Ордэн Дружбы народаў (СССР)
О́рдэн Дру́жбы наро́даў — адна з дзяржаўных узнагарод СССР. Заснаваны 17 снежня 1972 года указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР у адзначэнне 50-годдзя ўтварэння СССР. Статут ордэна быў часткова зменены указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 18 ліпеня 1980 года. Аўтар эскіза ордэна — мастак Аляксандр Барысавіч Жук. Спыніў сваё існаванне ў 1991 годзе.
| Ордэн Дружбы народаў | |||
|---|---|---|---|
|
|||
| Краіна |
 СССР |
||
| Тып | ордэн | ||
| Дата заснавання | 17 снежня 1972 | ||
| Статус | не ўручаецца | ||
| Статыстыка ўзнагароджанняў | |||
| Першае | 29 снежня 1972 | ||
| Апошняе | 21 снежня 1991 | ||
| Колькасць | 72 761 | ||
| Чарговасць узнагарод | |||
| Старэйшая | Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга | ||
| Малодшая | Ордэн Чырвонай Зоркі | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Статут ордэна
правіцьСтатут ордэна Дружбы народаў, у адпаведнасці з указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 17 снежня 1972 года, выглядаў наступным чынам:
1. У адзначэнне 50-годдзя ўтварэння Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік заснаваны ордэн Дружбы народаў для ўзнагароджання за вялікія заслугі ва ўмацаванні дружбы і братэрскага супрацоўніцтва сацыялістычных нацый і народнасцяў, за значны ўклад у эканамічнае, сацыяльна-палітычнае і культурнае развіццё Саюза ССР і саюзных рэспублік.
2. Ордэнам Дружбы народаў узнагароджваюцца: — грамадзяне СССР; — прадпрыемствы, установы, арганізацыі, вайсковыя часці і злучэнні, саюзныя і аўтаномныя рэспублікі, краі, вобласці, аўтаномныя вобласці, аўтаномныя акругі, горада. Ордэнам Дружбы народаў могуць быць узнагароджаны і асобы, якія не з'яўляюцца грамадзянамі СССР.
3. Узнагароджанне ордэнам Дружбы народаў вырабляецца: — за вялікі ўклад ва ўмацаванне дружбы і братэрскага супрацоўніцтва сацыялістычных нацый і народнасцей; — за вялікія працоўныя дасягненні ў галіне развіцця народнай гаспадаркі Саюза ССР і саюзных рэспублік; — за заслугі ў нацыянальна-дзяржаўным будаўніцтве СССР; — за асабліва плённую дзейнасць у развіцці навукі, збліжэнні і ўзаемаўзбагачэнні культур сацыялістычных нацый і народнасцяў, актыўны ўдзел у выхаванні савецкіх людзей у духу пралетарскага інтэрнацыяналізму, адданасці і вернасці Савецкай Радзіме; — за адмысловыя заслугі ва ўмацаванні абароннай моцы СССР; — за вялікія заслугі ў развіцці брацкай дружбы і супрацоўніцтва паміж народамі сацыялістычных краін, умацаванні міру, дружалюбных адносін паміж народамі.
4. Ордэн Дружбы народаў носіцца на левым баку грудзей і размяшчаецца пасля ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга.
Апісанне ордэна
правіцьНіжэй прыведзена апісанне ордэна ў адпаведнасці з указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 17 снежня 1972 года.
Ордэн Дружбы народаў вырабляецца з срэбра і ўяўляе сабой злёгку выпуклую пазалочаную, пакрытую цёмна-чырвонай эмаллю пяціканцовую зорку, апраўленай серабрыстымі пірамідальнымі гранямі i пяццю пучкамі разбежных залацістых прамянёў.
У цэнтры зоркі змешчаны накладны пазалочаны Дзяржаўны герб СССР, асобныя дэталі якога пакрытыя каляровай эмаллю. Герб абрамлены накладным абадком з выявай поціскаў рукі, у ніжняй частцы абадка знаходзіцца пазалочаная накладная, пакрытая цёмна-чырвонай эмаллю стужка з надпісам «СССР».
Паміж Дзяржаўным гербам СССР і абадком на фоне белай эмалі ў верхняй частцы размешчана надпіс «Дружба народов», у ніжняй і сярэдняй — лаўровыя галіны, пакрытыя зялёнай эмаллю.
Памер ордэна паміж супрацьлеглымі канцамі серабрыстага пірамідальнага апраўлення і пучка залацістых прамянёў — 47 мм. Ордэн пры дапамозе вушка і кальца злучаецца з пяцікутнай калодачкай, абцягнутай шаўковай муаравай стужкай шырынёй 24 мм. Пасярэдзіне стужкі падоўжная чырвоная паласа шырынёй 13 мм, з двума вузкімі падоўжнымі жоўтымі палоскамі. Злева ад чырвонай паласы знаходзіцца сіняя, а справа — зялёная палоскі шырынёй па 4 мм кожная. Краі стужкі акантаваны белымі палоскамі шырынёй 1,5 мм.
Нумарацыя ордэнаў ажыццяўлялася нанясеннем парадкавага нумара. Нумар наносіўся на рэверсе ордэна, пад надпісам «Манетны двор».
