Паўстанне ў Дэр’а (2011)

Паўстанне ў Дэр’а (горад на паўднёвым захадзе Сірыі, адміністрацыйны цэнтр аднайменнай правінцыі) — адзін з эпізодаў грамадзянскіх пратэстаў у Сірыі (сакавік—май 2011 года)[1].

Паўстанне ў Дэр’а (Дар’а)
Асноўны канфлікт: грамадзянская вайна ў Сірыі
Дата 18 сакавіка5 мая 2011 года
Месца Дэр’а, Сірыя
Вынік Перамога сірыйскай арміі
Праціўнікі
 Сірыя: Сірыя Сірыйская апазіцыя:
Камандуючыя
Сірыя Махер Асад

Сірыя Махсін Махлуф
Сірыя Рамадан Махмуд Рамадан
Сірыя Хішам Бахціяр

Сірыя Ахмад аль-Саясін
Сілы бакоў
  • 4-я бранятанкавая дывізія
  • 5-я бранятанкавая дывізія
невядома
Страты
25 забітых, 177 параненых ад 60 да 135 забітых, больш за 700 параненых і арыштаваных

Агляд правіць

Правінцыя Дэр’а — сельскагаспадарчы рэгіён. Ён сур’ёзна пацярпеў у выніку шматгадовай засухі. У дадатак да ўласных праблем, сюды перасяліліся тысячы бежанцаў з усходніх раёнаў Сірыі, таксама пацярпелых ад засухі.

У антыўрадавых выступах прымалі ўдзел радыкальныя ісламісты[2], у тым ліку члены падпольных груп, звязаных з забароненай у Сірыі арганізацыяй «Браты-мусульмане»[3]. Галоўным цэнтрам паўстання стала гарадская мячэць аль-Амару[2] (імам — шэйх Ахмад ас-Саясін).

25 красавіка для падаўлення паўстання ў горад былі ўведзены вайсковыя падраздзяленні і бранятэхніка[2]. Ваенна-паліцэйская аперацыя працягвалася да 5 мая, пасля чаго войскі былі выведзены з горада.

Ход падзей правіць

Нагодай для хваляванняў у Дэр’а паслужыла затрыманне службай бяспекі 6 сакавіка групы падлеткаў, якія распісвалі сцены дамоў і платы антыўрадавымі лозунгамі. У ходзе допытаў юнакоў, як сцвярджалася, падвергнулі жорсткаму абыходжанню і катаванням[4]. 18 сакавіка, калі пасля пятнічнай малітвы ў мячэці аль-Амару сваякі затрыманых прыйшлі да паліцэйскага ўчастку патрабаваць іх вызвалення, паліцыя адкрыла па іх агонь. Трое чалавек былі забіты на месцы, і яшчэ адзін пазней памёр ад раненняў[5][6]. 19 сакавіка пахаванне дваіх з загінулых, у якіх прынялі ўдзел тысячы мясцовых жыхароў, прывяло да новых беспарадкаў. Удзельнікі пахавальнай працэсіі скандавалі заклікі да «рэвалюцыі», а паліцыя спрабавала разагнаць натоўп, выкарыстоўваючы дубінкі і слёзатачывы газ[5][7][8]. Тым часам прэзідэнт Сірыі Башар Асад выказаў асабістыя спачуванні сем’ям загінулых, паабяцаўшы правесці дбайнае расследаванне інцыдэнту[9].

З пачаткам беспарадкаў у Дэр’а былі перакінуты дадатковыя сілы паліцыі, у тым ліку спецпрызна. На ўездзе ў горад былі арганізаваны блокпасты[9].

