Пінска-Валынскі добраахвотны батальён: Розніца паміж версіямі

'''Пінска-Валынскі добраахвотны батальён''' ({{Lang-ru|Пинско-Волынский добровольческий батальон}}) — адзінае [[Белы рух|белагвардзейскае]] вайсковае падраздзяленне, сфармаванае на [[Беларусь|Беларусі]]. У [[Узброеныя сілы Польшчы|польскім войску]] спачатку меў назву «Батальён [[Беларуска-Літоўскі фронт|Беларуска-Літоўскага фронту]]», пазней «Пінскі добраахвотны батальён». Батальён удзельнічаў у захопе [[Пінск|Пінска]]а польскімі войскамі і ў [[Абарона Крыма (пачатак 1920)|абароне Крыма]].

[[Беларусь|Беларускі]] горад [[Пінск]] быў захоплены [[Германская імперыя|Нямеччынай]] у кастрычніку 1918 года, адначасова пры гэтым Пінск уваходзіў у склад [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспублікі]]. З’яўленне тут невялічкага (каля 150 чалавек)<ref name=":0">{{Артыкул|загаловак=«Мы желали добра только России»: история единственной белогвардейской части, созданной в Белоруссии|год=30 красавіка 2020 года|аўтар=Вячеслав Бондаренко|спасылка=https://teleskop-by.org/2020/04/30/my-zhelali-dobra-tolko-rossii-istoriya-edinstvennoj-belogvardejskoj-chasti-sozdannoj-v-belorussii/|выданне=[[Телескоп]]|мова=[[расейская мова]]ru}}</ref> афіцэрскага атрада, верагодней за ўсё, было рэакцыяй на антыгетманаўскі пераварот, які адбыўся ва Украіне ў лістападзе 1918 года.<ref name=":0" /> Аднак, збольшага лічыцца датай сфармавання батальёна кастрычнік 1918 года.<ref name=":1">{{Артыкул|загаловак=Пинско-Волынский добровольческий батальон|мова=[[расейская мова]]ru|выданне=[[История Пинска]]|спасылка=http://www.pinsk-history.ru/katalog?catid=0&id=261}}</ref><ref name=":2">{{Артыкул|загаловак=Белые белорусы: прокляты и забыты|выданне=[[EurAsia Daily]]|год=16 студзеня 2017 года|аўтар=Кирилл Аверьянов-Минский|мова=[[расейская мова]]ru|спасылка=https://eadaily.com/ru/news/2017/01/16/belye-belorusy-proklyaty-i-zabyty}}</ref><ref>{{Артыкул|загаловак=Уроки революции: почему белорусский народ сделал выбор в пользу России|год=19 жніўня 2017 года|аўтар=Вячеслав Бондаренко|спасылка=https://www.sonar2050.org/publications/privivka-ot-grajdanskoy-voyny-istoricheskie-sudby-belarusi-v-191820-gody-i-posle/|мова=[[расейская мова]]ru}}</ref> Атрад быў сфармаваны і ўзначалены ўраджэнцам [[Столінскі раён|Століншчыны]] капітанам [[Антон Бахенскі|Антонам Бахенскім]], энергічным афіцэрам. Пінскі атрад, злучыўшыся з [[Мазыр|Мазырскім]]скім, паспяхова абараняўся ад пятлюраўцаў увесь снежань1918 года.<ref name=":0" />

