падпольшчыкі за асабістую адвагу, мужнасць і адвагу на полі бою
Дата заснавання	8 лістапада 1943
Статус	не ўручаецца
Першае	1 жніўня 1944
Характарыстыкі
Памеры	55 × 55 мм (I класу) 45 × 45 мм (II і III класу)
Чарговасць узнагарод
Старэйшая	Virtuti Militari
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

З ініцыятывай заснаваць вышэйшы ваенны ордэн Народнай Польшчы выступіў у маі 1943 года начальнік Галоўнага штаба Гвардыі Людовай Францішак Ежвяк (псеўданім «Вітольд»). У ходзе дыскусіі над праектам ордэнскага знака было прынята рашэнне, што ў сімволіцы новага ордэна павінны быць адлюстраваны слаўныя традыцыі Грунвальдскай бітвы 15 ліпеня 1410, калі польскія і літоўскія войскі пад камандаваннем польскага караля Уладзіслава II Ягайлы разграмілі войскі нямецкага Тэўтонскага ордэна каля вёскі Грунвальд і Таненберг. Гэта падзея паклала канец прасоўванню Тэўтонскага ордэна на ўсход. Быў заснаваны спецыяльным загадам Галоўнага Камандавання Гвардыі Людовай (GL) ад 8 лістапада 1943 года і зацверджаны Пастановай краявога Савета нарадовага (KRN) ад 20 лютага 1944 года Дэкрэтам Польскага камітэта нацыянальнага вызвалення (PKWN) ад 23 снежня 1944 года ордэн «Крыж Грунвальда» уключаны ў узнагародную сістэму Народнай Польшчы.

Ордэнам «Крыж Грунвальда» могуць быць узнагароджаны як асобныя грамадзяне, так і ваенныя злучэнні, гарады і ваяводствы.

Узнагароджанне

Вышэйшым з'яўляецца ордэн Крыж Грунвальда 1-га класа. У кожным класе ўзнагароджанне можа быць зроблена толькі адзін раз.

Права ўзнагароджання ордэнам «Крыж Грунвальда» пад час Другой Сусветнай вайны належала:

• У I-м класе: Прэзідыуму KRN (па прадстаўленні Галоўнага Камандавання Арміі Людовай);
• У II-м і III-м класах: Галоўнаму камандаванню Арміі Людовай.

Ордэнам «Крыж Грунвальда» ўзнагароджваліся:

• У I-м класе: за паспяхова праведзеную армейскую аперацыю, у выніку якой дасягнута паражэнне ворага, а таксама за асаблівыя заслугі ў справе арганізацыі руху Супраціву;
• У II-м класе: за выдатныя заслугі пры камандаванні вайсковымі фармаваннямі і за заслугі ў падпольнай рабоце;
• У III-м класе: за асабістую мужнасць на полі бою і за працу ў падполлі.

Першымі ўзнагароджанымі ордэнам «Крыж Грунвальда» сталі 30 падпольшчыкаў, удастоены гэтай высокай узнагароды, ордэна «Крыж Грунвальда» 3-га класа) 1 студзеня 1944 года (загад Галоўнага Камандавання Арміі Людовай). Ордэнам Крыж Грунвальда I-га класа былі ўзнагароджаны выбітныя палітычныя і дзяржаўныя дзеячы, а таксама польскія і замежныя ваеначальнікі: Баляслаў Берут, брыгадны генерал Ф. Ежвяк, генерал Уладзіслаў Сікорскі (старшыня Польскага эмігранцкага ўрада ў Лондане), Маршал Савецкага Саюза Канстанцін Ракасоўскі, Адмірал Флота СССР Мікалай Герасімавіч Кузняцоў, генерал Дуайт Эйзенхаўэр.

Гэтым ордэнам былі адзначаны ў пасляваенныя гады першы ў свеце касманаўт Юрый Гагарын, першая жанчына-касманаўт Валянціна Церашкова, першы касманаўт Польшчы Міраслаў Гермашэўскі. Ордэнам «Крыж Грунвальда» I-га класа была ўзнагароджана сталіца Польшчы Варшава, а таксама горад Люблін. За выдатныя заслугі ў вызваленні Польшчы ад нямецка захопнікаў ордэнам «Крыж Грунвальда» 1-га класа была ўзнагароджана 1-я Армія Войска Польскага. Ордэнам «Крыж Грунвальда» 1-га класа было зроблена больш за 59 узнагароджанняў. Ордэнам «Крыж Грунвальда» II-га класа было зроблена больш 309 узнагароджанняў. Сярод адзначаных гэтым ордэнам 9 частак і злучэнняў Войска Польскага, Леніна Магілёўскай вобласці (Рэспубліка Беларусь). Ордэнам «Крыж Грунвальда» III-га класа было зроблена больш 5179 узнагароджанняў. Сярод адзначаных гэтай узнагародай горад Быдгашч, Гдыня, Замасць, а таксама 20 сёл Люблінскага ваяводства і тры вёскі Кракаўскага ваяводства.

Літаратура

• Олександр Мазур: Ордэн Крыж Грунвальда 1943-1985 . Варшава:. Выдавецтва Міністэрства абароны, 1988 ISBN 83-11-07449-6 (польск.)

Спасылкі

• Польскія дзяржаўныя ўзнагароды за Другую сусветную вайну(недаступная спасылка)