Эдыкт Фантэнбло
Эдыкт Фантэнбло (фр.: Édit de Fontainebleau) альбо «Скасаванне Нанцкага эдыкту» (фр.: Revocation de l’édit de Nantes) — эдыкт, выдадзены французскім каралём Людовікам XIV 18 кастрычніка 1685 г. Эдыкт скасоўваў Нанцкі эдыкт, які даваў гугенотам права трымацца іх рэлігіі без дзяржаўных праследванняў.
Прадумова правіць
Людовік XIV хацеў дасягнуць поўнай абсалютнай манархіі, як у палітычным, так і ў адміністратыўным плане. І таму бачыў пагрозу ў пратэстантызме, які не адпавядаў знакамітаму выразу караля «адна вера, адзін закон, адзін кароль» («une foi, une loi, un roi»)[1]. Будучы католікам, Людовік XIV паступова ўсяляк падтрымліваў прымысовае ператварэнне пратэстантаў. Пасля некалькіх гадоў ганенняў, пад уплывам высокапастаўленых службовых асоб манарх лічыць, што амаль увесь пратэстантызм знік і няма патрэбы ў існуючым Нанцкім эдыкце, таму ён можа быць скасаваны[2]. Фактычна, ён канчаткова замацоўваў палітыку Францыі ў стаўленні да гугенотаў.
Асабліва выразным з’яўляецца стварэнне Драганадаў, якія пасля скасавання Нанцкага эдыкту будуць толькі памнажацца. Драганады выкарыстоўвалі прынцып запужвання гугенотаў салдатамі, якія заставаліся з пратэстантамі, пакуль тыя не адракуцца ад сваёй веры[1].
Эдыкт правіць
Эдыкт прадугледжвае, што з гэтага моманту ўсе храмы Рэфарматарскай царквы ў каралеўстве павінны быць знесены[3].
Ніхто не можа прытрымлівацца рэфарматарскай веры[3].
Прадугледжваецца ўзнагарода тых, хто перайдзе ў каталіцызм[3].
Цяпер дзеці пратэстантаў не могуць атрымліваць адукацыю ў гугенотскіх школах[3].
Дзеці, народжаныя ад бацькоў-пратэстантаў павінны хрысціцца ў каталіцызме[3].
Міністрам настойліва рэкамендуецца змяніць сваю веру на каталіцызм[3].
Эдыкт заклікае ўсех гугенотаў, якія не жадаюць прымаць рымскую веру, пакінуць каралеўства і землі яго паслушэнства[3].
Эфект правіць
Французскія католікі падтрымалі караля, больш таго лічыцца, што гэта рашэнне было адным з ключавых, якія аб’ядналі нацыю вакол трона.
Аднак знайшліся католікі, якія выступілі супраць. Адным з найбольш яскравых прыкладаў з’яўляецца Себасцьен Ле Прэтр дэ Вабан. Па яго меркаванню, эдыкт Фантэнбло было патрэбна скасаваць. Ён вылучаў 4 асноўных прычыны:
1. Вайскоўцы. Францыя фактычна выганяла іх у краіны-праціўніцы. Па яго падлікам гэта ад 8 да 9 тысяч маракоў, ад 10 да 12 тысяч вопытных салдат, ад 5 да 6 сотняў афіцэраў[4].
2. Эканамічная прычына. Па падлікам Вабана прыкладна ад 80 да 100 тысяч гугенотаў пакінулі Францыю з грашыма, але найбольшай праблемай з’яўляліся іх новаўвядзенні, што прывяло да збяднення рамястваў[4].
3. Палітычны матыў. Вабан лічыць, што падчас мірных перагавораў іншыя краіны могуць патрабаваць аднаўлення Нанцкага эдыкту, і лічыць, што гэта ініцыятыва павінна быць у руках Францыі[4].
4. Мараль. Будучы шчырым католікам, Вабан быў катэгарычным праціўнікам насілля і праследванняў, якія бачыў, асабліва наведаўшы поўдзень Францыі[4].
Вабан не быў пачуты.
Лічыцца, што прыкладна 200 тысяч гугенотаў пакінулі Францыю[5]. Эміграцыя была падтрымана Патсдамскім эдыктам, які запрашаў гегенотаў у Бранденбург-Прусію.
Указ Фантэнбло рэзка пагоршвае адносіны з мноствам прадстаўнікоў іншых еўрапейскіх краін, асабліва з Англіяй. З гэтага моманту Францыя і Англія зноў робяцца ворагамі, што правацыруе наступную серыю войн паміж імі, якую называюць «Другой стогадовай вайной». З’яўляецца напружанне паміж іншымі дзяржавамі[1].
Вынікі правіць
Недасягнне пастаўленных мэтаў. Хоць пратэстанты, не змяніўшыя веры, працягвалі жыць пад гнётам, але пачалося падпольнае аднаўленне цэркваў, яскравым прыкладам гэтага часу будзе Антуан Кур. Гэты перыяд называецца «пустыня». Ужо ў 1789 годзе будзе выдадзена Дэкларацыя правоў чалавека і грамадзяніна, якая дасць французскаму народу права самастойна выбіраць рэлігію без націску.
Літаратура правіць
- Baird, Henry Martyn. The Huguenots and the Revocation of the Edict of Nantes (1895)[6].
- Dubois, E. T. «The revocation of the edict of Nantes — Three hundred years later 1685—1985».
- Jean-Robert Armogathe, «Croire en liberté: l'Église catholique et la révocation de l'édit de Nantes»[7].
- Gabriel Audisio, «Histoire d’une minorité : autour de la Révocation de l'Édit de Nantes»[8].
- Scoville, Warren Candler, «The persecution of Huguenots and French economic development, 1680—1720»[9].
- Charles Weiss, «Histoire des réfugiés protestants de France, depuis la révocation de l'édit de Nantes jusqu'à nos jours»[10].
Зноскі
- ↑ а б в Edit de Fontainebleau : révocation de l'édit de Nantes, 1685.
- ↑ Mais pourquoi Louis XIV a-t-il révoqué l’édit de Nantes?.
- ↑ а б в г д е ё Édit de Fontainebleau (1685).
- ↑ а б в г Vauban et les huguenots.
- ↑ En 1685, les migrants français chassés par Louis XIV enrichirent l’Europe.
- ↑ The Huguenots and the revocation of the Edict of Nantes.
- ↑ Croire en liberté : l'Eglise catholique et la révocation de l'Edit de Nantes.
- ↑ L'Edit de Nantes et sa révocation : histoire d'une intolérance.
- ↑ The persecution of Huguenots and French economic development, 1680-1720..
- ↑ Histoire des réfugiés protestants de France, depuis la révocation de l'édit de Nantes jusqu'à nos jours.