У студзені 1919 года нямецкія жаўнеры сыйшлі з горада. 23 студзеня палескія добраахвотнікі далі бой [[Палескае паўстанне (1918—1919)|палескім паўстанцам]] і [[Бальшавікі|бальшавікам]] каля [[Чыгуначная станцыя Пінск|чыгуначнай станцыі Пінск]], аднак з-за няроўнасці сілаў яны адступілі на захад ад горада ўздоўж чыгуначнай лініі і хутка сустрэліся з перадавымі часткамі [[Узброеныя сілы Польшчы|Войска Польскага]]. Рэакцыя полякаў на жаўнераў спачатку была насцярожанай, але затым прыкладна 10-12 лютага 1919 года ў [[Кобрын|Кобрыне]]е атрад афіцыйна ўвайшоў у склад польскай армі. Магчыма, згуляла сваю ролю і тое, што камандовец польскай [[Палеская суполка|аператыўнай суполкі «Падляшша»]] генерал [[Антоній Лістоўскі]] раней быў генералам [[Руская імператарская армія|расейскайРускай арміі]]. Пры ўваходзе ў склад польскага войска атрад захаваў свой камандны склад, расейскуюрасійскую форму і запасы зброі (тысячу стрэльбаў, 8 кулямётаў ды 3 мінамёты)<ref name=":0" />, прычым частцы было дадзенае імя «Батальён [[Беларуска-Літоўскі фронт|Беларуска-Літоўскага фронту]]». Адначасна сустракаліся і болей простыя назвы кшталту «Рускі легіён», «Руская афіцэрская дружына». Апошні назоў звязаны з тым, што на той момант з 200 чыноў батальёна на тот момант абсалютная бальшыня мела менавіта афіцэрскія годнасці.

[[Палеская суполка|Аператыўная суполка «Падляшша»]] на той момант складалася з 6 батальёнаў, 5 конных эскадронаў і партызанскага атрада. Менавіта Батальён Беларуска-Літоўскага фронту стаў ударнай сілаю ў далейшым наступленні. 19 лютага 1919 года<ref name=":0" /> батальён выбіў з [[Антопаль (Драгічынскі раён)|Антопаля]] бальшавікоў, а ўжо 5-7 сакавіка<ref name=":0" /> штурмаваў Пінск, у які першым і ўвайшоў 17 сакавіка.<ref name=":3">{{Артыкул|загаловак=Полонизация Белоруссии|год=24 лістапада 2016 года|спасылка=http://4pera.com/news/history/polonizatsiya_belorussii/|мова=[[расейская мова]]ru|аўтар=Кирилл Аверьянов-Минский}}</ref>

Падчас удачнага наступлення лёс батальёна ўпершыню быў под пагрозай расфармавання. Нявольна спрычынілася да гэтага расейскаяруская варшаўская газета «[[Варшавская речь]]», якая размясціла шэраг аб’яў з прызывамі ўступаць у «рускія партызанскія атрады». 27 лютага 1919 года вядомы польскі палітык [[Мячыслаў Недзялкоўскі]] даў рэзкі адказ гэтаму, заявіўшы, што «баявое брацтва» [[РасейцыРускія|расейцаўрускіх]] і [[Палякі|палякаў]] не толькі непатрэбнае, але і шкоднае. На гэтым фоне 4 сакавіка быў падрыхтаваны прыказ пра расфармаванне батальёна. Аднак Антоній Лістоўскі быў зацікаўлены ў наяўнасці на фронце стойкай і баяздольнай часткі таму, каб зберагчы яе, ён проста перейменаваў батальён у «Пінскі добраахвотны батальён». Такім чынам, змяніўшы шчыра «рускую» вывеску, частка захавалася і пастаянна папаўнялася людзьмі — так, на 19 ліпеня 1919 года батальён налічваў ужо 755 штыкоў, прытым што ўсяго пад камандаваннем Лістоўскага на той момант было каля 4200 чалавек. Эмігранцкі часопіс «[[Двуглавый орёл]]» пра заслугі Пінскага батальёна пісаў:{{пачатак цытаты}}''Цягам шмат якіх месяцаў гэтыя людзі змагаліся з бальшавікамі пад найвышэйшым польскім камандаваннем, з польскім аднагаловым арлом над расейскайрускай цэшкай; батальён прымаў удзел ва ўсіх найболей цяжкіх баях і праявіў вялікую мужнасць.''{{oq|ru|В течение многих месяцев эти люди сражались с большевиками под высшим польским командованием, с польским одноглавым орлом над русской кокардой; батальон принимал участие во всех наиболее тяжелых боях и проявил большую доблесть.}}{{канец цытаты}}