20 сакавіка ў горад прыбыла ўрадавая камісія для расследавання сітуацыі, якая прывяла да масавых беспарадкаў. Мясцовыя старэйшыны на сустрэчы з прадстаўнікамі сірыйскага ўрада прадставілі пералік патрабаванняў да цэнтральных уладаў, уключаючы вызваленне палітвязняў, закрыццё ў Дэр’а ўпраўлення тайнай паліцыі, адстаўка губернатара і публічны судовы працэс над усімі, хто нясе адказнасць за расстрэл мірнай дэманстрацыі. Улады ў якасці першага кроку да прымірэння прапанавалі адпусціць затрыманых, аднак натоўп дэманстрантаў спалілі офіс кіруючай партыі Баас, палац правасуддзя і некалькі паліцэйскіх участкаў, а таксама разграмілі два офісы тэлекамунікацыйных кампаній, у тым ліку кампаніі «Сірыатель», якой валодае буйны бізнесмен Рамі Махлюф, стрыечны брат прэзідэнта. Сілы бяспекі адкрылі па прысутным агонь на паразу. Як мінімум адзін чалавек быў забіты, дзясяткі іншых пратэстоўцаў атрымалі раненні[10][11][12][13].

Да гэтага часу старая частка горада перайшла пад кантроль незадаволеных, а размешчаная там мячэць аль-Амару была пераўтворана ў палявы шпіталь, куды дастаўляліся параненыя і пацярпелыя ў выніку прымянення слёзатачывага газу дэманстранты[14]. Члены забароненай у Сірыі арганізацыі «Браты-мусульмане», што групаваліся вакол імама мячэці аль-Амару, узялі на сябе арганізацыю акцый пратэсту.

22 сакавіка паліцыя адкрыла агонь па маніфестантам, якія накіроўваліся ў Дэр’а з іншых гарадоў. Як перадаў тэлеканал «Аль-Джазіра», тыя мелі намер далучыцца да пратэстоўцаў. Нечакана хваляванні перакінуліся ў два суседніх з Дэр’а населеных пункта — Джасем і Наўі[3].

У ноч на 23 сакавіка службы бяспекі пасля перакідання падмацаванняў штурмавалі мячэць аль-Амару[15]. Супраць удзельнікаў акцыі пратэсту ля аб’екта быў ужыты слезацечны газ[9]. Сірыйскае дзяржаўнае тэлебачанне прадэманстравала запасы зброі, якія былі выяўлены ўнутры мячэці ў ходзе штурму, — агнястрэльная зброя, гранаты, боепрыпасы[16]. Па паведамленнях СМІ, якія спасылаліся на прадстаўнікоў пратэстуючых, у гэты дзень у сутыкненнях з паліцыяй загінула 15 чалавек[3]. Па ўсім горадзе былі ўсталяваны вайсковыя пасты. Мабільная сувязь і інтэрнэт былі адключаны[16]. Днём па дзяржаўнаму тэлеканалу было афіцыйна абвешчана, што Башар Асад адправіў у адстаўку губернатара правінцыі[17].

24 сакавіка, па паведамленнях відавочцаў, да 20 тысяч жыхароў прынялі ўдзел у пахаванні ахвяраў сутыкненняў з сіламі бяспекі і паліцыяй. Сілы бяспекі былі адведзены з цэнтра горада[18].

25 сакавіка група «Рэвалюцыя ў Сірыі 2011» размясціла ў сацыяльнай сетцы Facebook заклік да «народнага паўстання» па ўсёй Сірыі. Найбольш шматлікія акцыі пратэсту супраць дзеянняў уладаў адбыліся ў Дэр’а, дзе на вуліцы для ўдзелу ў пахавальных працэсіях выйшла да 100 тысяч чалавек. Сабраўшыся пасля пахавання на плошчы перад будынкам адміністрацыі губернатара правінцыі, пратэстоўцы спалілі плакат з выявай Башара Асада, пасля чаго павалілі, разбілі і спалілі статую яго бацькі — Хафеза Асада. З даху афіцэрскага клуба па прысутным была адкрыта стральба, што прывяло да новых ахвяр[19].

29 сакавіка ўрад Сірыі сышоў у адстаўку[20].

3 красавіка новым губернатарам правінцыі Дэр’а быў прызначаны Мухамед Халед аль-Ханус[21].

8 красавіка ў сутыкненнях з баевікамі загінулі 19 і былі паранены 75 паліцэйскіх[22]. У гэты ж дзень зняволеныя падпалілі будынак турмы[23].

