Сцяпан Мікалаевіч Сасновы
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Сцяпан Мікалаевіч Сасновы (23 сакавіка 1896, Рыздвянка — 26 сакавіка 1961, Кіеў) — украінскі савецкі аграном-эканаміст, аўтар першага комплекснага даследавання Галадамору 1932—1933 гадоў ва Украіне.
| Сцяпан Мікалаевіч Сасновы | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 23 сакавіка 1896 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 26 сакавіка 1961 (65 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | аграном |
| Альма-матар | |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў 1896 годзе ў сялянскай сям’і. Разам з малодшым братам Цімафеем асірацеў, калі яму было 9 гадоў. Дзякуючы апекунам змог вывучыцца на агранома ў Харкаўскім інстытуце сельскай гаспадаркі і лесаводства.
У міжваенны перыяд апублікаваў некалькі статыстычных работ, пераважна прысвечаных арэндзе зямлі ў УССР. У пачатку 1932 года яго абвінавацілі ў «антымарксісцкім ухіле» і «праштурхоўванне кулацкіх настрояў», пасля чаго ён быў вымушаны напісаць заяву аб звальненні.
У 1932—1936 гадах працаваў аграномам у Якымаўскам раёне Запарожскай вобласці. Быў сведкам Галадамору і пасля сцвярджаў, што антысавецкія настроі ў яго сфармаваліся менавіта тады.
У верасні 1941 годзе яму прапанавалі працу ў Маскве, але ён адмовіўся і застаўся ў акупаваным Харкаве. Разам з ім засталіся двое яго сыноў, слабенькая цёшча і хворая жонка. Да канца лістапада 1941 года быў беспрацоўным. 24 лістапада 1941 года ўладкаваўся на працу ў Харкаўскую абласную зямельную ўправу, дзе працаваў кіраўніком эканоміка-статыстычнага аддзела. У ліпені 1943 года наведаў Германію ў складзе дэлегацыі аграномаў Харкаўшчыны. У пачатку жніўня 1943 года, у перыяд актыўных баёў за Харкаў, яго жонка з сынамі Уладзімірам (1926) і Аляксандрам (1927) пераехалі ў Кіеў. Адтуль яны разам перасяліліся ў Адэскую вобласць.
З 13 верасня 1942 да 24 студзеня 1943 года на старонках штотыднёвых нумароў газеты «Нова Украіна» былі апублікаваны пяць артыкулаў С. Сасновага, прысвечаных аналізу падзей Калектывізацыі і голаду 1932—1933 гг. ва Ўкраіне. У артыкулах Сасновы прааналізаваў працэс адраджэння аграрнага сектара эканомікі ў УССР, падвергшы крытыцы палітыку бальшавікоў у вёсцы. Адзначаў, што са скарачэннем пагалоўя жывёлы ў гады калектывізацыі, была ліквідавана і эканамічная незалежнасць ўкраінскага селяніна. Аналізуючы ролю МТС, С. Сасновы паказаў, што стварэнне і навязванне гэтых звёнаў кіравання ў Украіне, фактычна прывяло да з’яўлення дзяржаўнай аграрнай манаполіі. Параўноўваючы статыстычныя дадзеныя з іншымі гадамі, уключаючы неўрадлівыя, ён лічыў, што ва Украіне было дастаткова збожжа ад ўраджаю 1932 г., для таго каб пракарміць насельніцтва і нават быдла. Ён адзначаў, што празмерны план хлебазаготовок стаў забойным фактарам для сялян, бо для яго выканання ў іх канфіскавалі ўсё да апошняга зярнятка. Аперуючы дадзенымі перапісу жыхароў савецкай Украіны 1926 г. i шэрагу адкрытых статыстычна-эканамічных зборнікаў 1930-х гг., у вышэйзгаданай артыкуле, Сасновы першым з украінскіх навукоўцаў паспрабаваў прыблізна разлічыць колькасць ахвяр галадамору.
У 1943—1944 гг. артыкул С. Сасновага «Праўда пра голад 1932—1933 гг. ва Ўкраіне» быў перадрукаваны некаторымі акупацыйнымі газетамі.
