Спейс шатл
Касмічная транспартная сістэма (англ.: Space Transportation System), больш вядомая як Спейс шатл[1] (ад па-англійску: Space shuttle — касмічны чаўнок) — амерыканскі шматразовы транспартны касмічны карабель.
Шатл англ.: Space Shuttle | |
Шатл «Дыскаверы» узлятае. Палёт STS-120 | |
Агульныя звесткі
| |
---|---|
Краіна | ЗША |
Прызначэнне | Шматразовы транспартны касмічны карабель |
Вытворца | United Space Alliance: Thiokol/Alliant Techsystems (SRBs) Lockheed Martin (Martin Marietta) — (ET) Rockwell/Boeing (orbiter) |
Асноўныя характарыстыкі
| |
Колькасць ступеней | 2 |
Даўжыня | 56,1 м |
Дыяметр | 8,69 м |
Стартавая маса | 2030 т |
Маса карыснай нагрузкі | |
- на НКА | 24 400 кг |
- на геастацыянарную арбіту | 3810 кг |
Гісторыя запускаў
| |
Стан | праграма завершана |
Месцы запуску | Касмічны цэнтр Кенэдзі, 39-ы комплекс База Вандэнберг (планавалася ў 1980-я) |
Лік запускаў | 135 |
- паспяховых | 134 паспяховых запуску 133 паспяховых пасадкі |
- няўдалых | 1 (пацярпеў бедства пры запуску, Чэленджэр) |
- часткова няўдалых | 1 (пацярпеў бедства пры пасадцы, Калумбія) |
Першы запуск | 12 красавіка 1981 |
Апошні запуск | 8 ліпеня 2011 |
Шатл запускалі ў космас з дапамогай ракет-носьбітаў, ажыццяўлялі манеўры на арбіце як касмічным караблём і вярталі на Зямлю як самалёт. Разумелася, што шатлы будуць хадзіць, як чаўны, паміж калязямной арбітай і Зямлёй, дастаўляць карысныя грузы ў абодвух кірунках. Пры распрацоўцы прадугледжвалася, што кожны з шатлаў павінен быў да 100 разоў стартаваць у космас.
На практыцы жа яны выкарыстоўваюцца значна менш. Да мая 2010 года больш за ўсё палётаў — 38 — здзейсніў шатл «Дыскаверы». Агулам у 1975—1991 гадах пабудавана пяць шатлаў: «Калумбія» (згарэў пры пасадцы ў 2003), «Чэленджэр» (падарваўся пасля старту ў 1986), «Дыскаверы», «Атлантыс» і «Індэвар».
Апошнюю місію STS-135 выканаў шатл «Атлантыс», стартаваўшы 8 ліпеня 2011 года з Касмічнага цэнтра Кенэдзі і прабыўшы ў космасе 12 дзён і 18 гадзін, на чым праграма Space Shuttle была закрытая.
Пабудаваныя шатлы
правіць- Энтэрпрайз (OV-101, атмасферныя тэсты, спісаны)
- Патфайндэр (OV-098, наземныя тэсты)
- Калумбія (OV-102, згарэў пры пасадцы ў 2003 годзе)
- Чэленджэр (OV-099, узарваўся пры старце ў 1986 годзе)
- Дыскаверы (OV-103, апошні запуск — 24 лютага 2011)
- Атлантыс (OV-104, апошні запуск — 8 ліпеня 2011)
- Індэвар (OV-105, апошні запуск — 16 мая 2011)
Гл. таксама
правіцьКрыніцы
правіць- ↑ Напісанне паводле БЭ у 18 т. — Т. 15. — С. 105.
Літаратура
правіць- Ларыёнаў У. С. Спейс шатл // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 105—106. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Спасылкі
правіць- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Спейс шатл