Пінска-Валынскі добраахвотны батальён
Пі́нска-Валы́нскі до́браахво́тны батальён (руск.: Пинско-Волынский добровольческий батальон) — адно з некалькіх белагвардзейскіх расійскіх вайсковых падраздзяленняў, сфармаваных у Беларусі. У польскім войску спачатку меў назву «Батальён Беларуска-Літоўскага фронту», пазней «Пінскі добраахвотны батальён». Батальён удзельнічаў у захопе Пінска польскімі войскамі і ў абароне Крыма.
| Пінска-Валынскі добраахвотны батальён | |
|---|---|
| Пинско-Волынский добровольческий батальон | |
.jpg) | |
| Гады існавання | 1918 — 1920 |
| Краіны |
.svg){kind=small} Украінская Народная Рэспубліка (кастрычнік-лістапад 1918) Польская Рэспубліка (люты-верасень 1919) Поўдзень Расіі (снежань-красавік 1920) |
| Падпарадкаванне |
Палеская суполка 9-я пяхотная дывізія Узброеныя сілы Поўдня Расіі |
| Тып | пяхота |
| Функцыя | барацьба з бальшавікамі |
| Колькасць |
150 жаўнераў (лістапад 1918) 752 жаўнеры (19 ліпеня 1919) 120 жаўнераў (снежань 1919) 164 жаўнеры (жнівень 1920) |
| Дыслакацыя | Піншчына, Павонзкі, Крым |
| Мянушкі | Рускі легіён, Руская афіцэрская дружына |
| Войны |
Грамадзянская вайна ў Расіі Палескае паўстанне Польска-савецкая вайна |
| Удзел у | Абарона Крыма (пачатак 1920) |
| Камандзіры | |
| Вядомыя камандзіры | Антон Бахенскі |
Сфармаванне правіць
Беларускі горад Пінск быў захоплены Германіяй у кастрычніку 1918 года, адначасова пры гэтым Пінск уваходзіў у склад Украінскай Народнай Рэспублікі. З’яўленне тут невялічкага (каля 150 чалавек)[1] афіцэрскага атрада, верагодней за ўсё, было рэакцыяй на антыгетманаўскі пераварот, які адбыўся ва Украіне ў лістападзе 1918 года.[1] Аднак, збольшага лічыцца датай сфармавання батальёна кастрычнік 1918 года.[2][3][4] Атрад быў сфармаваны і ўзначалены ўраджэнцам Століншчыны капітанам Антонам Бахенскім, энергічным афіцэрам. Пінскі атрад, злучыўшыся з Мазырскім, паспяхова абараняўся ад пятлюраўцаў увесь снежань1918 года.[1]
Шлях батальёна правіць
У Войску Польскім правіць
У студзені 1919 года нямецкія жаўнеры сыйшлі з горада. 23 студзеня палескія добраахвотнікі далі бой палескім паўстанцам і бальшавікам каля чыгуначнай станцыі Пінск, аднак з-за няроўнасці сілаў яны адступілі на захад ад горада ўздоўж чыгуначнай лініі і хутка сустрэліся з перадавымі часткамі Войска Польскага. Рэакцыя полякаў на жаўнераў спачатку была насцярожанай, але затым прыкладна 10-12 лютага 1919 года ў Кобрыне атрад афіцыйна ўвайшоў у склад польскай армі. Магчыма, згуляла сваю ролю і тое, што камандовец польскай аператыўнай суполкі «Падляшша» генерал Антоній Лістоўскі раней быў генералам Рускай арміі. Пры ўваходзе ў склад польскага войска атрад захаваў свой камандны склад, расійскую форму і запасы зброі (тысячу стрэльбаў, 8 кулямётаў ды 3 мінамёты)[1], прычым частцы было дадзенае імя «Батальён Беларуска-Літоўскага фронту». Адначасна сустракаліся і болей простыя назвы кшталту «Рускі легіён», «Руская афіцэрская дружына». Апошні назоў звязаны з тым, што на той момант з 200 чыноў батальёна на тот момант абсалютная бальшыня мела менавіта афіцэрскія годнасці.
