Левабярэжная Украіна

Левабярэжная Украіна (укр.: Лівобережна Україна) — найменне ўсходняй часткі Украіны, размешчанай на левым беразе па цячэнні Днепра. Складалася з сучасных Чарнігаўскай, Палтаўскай, часткі Сумскай абласцей, а таксама з усходніх частак Кіеўскай і Чаркаскай абласцей. На ўсходзе Левабярэжная Украіна межавала са Слабадской Украінай, на поўдні — з землямі Запарожскай Сечы.

Левабярэжная Украіна ў XVII стагоддзі

Гісторыя

Гістарычна, назва Левабярэжная Украіна ўзнікла ў XVII стагоддзі, падчас грамадзянскай вайны ў Гетманшчыне, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай Руіна. З прычыны расколу ў стане казакоў падчас вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў, на абодвух берагах Дняпра быў выбраны свой гетман. На Левабярэжнай Украіне ім стаў у 1663 годзе Іван Брухавецкі, на Правабярэжнай Украіне — Павел Цяцера. Раскол Украіны па Дняпры быў юрыдычна замацаваны Андросаўскім перамір’ем у 1667 годзе, пасля чаго Левабярэжная Украіна, захаваўшы аўтаномію, афіцыйна ўвайшла ў склад Рускага царства. Гэты статус быў адменены Кацярынай II у 1781 годзе.

Левабярэжная Украіна падзялялася на палкі і сотні, на чале якіх стаялі палкоўнікі і сотнікі. Фармальна гэтыя пасады былі выбарнымі, аднак фактычна іх займалі прадстаўнікі казацкай старшыны, якія прызначаліся гетманам і ўхваляліся царскім указам. У 1722—1734 гадах і пасля 1764 года кіраваннем Левабярэжнай Украіны займалася Маларасійская калегія. Пасля 1781 года Левабярэжная Украіна была падзелена на Чарнігаўскае, Ноўгарад-Северскае і Кіеўскае намесніцтвы. У 1796 яна стала Маларасійскай губерняй, а ў 1802 годзе была падзелена на Чарнігаўскую і Палтаўскую губерню. Казацкія палкі былі ператвораны ў рэгулярныя палкі рускай арміі.

Да Левабярэжнай Украіны ў гэты перыяд можна палітычна адносіць і захаваны ў складзе Рускай дзяржавы Кіеў, нягледзячы на яго размяшчэнне на правым беразе Дняпра.

Левабярэжныя палкі

• Міргарадскі полк
• Пераяслаўскі полк
• Прылуцкі полк
• Палтаўскі полк
• Чарнігаўскі полк

Гетманы Войска Запарожскага Левабярэжнай Украіны

1. Іван Бяспалы (наказны гетман) — 1658—1659
2. Якім Самко (наказны гетман) — 1660—1663
3. Іван Брухавецкі — у 1663 «кашавы гетман» Запарожскай Сечы, гетман Войска Запарожскага 1663—1668
4. Дзям'ян Мнагагрэшны — 1669—1672
5. Іван Самойлавіч — 1672—1687
6. Іван Мазепа — 1687—1704

Насельніцтва

Левабярэжная Украіна адрознівалася адной з самых вялікіх доляў усходне-славянскага насельніцтва ў Расійскай імперыі (больш за 95 %), і ў наш час трыма асноўнымі народамі Левабярэжнай Украіны з’яўляюцца ўкраінцы, рускія і беларусы.

Вобласць	Украінцы, тыс.	Украінцы, %	Рускія, тыс.	Рускія, %	Беларусы, тыс.	Беларусы, %
Палтаўская	1481,1 тыс.	91,4 %	117,1 тыс.	7,2 %	6,3 тыс.	0,4 %
Чарнігаўская	1155,4 тыс.	93,5 %	62,2 тыс.	5 %	7,1 тыс.	0,6 %
Сумская	1152 тыс.	88,8 %	121,7 тыс.	9,4 %	4,3 тыс.	0,3 %

Гл. таксама

• Правабярэжная Украіна
• Слабадская Украіна