Малодшы брат Цімафей (пам. 1983), член АУН (м), эміграваў за мяжу, дзе заняўся выкладчыцкай дзейнасцю, і садзейнічаў распаўсюджванню даследаванняў свайго брата. 2 і 5 лютага 1950 г. даследаванне Сцяпана Сасновага перадрукавала эмігранцкая газета «Украінскія весці», якая выходзіла ў нямецкім горадзе Ной-Ульм для перамешчаных асоб ўкраінскага паходжання. У тым жа годзе артыкул С. Сасноага пра голад 1932—1933 гг. выйшаў асобнай брашурай, а ў 1953 г. у англійскім перакладзе ў першым томе зборніка дакументаў "The Black Deeds of the Kremlin", нароўні з іншымі сведчаннямі аб масавым знішчэнні ўкраінскага сялянства ў кан. 1920-х — на пачатку 1930-х гг.
Пасляваенны перыяд жыцця правіць
Пасля вайны, не хаваючы імя і прозвішча, працаваў аграномам-эканамістам. 21 лютага 1950 года быў арыштаваны супрацоўнікамі УМДБ УССР, супраць яго далі паказанні былыя харкаўскія калабаранты. Прысуджаны да 25 гадоў папраўча-працоўных лагераў, з паразай у правах на 5 гадоў і поўнай канфіскацыяй маёмасці. Адбыў шэсць гадоў у лагеры каля чыгуначнай станцыі Шэксна Валагодскай вобласці. Пасля вызвалення аформіў інваліднасць і пасяліўся ў вёсцы Павловка Арцизского раёна Адэскай вобласці. На той момант яго жонка — Марыя Дербек памерла. У 1956 г., у 62-гадовым узросце, Сасновы ажаніўся ў другі раз з Ефрасінняй Пярэмскай. Неўзабаве сям’я, разам з адным з сыноў Сцяпана Сасновага пераехалі ў Кіеў. Пастановай Вярхоўнага Савета РСФСР ад 11 красавiка 1958 г. паразу ў правах у адносінах да яго было адменена, а судзімасць знятая. Памёр 26 сакавіка 1961 на 66-м годзе жыцця.
Публікацыі правіць
- Сосновий Степан. Нариси з техніки селянського рільництва. Харків., 1926;
- Сосновий, Степан. Оренда землі на Україні. — Харків.: Укрдержплан, 1926.
- Сосновый, Степан. Аренда земли на Украине в 1923—1926 гг.: (по материалам НК РКИ и ЦСУ) // На аграрном фронте. — 1927. — № 8/9. — С. 194—214.
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Знищення худоби та засобів виробництва — основи селянської незалежності» Нова Україна, Вересень 13, 1942.
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Організація голоду, як засобу тероризувати селянство та примусити його працювати в колхозах» Нова Україна, Вересень 20, 1942.
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Організація голоду, як засобу тероризувати селянство та примусити його працювати в колхозах» Нова Україна, Вересень 27, 1942.
- Сосновий С. «Правда про голод на Україні в 1932—1933 роках». Нова Україна, Листопад 8, 1942.
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Відрізки від садиб і зселення з хуторів». Нова Україна, Листопад 8, 1942.
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Совєцькі МТС — знаряддя закріпачення селянства». Нова Україна, Листопад 29, 1942
- Сосновий С. «Що дали большевики українському селянству. Створення великого механізованого господарства та якою ціною воно відбулося». Нова Україна, Січень 24, 1943.
- Сосновий С. Правда про голод в Україні в 1932—1933 pp. Українські вісті, Лютий 2, 1950.
- Сосновий С. Правда про голод в Україні в 1932—1933 pp. Українські вісті, Лютий 5, 1950.
- Сосновий С. Правда про голод в Україні 1932—1933. — Новий Ульм, 1950.
- Sosnovy, S. «The Truth about the Famine» in Semen Pidhainy, ed., The Black Deeds of the Kremlin: A White Book, vol. 1 (Ukrainian Association of Victims of Russian Communist Terror: Toronto, 1953): 222—225.
Крыніцы і літаратура правіць
- http://salat.com.ua/ru/stepan-sosnovyj-kto-on/ Архівавана 23 ліпеня 2020.
- Джулай Д.«Сталін ‒ кровожерливий пес». Унікальна історія вченого, який першим довів штучність Голодомору // Радіо «Свобода». — 22 листопада 2018.
- Кульчицький, Станіслав. Голодомор 1932—1933 рр. як геноцид: труднощі усвідомлення. Київ: Наш час, 2008.
- Салтан, Олександр. Історична цінність дослідження агронома-економіста Степана Соснового у висвітленні подій Голодомору на шпальтах газети «Нова Україна» // Міждисциплінарний часопис «Студії Голодомору / Holodomor Studies». 2018. — № 1.