Аператыўная суполка «Падляшша» на той момант складалася з 6 батальёнаў, 5 конных эскадронаў і партызанскага атрада. Менавіта Батальён Беларуска-Літоўскага фронту стаў ударнай сілаю ў далейшым наступленні. 19 лютага 1919 года[1] батальён выбіў з Антопаля бальшавікоў, а ўжо 5-7 сакавіка[1] штурмаваў Пінск, у які першым і ўвайшоў 17 сакавіка.[5]
Спроба скасавання правіць
Падчас удачнага наступлення лёс батальёна ўпершыню быў под пагрозай расфармавання. Нявольна спрычынілася да гэтага руская варшаўская газета «Варшавская речь», якая размясціла шэраг аб’яў з прызывамі ўступаць у «рускія партызанскія атрады». 27 лютага 1919 года вядомы польскі палітык Мячыслаў Недзялкоўскі даў рэзкі адказ гэтаму, заявіўшы, што «баявое брацтва» рускіх і палякаў не толькі непатрэбнае, але і шкоднае. На гэтым фоне 4 сакавіка быў падрыхтаваны прыказ пра расфармаванне батальёна. Аднак Антоній Лістоўскі быў зацікаўлены ў наяўнасці на фронце стойкай і баяздольнай часткі таму, каб зберагчы яе, ён проста перейменаваў батальён у «Пінскі добраахвотны батальён». Такім чынам, змяніўшы шчыра «рускую» вывеску, частка захавалася і пастаянна папаўнялася людзьмі — так, на 19 ліпеня 1919 года батальён налічваў ужо 755 штыкоў, прытым што ўсяго пад камандаваннем Лістоўскага на той момант было каля 4200 чалавек. Эмігранцкі часопіс «Двуглавый орёл» пра заслугі Пінскага батальёна пісаў:
Цягам шмат якіх месяцаў гэтыя людзі змагаліся з бальшавікамі пад найвышэйшым польскім камандаваннем, з польскім аднагаловым арлом над рускай цэшкай; батальён прымаў удзел ва ўсіх найболей цяжкіх баях і праявіў вялікую мужнасць.Арыгінальны тэкст (руск.)В течение многих месяцев эти люди сражались с большевиками под высшим польским командованием, с польским одноглавым орлом над русской кокардой; батальон принимал участие во всех наиболее тяжелых боях и проявил большую доблесть.
Лаяльнасць батальёна правіць
Аднак лаяльнасць афіцэраў батальёна польскаму камандаванню не была вялікай. Значная іхняя колькасць успрымала сваю службу ў Войску Польскім як часовы захад і чакала любой магчымасці, каб далучыцца да асноўных расійскіх войскаў. Польскі аўтар зафіксаваў выпадак, калі афіцэры Пінскага батальёна, з запалам слухаючы навіны пра летняе наступленне Добраахвотнай арміі ва Украіне, пачалі зрываць з фуражак польскіх «белых арлоў». Тады ж польская контрвыведка з трывогою паведамляла пра наяўнасйь у шэрагах батальёна «каля 15 выведнікаў», якія аналізавалі сітуацыю на фронце «ў духу, варожым нашай дзяржаўнасці», хаця у батальёне ваявалі не толькі афіцэры рускай, беларускай і ўкраінскай нацыянальнасці, але і польскай.
