Баляслаў Таўрагінскі

Баляслаў Таўрагінскі, або Баляслаў Туган-Таўрагінскі (польск.: Bolesław Tuhan-Taurogiński; 1 мая 1904, Радзівіламонты каля Нясвіжа — 5 чэрвеня 1974, Варшава) — польскі гісторык, архівіст.

Баляслаў Таўрагінскі
Дата нараджэння	1 мая 1904(1904-05-01)
Месца нараджэння	Радзівілмонты, Слуцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	5 чэрвеня 1974(1974-06-05) (70 гадоў)
Месца смерці	Варшава, Варшаўскае ваяводства, Польская Народная Рэспубліка
Род дзейнасці	гісторык, архівіст
Месца працы	Галоўная школа сельскай гаспадаркі ў Варшаве
Альма-матар	гімназія імя Уладзіслава Сыракомлі[d] Універсітэт Стэфана Баторыя (1929)

Біяграфія

У 1926 годзе скончыў гімназію імя Уладзіслава Сыракомлі ў Нясвіжы. У 1926-1929 гадах вывучаў гісторыю на гуманітарным факультэце ўніверсітэта імя Стэфана Баторыя ў Вільні. 3 10 кастрычніка 1929 да верасня 1939 года займаў пасаду памочніка архіварыуса Архіва Нясвіжскай ардынацыі князёў Радзівілаў у Варшаве, пасля да 15 мая 1945 года быў яго дырэктарам. За 15 гадоў працы Таўрагінскі упарадкаваў і склаў новыя вопісы да наступных фондаў архіва Радзівілаў (т.зв. Działy): AR Dz. V «Listy domów obcych» (1929—1933,1937); AR Dz. XXV «Inwentarze dóbr» (1931); AR Dz. IV «Listy kiążat Radziwiłłów» (1933—1934); AR Dz.VII Akta wojskowe (1935); AR Dz. I «Dokumenty pergaminowe» (1934—1935); AR Dz. II «Dokumenty historyczne»; AR Dz. XXVI «Rejestra skarbów i wszelkiego ruchomego majątku» (1938); AR Dz. ІII «Listy monarchów i ich rodzin» (1939). Названыя інвентары і цяпер маюць практычнае значэнне. Таўрагінскі ўдзельнічаў у падзеле Архіва Нясвіжскай ардынацыі князёў Радзівілаў на т.зв. гістарычную і гаспадарча-адміністрацыйную ці эканамічна-адміністрацыйную часткі. Асноўная маса першай гістарычнай часткі была вывезена Радзівіламі ў Варшаву яшчэ ў 1919 годзе, гаспадарча-адміністрацыйная заставалася ў Нясвіжы да 1940 года. Здзяйсняючы названы праект, Таўрагінскі ў 1935 годзе падрыхтаваў «Нарыс Нясвіжскага архіва» — каштоўную крыніцу, якая змяшчала спіс аддзелаў варшаўскай і нясвіжскай частак збору з указаннем іх складу, узроўню ўпарадкаванасці і размяшчэння. У 1940 годзе "Нарыс" дазволіў тагачаснаму ўладальніку нясвіжскай часткі архіва — АН БССР — ініцыяваць працэс рэстытуцыі вывезеных матэрыялаў з Польшчы. У 1937—1938 гадах выдаў працы «Z dziejów Nieświeża» і «Katalog działowy Archiwum nieświeskiego» (у НАРБ захоўваецца пераклад яго каталога Нясвіжскага архіва, які надрукаваны ў 7-м выпуску зборніка «Вяртанне», 2002), падрыхтаваў да публікацыі «Genealogia Radziwiłłów», выданню якой перашкодзіла Другая сусветная вайна.

Падчас нацысцкай акупацыі Польшчы Таўрагінскі здолеў захаваць архіў, утрымліваў яго на ўласныя сродкі, захаваў права прыватнай уласнасці Радзівілаў на збор і не дапусціў поўнай канфіскацыі яго нямецкімі ўладамі, прадухіліў вываз архіва ў Мінск для аб’яднання з т. зв. гаспадарча-адміністрацыйнай часткай Нясвіжскага архіва Радзівілаў. Нягледзячы на цяжкасці ваеннага часу, Таўрагінскі працягваў упарадкаванне дакументаў — у 1942 годзе распачаў складанне каталога планаў (Dz. XXIV), а ў 1943 годзе ўпарадкаваў фонд «Archiwum familijne sekretne» (Dz. XIII). Намаганні Таўрагінскага па захаванні збору не перашкодзілі нацыстам у верасні 1944 года вывезці дакументы ў Аўстрыю. Яны былі вернуты ў Варшаву толькі ў красавіку 1946 года і ўключаны ў склад Галоўнага архіва старажытных актаў. Падчас і пасля вайны Таўрагінскі займаўся таксама пошукамі бібліятэкі з Нясвіжскага замка (каля 20 000 тамоў), вывезенай нямецкімі акупантамі з Мінска ў 1943 годзе.

Пасля вызвалення Польшчы кіраваў Дзяржаўным архівам ў Шчэціне. У 1949 годзе падрыхтаваў «Спіс фондаў Шчэцінскага архіва станам на 1945 г.». 3 1950 года працаваў у Аддзеле падворскіх актаў Галоўнага архіва старажытных актаў у Варшаве, дзе захоўваўся і былы Архіў Нясвіжскай ардынацыі князёў Радзівілаў, а потым у створаным самім Таўрагінскім картаграфічным аддзеле.

У 1952 годзе пакінуў архіўную службу і ўладкаваўся на працу ў бібліятэку Галоўнай школы сельскай гаспадаркі ў Варшаве. У 1955—1969 гады напісаў шэраг прац пераважна бібліяграфічнай і архіўнай тэматыцы. Вянец навуковай спадчыны Таўрагінскага -- праца «Z dziejów Archiwum Radziwiłłów oraz wartość zbiorów dla nauki polskiej» (1969).

Творы

• Nieśwież. Warszawa, 1937; Dane archiwalne o artystach na dworze ks. Radziwiłłów XVI—XIX w. // Prace Komisji historii sztuki Towarzystwa przyjaciół nauk w Wilnie. T. 1—3, 1936—1939;
• Archiwum Państwowe w Szczecinie// Dzisiejsze Pomorze Komunikat Działu Informacji Naukowej, Wydział Pamorzoznawczy, Instytut Bałtycki, 1946;
• Archiwum Państwowe w Szczecinie// Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu. T. 13. 1947; Wskazówki dla prowadzących Biblioteki Zakładowe Szkoły Głównej Gospodarstawa Wiejskiego. Warszawa, 1960

Літаратура

• Латушкін А. М. Таўрагінскі (Туган-Таўрагінскі) Баляслаў // Архівісты Беларусі: Біябібліягр. давед. / Склад. С. У. Жумар, М. Ф. Шумейка. — Мн.: БелНДІДАС, 2006. — 254 с. — ISBN 985-6733-12 X.

Спасылкі

• Баляслаў Таўрагінскі на сайце анлайн-энцыклапедыі «Беларусь у асобах і падзеях»