Статыстыка узнагароджанняў
правіць
Першыя ўзнагароджанні ордэнам былі ажыццяўлены 29 снежня 1972 года. У гэты дзень указамі Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ордэнам Дружбы народаў узнагароджаны пятнаццаць саюзных рэспублік СССР, усе аўтаномныя рэспублікі СССР, усе аўтаномныя вобласці і нацыянальныя акругі (усяго 53 ўзнагароджання). Ордэнам Дружбы народаў № 1 была ўзнагароджана Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка (РСФСР), а ордэн № 2 была ўзнагароджана Украінская ССР[1].
Першымі грамадзянамі, ўзнагароджанымі ордэнам Дружбы народаў, сталі работнікі грамадзянскай авіяцыі. Вялікая група іх (усяго 199 чалавек) была ўзнагароджана указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 9 лютага 1973 года.
Грамадскія арганізацыі, узнагароджаныя ордэнам Дружбы народаў:
- Камітэт савецкіх жанчын (6 сакавіка 1973 года за № 54)
- Савецкі камітэт абароны міру (1974 год) і інш.
Прадпрыемствы і арганізацыі, узнагароджаныя ордэнам Дружбы народаў:
- Ленінградскае вытворчае аб’яднанне «Кіраўскі завод» (30 красавіка 1976 года)
- Ленінградскі цырк (1978)
- «Літаратурная газета» (1979)
- газета «Маскоўскія Навіны» (1980)
- Маскоўскі цыганскі тэатр «Ромэн» (1981)
- Ансамбль народнага танца СССР (1981)
- часопіс «Вакол святла» (1982)
- газета «Піянерская праўда» (1985)
- Расійскі універсітэт дружбы народаў
- Дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва
Гарады, удастоеныя гэтай узнагароды:
- Плевен (1977)
- Пераяслаў-Хмяльніцкі (1979)
- Тарту (1980)
- Дзімітраўград, Кіеў, Паўднёва-Сахалінск (1982)
- Георгіеўск, Гюмры (1984)
- Кагул, Худжанд, Рыдэр (1986)
- Балхаш (1987)
- Ялта (1988)
Музеі — кавалеры ордэна Дружбы народаў:
- Музей Маладой гвардыі ў г. Краснадон.
Першай з замежных грамадзян ордэна ўдастоілася міністр замежных спраў Часовага рэвалюцыйнага ўрада Рэспублікі Паўднёвы В'етнам Нгуен Тхі Дзінь (7 сакавіка 1973 года).
Апошнім узнагароджаным ордэнам Дружбы народаў у гісторыі СССР быў начальнік горна-геалагічнай партыі Казахскай горна-геалагічнай экспедыцыі Дзяржаўнага акцыянернага прамысловага канцэрна «Будаўнічыя матэрыялы» Казахстана Каміль Закіравіч Валіеў. Ён быў удастоены гэтай узнагароды Указам Прэзідэнта СССР ад 21 снежня 1991 года.
Усяго за перыяд з 17 снежня 1972 года па 21 снежня 1991 года было выраблена 72 761 узнагароджанне ордэнам Дружбы народаў СССР. Яшчэ 1 212 узнагароджанняў было выраблена ордэнам Дружбы народаў РФ у перыяд з 2 сакавіка 1992 года па 28 кастрычніка 1994 года.
Як правіла, узнагароджанне насіла адзінкавы характар, хоць шэраг ардэнаносцаў пасля былі прадстаўлены да ўзнагароджання ордэнам Дружбы народаў паўторна.
Узнагароджаныя двума ордэнамі Дружбы народаў
правіць- Спартак Іванавіч Беглаў (1924—2006), журналіст-міжнароднік (6 верасня 1974; 14 лістапада 1980)
- Георгій Пятровіч Берднікаў (1915—1996), літаратуразнаўца (13 траўня 1981; 16 лістапада 1984).
Віктар Кузьміч Бойчанка (1925—2012), намеснік старшыні Дзяржкамітэта СССР па замежнаму турызму, Герой Савецкага Саюза (28 мая 1976; 21 лютага 1986).- Віталь Мікіціч Ігнаценка (нар. 1941), празаік, палітык.
- Сяргей Аляксеевіч Капусцін (1953—1995), хакеіст, алімпійскі чэмпіён 1976 года.
- Сяргей Андрэевіч Лосеў (1927—1988), генеральны дырэктар ТАСС (11 ліпеня 1975; 14 лістапада 1980).
- Уладзімір Ільіч Сцяпанаў (1912—1987), надзвычайны і паўнамоцны пасол СССР.
Зноскі
Літаратура
правіць- Колесников Г. А., Рожков А. М. Ордена и медали СССР. М., ВИ, 1983
- Гребенникова Г. И., Каткова Р. С. Ордена и медали СССР. М., 1982.
- Сборник законодательных актов о государственных наградах СССР. М., 1984
- Шишков С. С., Музалевский М. В. Ордена и медали СССР. Владивосток, 1996
- Дуров В. А. Отечественные награды. 1918—1991. М., 2005
- Горбачёв А. Н. Многократные кавалеры орденов СССР. М., 2006