20 красавіка ўрад Сірыі адмяніў рэжым надзвычайнага становішча ў краіне.

У ноч на 25 красавіка ў горад былі ўведзены вайсковыя падраздзяленні і бранятэхніка. У горадзе была ўведзены каменданцкі час, адключаны вадаправод, электрычнасць і тэлефонная сувязь[24]. Апазіцыя спрабавала абцяжарыць рух вайсковых падраздзяленняў, на вуліцах горада былі збудаваны барыкады з бетонных блокаў і аўтамашын[25]. Восем танкаў і два БТРы сірыйскай арміі атачылі мячэць аль-Амару, салдаты занялі пазіцыі каля ўваходаў у будынкі дзяржустаноў, на дахах былі размешчаны снайперы. У гэты дзень загінулі 18 і былі паранены 14 чалавек[26]. Па дадзеных праваабаронцы Абдалы Абазiда (Abdallah Abazid), у сутыкненнях з войскамі ў гэты дзень загінулі не менш за 25 чалавек[27]. У гэты ж дзень апазіцыянеры атакавалі вайсковае падраздзяленне ў паўднёвым прыгарадзе Дэр’а, загінулі 10 вайскоўцаў[28].

26 красавіка па дадзеных сірыйскіх праваабаронцаў, у ходзе аперацыі ў Дэр’а загінулі 39 і былі паранены 70 чалавек[2].

27 красавіка прадстаўнік ваеннага камандавання паведаміў, што ўрадавыя войскі ўступілі ў перастрэлку з «экстрэмісцкімі тэрарыстычнымі групамі», якія перакрылі дарогі і атакавалі пасты. У ходзе перастрэлак былі знішчаны і затрыманыя некалькі тэрарыстаў, канфіскавана зброя і боепрыпасы, таксама загінулі 3 і былі паранены 15 вайскоўцаў[29].

30 красавіка ў цэнтры горада, у квартале Карака сірыйскія вайскоўцы ўзялі штурмам мячэць аль-Амару, якая больш за месяц служыла галоўным апорай паўстання[30]. Арыштаваць правадыра мяцежнікаў імама Ахмеда ас-Саясіна не ўдалося, бо ён схаваўся, але падчас перастрэлкі быў забіты яго сын і яшчэ 6 баевікоў. У гэты ж дзень была чутна страляніна ў паўднёвай і ўсходняй частцы горада, а з г. Дамаск у Дэр’а перакінуты танкі[31].

1 мая апазіцыя прыняла рашэнне прарваць блакаду Дэр’а, накіраваўшы ў горад з размешчаных паблізу населеных пунктаў і паўднёвых ваколіц Дамаска калоны маніфестантаў[32].

5 мая генерал Рыяд Хадад адрапартаваў аб паспяховым завяршэнні аперацыі ў горадзе, адкуль пачалі вывад вайскоўцаў і бранятэхнікі сірыйскай арміі[33]. За час ваеннай аперацыі і зачыстак у перастрэлках загінулі 60 чалавек і 800 былі арыштаваны[34].

