Франка-турэцкі альянс
Франка-турэцкі саюз быў заключаны Францыскам I і Сулейманам Цудоўным у 1528 годзе на глебе ўзаемнай цікавасці ў паслабленні дзяржавы Карла V Габсбурга. Падставай для альянсу была «абарона хрысціянскіх падданых Асманскай імперыі». Гэты «святатацкі альянс Лілеі з Паўмесяцам» выклікаў скандал у хрысціянскай Еўропе, дзе яшчэ панавалі ідэі сумесных «крыжовых паходаў» супраць «няверных» туркаў, і таму рэдка афішаваўся, хоць у сутнасці заставаўся ў сіле да самога ўварвання Напалеона ў Егіпет (1798).
Палітычны бок правіць
Альянс складаўся ў тым, што туркі аказвалі французам фінансавую падтрымку і каардынавалі з імі свае баявыя дзеянні супраць Габсбургаў — напрыклад, ужо ў 1543 годзе войскі герцага Энгіенскага і Хайр-эд-Дзіна Барбаросы разам аблажылі Ніцу. У той жа час у час «Малой вайны ў Венгрыі» Францыя аказвала падтрымку турэцкаму васалу, Усходневенгерскаму каралеўству (будучаму Трансільванскаму княству), з якім заключыла саюз у 1528 годзе, і непасрэдна Асманскай імперыі, перадаўшы той цэлае артылерыйскае падраздзяленне.
Французы апынуліся ў прывілеяваным у параўнанні з іншымі хрысціянскімі народамі становішчы ў тым, што тычылася свабоднага заходу ў порты Асманскай імперыі, гандлю з Блізкім Усходам і валодання «святымі месцамі». Французы садзейнічалі вылазкам берберскіх піратаў і імкнуліся прымеркаваць турэцкія аблогі Вены да ўласных войнаў з Габсбургамі.
Французскі пасол, які па традыцыі пражываў у Галацкім прадмесці Стамбула, карыстаўся вялікай вагай пры Бліскучай Порце на працягу ўсяго існавання ансьен-рэжыму. На мяжы XVI і XVII стагоддзяў увага турэцкага ўрада пераключылася з еўрапейскіх спраў на войны з персідскімі Сефевідамі, якія неаднаразова пасылалі Генрыху IV пасольствы з мэтай атрымання яго дыпламатычнай падтрымкі.
Людовік XIV аднавіў адносіны з султанамі, рэгулярна прымаючы ў Версалі турэцкіх паслоў. Адным з самых паспяховых турэцкіх военачальнікаў у той час быў француз Баневаль-паша. У якасці заключнай старонкі франка-турэцкіх саюзных адносін можна разглядаць Крымскую вайну, калі Францыя і Турцыя разам супрацьстаялі таму рашэнню Усходняга пытання, на якім настойвала Расія. У тыя гады нават распаўсюдзілася легенда пра тое, што султан звязаны сваяцтвам з Банапартамі праз сваю бабулю французскага паходжання, нейкую Эмэ дэ Рыверы.
Культурны бок правіць
Дзякуючы садзейнічанню асманскіх улад французскія негацыянты, такія, як Жан-Батыст Тавернье, свабодна перасякалі ўсю Азію да самой Індыі. Паралельна з еўрапейскім захапленнем «кітайшчынай» у Францыі распаўсюдзілася імітацыя знешніх формаў турэцкай і персідскай культуры. У прыватнасці, дзеянні многіх опер адбывалі ва ўсходніх гарэмах. Вялікая цікавасць сучаснікаў Людовіка XIV да турэцкай культуры выявілася ў п'есах Мальера і «Персідскіх лістах» Мантэск’ё. У 1704 годзе першым у Еўропе з'явіўся французскі пераклад «Тысяча і адной ночы».
Гл. таксама правіць
Бібліяграфія правіць
- Robert A. Kann A History of the Habsburg Empire, 1526—1918 University of California Press, 1980 ISBN 0520042069
- William Miller The Ottoman Empire and Its Successors, 1801—1927 Routledge, 1966 ISBN 0714619744
- Roger Bigelow Merriman Suleiman the Magnificent 1520—1566 READ BOOKS, 2007 ISBN 1406772720
- Kenneth M. Setton The Papacy and the Levant (1204—1571) DIANE Publishing, 1984 ISBN 0871691620
- Fatma Müge Göçek East Encounters West: France and the Ottoman Empire in the Eighteenth Century Oxford University Press US, 1987 ISBN 0195048261
- Jack Goody Islam in Europe Wiley-Blackwell, 2004 ISBN 0745631932
- Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis The Cambridge History of Islam Cambridge University Press, 1977 ISBN 0521291356
- Inari Karsh Empires of the Sand: The Struggle for Mastery in the Middle East, 1789—1923 Harvard University Press, 2001 ISBN 0674005414
- Harold Lamb Suleiman the Magnificent — Sultan of the East READ BOOKS, 2008 ISBN 1443731447
- Daniel Goffman The Ottoman Empire and early modern Europe Cambridge University Press, 2002 ISBN 0521459087
- Roger Crowley, Empire of the Sea, 2008 Faber & Faber ISBN 9780571232314