Пржэмысл

Пржэмысл Араты (чэшск.: Přemysl Oráč; 2-я палова VIII стагоддзя) — легендарны першы князь чэхаў, земляроб, які заснаваў царскую дынастыю Пржэмыславічаў (873—1306).

Пржэмысл Араты
чэшск.: Přemysl Oráč
Пано з яго выявай
Князь чэхаў 721 — да 760
Папярэднік	Лібуша
Пераемнік	Незамысл
Нараджэнне	невядома Стадзіцы, Чэхія
Смерць	да 760 Лібушын, Чэхія
Род	Пржэмыславічы
Жонка	Лібуша
Дзеці	Незамысл, Радабыль і Людамір
Веравызнанне	славянскае язычніцтва[d]
Дзейнасць	plower
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Легенда

Пржэмысл быў узведзены на трон па слове прынцэсы і прадракальніцы Лібушы, якая кіравалай племем чэхаў. Калі мужчыны племя сталі выражаць незадаволенасць тым, што галоўнай суддзёй з'яўляецца жанчына, яны запатрабавалі паказаць ім князя. Лібуша, папракнуўшы свой народ за добраахвотную адмову ад свабоды, назвала імя Пржэмысла.

Храніст Казьма Пражскі ў сваёй «Чэшскай хроніцы» ў XII стагоддзі так апісвае яе словы:

«Вунь за тымі горамі, — сказала яна <Лібуша>, паказваючы на горы, — знаходзіцца невялікая рака Біліна, на беразе якой размешчана вёска, вядомая пад назвай Стадзіцы. А ў ёй ёсць ралля ў 12 крокаў даўжынёй і ў столькі ж крокаў шырынёй. Як ні дзіўна, але ралля гэта хоць размешчана сярод столькіх палёў, тым не менш яна не адносіцца ні да якога поля. На гэтай раллі на двух пярэстых валах арэ ваш князь; адзін з валоў як бы падпяразаны белай паласой, галава яго таксама белая, іншы ўвесь белага колеру з галавы і да спіны; і заднія ногі яго белага колеру. Ну а цяпер, калі вам заўгодна, вазьміце мае жазло, плашч і адзенне, годныя князя, і адпраўляйцеся па загаде як народа, так і майму і прывядзіце яго сабе ў князі, а мне ў мужы. Імя ж гэтаму чалавеку Пржэмысл; ён выдумае шмат законаў, якія абрынуцца на вашы галовы і шыі, бо па-латыні гэта імя азначае „які абдумвае наперад“ ці „які абдумвае звыш меры“. Нашчадкі ж яго будуць вечна кіраваць у гэтай краіне».

Племя адправіла паслоў, каб знайсці Пржэмысла і прывезці яго да палаца. Паслы без вялікіх намаганняў адшукалі гэтага чалавека ў полі, дзе ён араў зямлю на апісаных валах. Яны перадалі яму слова Лібушы і жаданне ўсяго народа бачыць яго гаспадаром. У адказ Пржэмысл запрасіў паслоў папалуднаваць простай сялянскай ежай. Усаджваючыся, ён уторкнуў у зямлю свой посах, які падчас трапезы ператварыўся ў дрэўца з трыма парасткамі. Паслы звярнулі ўвагу, што адзін з парасткаў пышна разросся, два ж іншыя, наадварот, засохлі. Пржэмысл растлумачыў значэнне гэтай з'явы, сказаўшы, што з яго роду «многія народзяцца гаспадарамі, але кіраваць будзе заўсёды адзін».

«Пасля гэтага араты, надзеўшы княжацкае адзенне і абутак, сеў на буйнага каня; аднак, не забываючы пра сваё паходжанне, ён узяў з сабой свае лапці, сплеценыя з лыку, і загадаў захаваць іх на будучыню; і яны захоўваюцца ў Вышаградзе ў каралеўскіх палатах дагэтуль і павек».

Прыбыўшы ў горад, Пржэмысл сустрэўся з Лібушай і ўвайшоў з ёю ў палац. Яны сталі мужам і жонкай, і мудра кіравалі чэшскім племем, утаймаваўшы яго дзікасць і ўсталяваўшы законы, якія дзейнічалі доўгія часы. Княжанне Пржэмысла да смерці Лібушы было спакойным. Пазней чэшскія жанчыны, не жадаючы, паводле падання, падпарадкоўвацца мужчынскай уладзе, пабудавалі насупраць Вышаграда свой замак — Дэвін, які быў узяты толькі пасля сямігадовай вайны.

Паводле звестках Гаека з Лібачанаў, сустрэча Пржэмысла і Лібушы адбылася ў 721 годзе.

У Пржэмысла і Лібушы нарадзіліся тры сыны: Незамысл, Радабыль і Людамір. Прастол атрымаў у спадчыну старэйшы — Незамысл.

Гл. таксама

• Каралева славян

Літаратура

• Козьма Пражский. Чешская хроника. М., 1962.
• Алоис Ирасек. Старинные чешские сказания. М., 1983.
• Щавелёв А. С. Славянские легенды о первых князьях. Сравнительно-историческое исследование моделей власти у славян. М.: Северный паломник, 2007. Архівавана 16 сакавіка 2014.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Пржэмысл