Расфармаванне правіць
12 ліпеня 1919 года Палеская суполка войскаў генерала Антонія Лістоўскага была ператвораная ў 9-ю дывізію, а ў хуткім часе камандаванне над ёю прыняў палкоўнік Уладзіслаў Сікорскі, які у адрозненне ад Лістоўскага, не адчуваў ніякіх настальгічных сімпатый да расіян. Ужо 17 жніўня Сікорскі рапартаваў пра тое, што Пінскі батальён «небясспечны» і прыняў рашэнне пра яго расфармаванне. Менавіта падчас гэтага ў крыніцах з’яўляецца найболей распаўсюджаные найменаванне часткі — Пінска-Валынскі батальён. На практыцы атрымалася, што частку не толькі расфармавалі, але і фактычна інтэрнавалі. Увосені раззброеныя «пінчукі» пад польскім канвоем адправіліся ў лагер Павонзкі тады яшчэ каля Варшавы, адкуль у лістападзе былі пераведзеныя ў лагер Седльцы. У лагеры было грубае і абякавае стаўленне ахоўнікаў, актыўная праца вярбоўшчыкаў, якія прапанавалі ўступаць у Войска Польскае, беспакараныя дзеянні бальшавіцкіх агентаў. Акрамя раззбраення батальён таксама пазбавіўся пагонаў з формы, а з фуражак — цэшак.
У Паўднёвай Расіі правіць
У снежні 1919 года галава Часовага краёвага ўрада Аляксандр Бахановіч пісаў у сваім дакладзе міністру замежных спраў Усерасійскага урада Калчака Сяргею Сазонаву:[5]
Нам павінна быць дазволенае формаванне рускай добраахвотнай арміі ў межах краю, і за кадр фармаванняў павінны быць узяты Пінска-Валынскі Добраахвотны Рускі батальён, які знаходзіцца сёння ў складзе Польскай арміі пад камандаваннем польскага генерала Лістоўскага. Узяўшы за кадр наш родны і намі створаны батальён, мы ў хуткім часе зможам стварыць ваярскі атрад, варты нашага краю, які будзе лічыць за гонар прыняць удзел у агульнай працы па стварэнні нашай вялікай Расіі.Арыгінальны тэкст (руск.)Нам должно быть позволено формирование русской добровольческой армии в пределах края, и за кадр формирований должен быть взят Пинско-Волынский Добровольческий Русский батальон, находящийся ныне в составе Польской армии под командованием польского генерала Листовского. Взявши за кадр наш родной и нами созданный батальон, мы в короткое время сумеем создать воинский отряд, достойный нашего края, который будет считать за честь принять участие в общей работе по созданию нашей великой России
У снежні 1919 года пачалася паступовая пераброска афіцэраў батальёна ў Крым; першы транспарт, паводле сведчання мемуярыста, кінуў якар у Еўпаторыі 6 студзеня 1920 года:
У Джанкое генерал Слашчоў зладзіў агляд нашаму атраду, застаўся задаволены ім і прыказаў адразу ж адпраціцца на пазицыю, да Чангарскага моста.Арыгінальны тэкст (руск.)В Джанкое генерал Слащов произвел смотр нашему отряду, остался доволен им и велел тотчас же отправляться на позицию, к Чонгарскому мосту.
Цягам гэтага месяца з Польшчы на паўвостраў паспелі прыбыць каля 120 чалавек; яшчэ каля 700 вярнуліся ў Польшчу з Румыніі з-за адмовы румынаў прапусціць іх через праз сваю тэрыторыю. Магчыма, частка гэтых людзей змагла ўсё-такі апынуцца ў Крыме ў жніўні 1920 года, калі пачалася масавая пераброска з Польшчы брэдаўцаў, а Румынія ужо не падавала ніякіх прэтэнзій.
Абарона Крыма правіць
У студзені 1919 года батальён прыняў удзел у абароне Крыма пад камандаваннем Якава Слашчова, — дакладней, ён абараняў чыгуначную станцыю Біюк-Анлар (Сёння Элеватарная) каля вёскі Нваалексяеўкі. Акрамя «пінчукоў», абарону станцыі трымалі Сводна-Чачэнскі полк (200 шашак), канвой штаба корпуса (100 шашак), тры танкі і трв бронецягнікі, «пінчукі» былі адзінай пяхотнай часткаю, якая абараняла станцыю.
