Сельскі сход

Се́льскі схо́д (руск.: сельский сход) — распарадчы орган саслоўнага сялянскага кіравання сельскай грамадой у Расійскай імперыі. З правядзеннем дзяржаўнай рэформы вёскі 1830—1850-х гадоў стаў састаўной часткай адміністрацыйна-гаспадарчага кіравання казённых сялян. Складаўся з выбарных сельскіх службовых асоб (сельскага старшыны, старастаў, зборшчыкаў падаткаў, наглядчыка сельскага хлебнага магазіна) і сялян (па 2 ад 10 двароў).

У дзяржаўных вёсках уласна Расіі, левабярэжжа і поўдня Украіны сельскі сход быў скасаваны ў выніку контррэформы М. М. Мураўёва канца 1850-х — пачатку 1860-х гадоў, калі яго функцыі перайшлі да валасных устаноў. На казённых землях Беларусі, Літвы і Правабярэжнай Украіны захаваліся ў ранейшым складзе. Паводле сялянскай рэформы 1861 года былі ўведзены для былых панскіх сялян, а з 2-й паловы 1860-х гадоў адноўлены для былых дзяржаўных сялян уласна Расіі, поўначы і поўдня Украіны. Права ўдзелу ў сельскім сходзе атрымалі ўсе гаспадары дамоў.

Галоўнай функцыяй сельскіх сходаў былі: выбар сельскіх службовых асоб, размеркаванне абшчынных зямель, раскладка і збор падаткаў, вырашэнне шэрагу гаспадарчых і бытавых пытанняў (выключэнне з грамады і прыём новых членаў, дазвол сямейных падзелаў, вызначэнне пазык з хлебных магазінаў, добраўпарадкаванне паселішчаў і іншае). У сходзе ўдзельнічалі ўсе сяляне-ўласнікі грамады, а пры вырашэнні спраў, якія не тычыліся сялянскага землеўладання, маглі быць запрошаны таксама беззямельныя сяляне, батракі, жанчыны^[1]. Права склікання сельскага схода мелі сельскі стараста, міравы пасрэднік, потым павятовыя па сялянскіх справах установы, пазней таксама земскі ўчастковы начальнік. Дзейнасць сельскіх сходаў была пад наглядам урадавых чыноўнікаў і мясцовай адміністрацыі. З увядзеннем інстытута земскіх участковых начальнікаў правы сельскіх сходаў былі значна абмежаваны^[2].

Крыніцы

↑ Маскевіч Г. Да пытання аб вызначэнні тэрмінаў сельская «грамада» і «абшчына» ў беларусі ў другой палове ХІХ ст. (бел.) // редкол. : Т. А. Новогродский (отв. ред.) [и др.] Этнокультурное развитие Беларуси в XIX – начале ХXI в.: материалы междунар. науч.-практ. конф. : зборнік. — Минск: БГУ, 2011. — С. 197—200.
↑ ЭГБ 2001, с. 282.

Літаратура

Вячаслаў Панюціч. Сельскі сход // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 282. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.

[1] Маскевіч Г. Да пытання аб вызначэнні тэрмінаў сельская «грамада» і «абшчына» ў беларусі ў другой палове ХІХ ст. (бел.) // редкол. : Т. А. Новогродский (отв. ред.) [и др.] Этнокультурное развитие Беларуси в XIX – начале ХXI в.: материалы междунар. науч.-практ. конф. : зборнік. — Минск: БГУ, 2011. — С. 197—200.

[FOOTNOTEЭГБ2001282-2] ЭГБ 2001, с. 282.

[1]

[2]