Аднак лаяльнасць афіцэраў батальёна польскаму камандаванню не была вялікай. Значная іхняя колькасць успрымала сваю службу ў [[Узброеныя сілы Польшчы|Войску Польскім]] як часовы захад і чакала любой магчымасці, каб далучыцца да [[Белы рух|белых]]. Польскі аўтар зафіксаваў выпадак, калі афіцэры Пінскага батальёна, з запалам слухаючы навіны пра летняе наступленне Добраахвотнай арміі ва Украіне, пачалі зрываць з фуражак польскіх «[[Герб Польшчы|белых арлоў]]». Тады ж польская контрвыведка з трывогою паведамляла пра наяўнасйь у шэрагах батальёна «каля 15 выведнікаў», якія аналізавалі сітуацыю на фронце «ў духу, варожым нашай дзяржаўнасці», хаця у батальёне ваявалі не толькі афіцэры расейскайрускай, беларускай дыі ўкраінскай нацыянальнасці, але і польскай.

У снежні 1919 года галава Часовага краёвага ўрада Аляксандр Бахановіч пісаў у сваім дакладзе міністру замежных спраў УсерасейскагаУсерасійскага урада [[Аляксандр Васільевіч Калчак|Калчака]] [[Сяргей Дзмітрыевіч Сазонаў|Сяргею Сазонаву]]:<ref name=":3" />{{пачатак цытаты}}''Нам павінна быць дазволенае формаванне расейскайрускай добраахвотнай арміі ў межах краю, і за кадр фармаванняў павінны быць узяты Пінска-Валынскі Добраахвотны РасейскіРускі батальён, які знаходзіцца сёння ў складзе [[Войска Польскае|Польскай арміі]] пад камандаваннем польскага генерала Лістоўскага. Узяўшы за кадр наш родны і намі створаны батальён, мы ў хуткім часе зможам стварыць ваярскі атрад, варты нашага краю, які будзе лічыць за гонар прыняць удзел у агульнай працы па стварэнні нашай вялікай Расіі.''{{oq|ru|Нам должно быть позволено формирование русской добровольческой армии в пределах края, и за кадр формирований должен быть взят Пинско-Волынский Добровольческий Русский батальон, находящийся ныне в составе Польской армии под командованием польского генерала Листовского. Взявши за кадр наш родной и нами созданный батальон, мы в короткое время сумеем создать воинский отряд, достойный нашего края, который будет считать за честь принять участие в общей работе по созданию нашей великой России}}{{канец цытаты}}У снежні 1919 года пачалася паступовая пераброска афіцэраў батальёна ў [[Крым]]; першы транспарт, паводле сведчання мемуярыста, кінуў якар у [[Еўпаторыя|Еўпаторыі]] 6 студзеня 1920 года:{{пачатак цытаты}}''У [[Джанкой|Джанкое]] генерал [[Якаў Аляксандравіч Слашчоў|Слашчоў]] зладзіў агляд нашаму атраду, застаўся задаволены ім і прыказаў адразу ж адпраціцца на пазицыю, да [[Чангарскі мост|Чангарскага моста]].''{{oq|ru|В Джанкое генерал Слащов произвел смотр нашему отряду, остался доволен им и велел тотчас же отправляться на позицию, к Чонгарскому мосту.}}{{канец цытаты}}Цягам гэтага месяца з [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] на паўвостраў паспелі прыбыць каля 120 чалавек; яшчэ каля 700 вярнуліся ў Польшчу з [[Каралеўства Румынія|Румыніі]] з-за адмовы румынаў прапусціць іх через праз сваю тэрыторыю. Магчыма, частка гэтых людзей змагла ўсё-такі апынуцца ў Крыме ў жніўні 1920 года, калі пачалася масавая пераброска з Польшчы [[Мікалай Эмільевіч Брэдаў|брэдаўцаў]], а Румынія ужо не падавала ніякіх прэтэнзій.