Заўвагі правіць

  1. Clanet, Christian (2011-06-10). "Inside Syria's Slaughter: A Journalist Sneaks into Dara'a, the 'Ghetto of Death'". Time. Архівавана з арыгінала 23 жніўня 2013. Праверана 2017-12-05. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2013. Праверана 24 жніўня 2019.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2013. Праверана 24 жніўня 2019.
  2. а б в г В ходе операции по подавлению восстания в городе Даръа погибли 39 человек // ИТАР-ТАСС от 26 апреля 2011
  3. а б в В противостояниях сирийской полиции и манифестантов в Даръа 23 марта погибли 15 человек — оппозиция // ISLAM.RF от 24 марта 2011
  4. Fahim, Kareem; Saad, Hwaida (2013-02-09). "A Faceless Teenage Refugee Who Helped Ignite Syria's War". The New York Times.
  5. а б Middle East unrest: Silence broken in Syria // BBC News, 19 March 2011
  6. В Сирии расстреляли мирную демонстрацию
  7. "Syrian Police Attack Marchers at Funerals". The New York Times. 2011-03-19. Праверана 2017-12-06.
  8. "Syria funeral hit with teargas, protesters wounded: report". Google hostednews (AFP). 2011-03-19. Архівавана з арыгінала 2013-10-13. Праверана 2017-12-06. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  9. а б в В Сирии убиты пятеро участников антиправительственных выступлений // LENTA.RU, 23 марта 2011
  10. "Officers Fire on Crowd as Syrian Protests Grow". New York Times. 2011-03-20. Архівавана з арыгінала 2012-11-16. Праверана 2017-12-06. {{cite news}}: Курсіў або паўтлусты шрыфт недапушчальны ў: |publisher= (даведка); Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка)
  11. "Syria protesters torch buildings". Al Jazeera. 2011-03-20. Праверана 2013-11-17.
  12. "Syrian protesters set fire to ruling party's headquarters, Palace of Justice". Globe and Mail. 2011-03-20. Архівавана з арыгінала 10 лютага 2017. Праверана 2017-12-06. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія. Архівавана з першакрыніцы 10 лютага 2017. Праверана 18 студзеня 2022.
  13. The Struggle for Syria in 2011
  14. В сирийском городе Даръа третьи сутки продолжаются народные волнения Архівавана 5 сакавіка 2016.
  15. В Сирии произошло нападение на санитарную машину(недаступная спасылка)
  16. а б "15 killed in clashes in southern Syria". Chicago Sun-Times. 2011-03-23. Архівавана з арыгінала 2014-01-25. Праверана 2017-12-13. {{cite news}}: Невядомы параметр |deadurl= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка) Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 студзеня 2014. Праверана 24 жніўня 2019.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 студзеня 2014. Праверана 24 жніўня 2019.
  17. Президент Сирии уволил губернатора мятежного города // LENTA.RU от 23 марта 2011
  18. "Anger in Syria over crackdown". Al Jazeera. 2011-03-24. Праверана 2017-12-13.
  19. "Dozens of Syrians reported killed in Daraa". CNN. originally 25 March 2011 (now incorrectly dated on website as 26 April). Праверана 2013-11-19. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)
  20. Правительство Сирии ушло в отставку Архівавана 16 студзеня 2014. // РБК от 29 марта 2011
  21. В Сирии назначен новый губернатор мятежной провинции Даръа // «Российская газета» от 4 апреля 2011
  22. Девятнадцать полицейских погибли в беспорядках в Даръа на юге Сирии // РИА «Новости» от 8 апреля 2011
  23. Беспорядки в Сирии усиливаются, сообщают СМИ // РИА «Новости» от 8 апреля 2011
  24. Сирийские войска вошли в город Даръа для задержания террористов(недаступная спасылка) // информагентство «Синьхуа» от 26 апреля 2011
  25. Syria Escalates Crackdown as Tanks Go to Restive City // «The New York Times» от 25 апреля 2011
  26. В сирийском городе Даръа в столкновениях погибли 18 человек // «Известия» от 25 апреля 2011
  27. Не менее 25 человек погибли в столкновениях в сирийском городе Даръа // РИА «Новости» от 25 апреля 2011
  28. При нападении на сирийский военный отряд погибли 10 человек(недаступная спасылка) // информагентство «Синьхуа» от 26 апреля 2011
  29. В Сирии 3 военнослужащих погибли и 15 — пострадали в результате перестрелки в городе Даръа(недаступная спасылка) // информагентство «Синьхуа» от 27 апреля 2011
  30. Сирийские военные взяли штурмом главную мечеть города Даръа // «Новости» (ОРТ) от 30 апреля 2011
  31. Сирийская армия захватила оплот оппозиции — мечеть в городе Даръа // «Вести. RU» от 30 апреля 2011
  32. Жители юга Сирии планируют прорвать блокаду Даръа // «Вести. RU» от 1 мая 2011
  33. Из бунтующего сирийского города начался вывод войск // LENTA.RU от 5 мая 2011
  34. Сирийская армия начала покидать мятежный город Даръа Архівавана 4 сакавіка 2016.