Расфармаванне правіць
29 красавіка 1920 года Пінска-Валынскі добраахвотны батальён афіцыйна быў расфармаваны. Батальёнавы 120 жаўнераў[2][3], якія выжылі ў баях за Крым, былі далучаныя да 50-га пяхотнага Беластоцкага палка, які ўваходзіў у склад 13-й пяхотнай дывізіі генерал-маёра Георгія Андгуладзэ (2-і армейскі корпус). Паводле Вячаслава Бандарэнкі, на 1 жніўня 1920 года ў шэрагах батальёна былі 164 жаўнеры (колькасць афіцэраў невядомая).[1]
Адзін з афіцэраў Пінска-Валынскага батальёна пазней пісаў:[1]
Не ведаю, каго асудзіць гісторыя, каго апраўдае, але мы, змагаліся супраць бальшавікоў, жадалі дабра толькі Расіі і лічылі, што галоўнымі ее ворагамі з’яўляю ліся бальшаавікі, а не палякі.Арыгінальны тэкст (руск.)Не знаю, кого осудит история, кого оправдает, но мы, сражаясь против большевиков, желали добра только России и считали, что главными ее врагами являются большевики, а не поляки
Форма правіць
У Польскім Войску правіць
Асабовы склад батальёна насіў старую паходную расійскую форму з цэшкаю царскай Расіі на аколышцы, але з белым польскім арлом на туллі фуражкі.
Сцяг правіць
За аснову батальёнавага сцяга ўзяты расійскі сцяг гербавых колераў (бела-жоўта-чорны), які быў перавёрнуты. На пярэднім баку па цэнтры намаляваны герб Пінска (лук на іспанскім шчыце), а вышэй за яго — польскі арол у чырвоным ромбе. Польскі арол падзяляе надпіс «Городъ Пинскъ» (бел.: Горад Пінск). Абкружае дугою ўсе папярэднія элементы на сцягу надпіс «Пинско-Волынскому Добровольческому Баталіону» (бел.: Пінска-Валынскаму Добраахвотнаму Батальёну). На заднім баку па цэнтры спокліч вядомы рускі спокліч «Съ Нами Богъ» (бел.: З намі Бог), а ў верхнім куце (бліжэйшым да дрэўка) чорнае кола з выявай нейкай асобы.
-
Сцяг батальёна з пярэдняга боку -
Сцяг батальёна з задняга боку
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж Вячеслав Бондаренко «Мы желали добра только России»: история единственной белогвардейской части, созданной в Белоруссии(руск.) // Телескоп. — 30 красавіка 2020 года.
- ↑ а б Пинско-Волынский добровольческий батальон(руск.) // История Пинска.
- ↑ а б Кирилл Аверьянов-Минский Белые белорусы: прокляты и забыты(руск.) // EurAsia Daily. — 16 студзеня 2017 года.
- ↑ Вячеслав Бондаренко Уроки революции: почему белорусский народ сделал выбор в пользу России(руск.). — 19 жніўня 2017 года.
- ↑ а б Кирилл Аверьянов-Минский Полонизация Белоруссии(руск.). — 24 лістапада 2016 года.
Літаратура правіць
- Дерябин Александр Ильич. Гражданская война в России, 1917-1922. Белые армии (руск.). — 2000. — С. 11. — 44 с. — (Военно-историческая серия "Солдатъ" : Униформа. Вооружение. Орг.). — ISBN 5-17-003829-1.(недаступная спасылка)
Спасылкі правіць
- Кирилл Аверьянов-Минский. Белые белорусы: прокляты и забыты(руск.) // EurAsia Daily. — 16 студзеня 2017 года.
- Вячеслав Бондаренко. «Мы желали добра только России»: история единственной белогвардейской части, созданной в Белоруссии(руск.) // Телескоп. — 30 красавіка 2020 года.
- Пра форму