У студзені 1919 года батальён прыняў удзел у [[Абарона Крыма (пачатак 1920)|абароне Крыма]] пад камандаваннем [[Якаў Аляксандравіч Слашчоў|Якава Слашчова]], — дакладней, ён абараняў чыгуначную станцыю Біюк-Анлар (Сёння Элеватарная) каля вёскі Нваалексяеўкі. Акрамя «пінчукоў», абарону станцыі трымалі Сводна-Чачэнскі полк (200 [[Шашка|шашак]]), канвой штаба корпуса (100 шашак), тры танкі і трв [[Бранецягнік|бранецягнікібронецягнік]]і, «пінчукі» былі адзінай пяхотнай часткаю, якая абараняла станцыю.

Асабовы склад батальёна насіў старую паходную расейскуюрасійскую форму з цэшкаю [[Расійская імперыя|царскай Расеі]] на аколышцы, але з [[Герб Польшчы|белым польскім арлом]] на туллі фуражкі.

За аснову батальёнавага сцяга ўзяты [[Сцяг Расіі|расейскірасійскі сцяг гербавых колераў]] (бела-жоўта-чорны), які быў перавёрнуты. На пярэднім баку па цэнтры намаляваны [[герб Пінска]] (лук на [[Іспанскі шчыт|іспанскім шчыце]]), а вышэй за яго — [[Герб Польшчы|польскі арол]] у чырвоным ромбе. Польскі арол падзяляе надпіс «Городъ Пинскъ» ({{Lang-be|Горад Пінск}}). Абкружае дугою ўсе папярэднія элементы на сцягу надпіс «Пинско-Волынскому Добровольческому Баталіону» ({{Lang-be|Пінска-Валынскаму Добраахвотнаму Баталіёну}}). На заднім баку па цэнтры спокліч вядомы расейскірускі спокліч «Съ Нами Богъ» ({{Lang-be|З намі Бог}}), а ў верхнім куце (бліжэйшым да дрэўка) чорнае кола, у якім, на жаль, не зразумела, што намалёвана дакладна, верагодна, гэта асоба з кнігай і мячом ці посахам, якая мае крылы і [[німб]]. Магчыма, гэта [[Ісус Хрыстос|Іісус Хрыстос]] або нейкі [[святы]].<gallery widths="200" heights="150">

* {{Артыкул|загаловак=Белые белорусы: прокляты и забыты|выданне=[[EurAsia Daily]]|год=16 студзеня 2017 года|аўтар=Кирилл Аверьянов-Минский|мова=[[расейская мова]]ru|спасылка=https://eadaily.com/ru/news/2017/01/16/belye-belorusy-proklyaty-i-zabyty}}

* {{Артыкул|загаловак=«Мы желали добра только России»: история единственной белогвардейской части, созданной в Белоруссии|год=30 красавіка 2020 года|аўтар=Вячеслав Бондаренко|спасылка=https://teleskop-by.org/2020/04/30/my-zhelali-dobra-tolko-rossii-istoriya-edinstvennoj-belogvardejskoj-chasti-sozdannoj-v-belorussii/|выданне=[[Телескоп]]|мова=[[расейская мова]]ru}}

* {{Кніга|аўтар=Дерябин Александр Ильич|назва=Гражданская война в России, 1917-1922. Белые армии|спасылка=https://unotices.com/book.php?id=76188&page=11|старонкі=11|isbn=5-17-003829-1|год=2000|старонак=44|серыя=Военно-историческая серия "Солдатъ" : Униформа. Вооружение. Орг.|мова=[[расейская мова]]ru}}