Вугалец (Пухавіцкі раён)

Вугалец
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Пухавіцкі
Сельсавет	Турынскі
Каардынаты	53°36′03″ пн. ш. 28°17′31″ у. д.HGЯO
Першая згадка	1584
Водныя аб’екты	Волма
Насельніцтва	▼37 чал. (2019);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1713
Паштовыя індэксы	222818
Аўтамабільны код	5

Вугале́ц^[1] (трансліт.: Vuhaliec, руск.: Уголец) — вёска ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Волма. Уваходзіць у склад Турынскага сельсавета.

Назва

Назва паходзіць ад слова вугал. Назвы такога кшталту шырока распаўсюджаны на Беларусі (Вуглы, Вугалок, Вугольнікі і да т. п.)^[2].

Гісторыя

У 1584 годзе ў складзе маёнтка Балоча, уласнасць І. Лядскага, ст.-бел. Уголец^[3]. Уваходзіла ў склад Менскага павета Менскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. У другой палове XVIII стагоддзя ў складзе маёнтка Турын, уласнасць Валадковічаў^[4].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні. У XIX стагоддзі пэўны час належала Ратынскім^[5]. Перад скасаваннем прыгоннага права ў складзе маёнтка Новыя Увалокі, уласнасць Каржанеўскіх^[6]. Пасля 1861 года ў Пухавіцкай воласці Ігуменскага павета. У другой палове XIX стагоддзя быў хлебазапасны магазін. У 1912 годзе адкрыта народнае вучылішча.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ).

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Народнае вучылішча пераўтворана ў школу 1-й ступені, у 1922 годзе было 2 настаўнікі і 70 вучняў. У 1930-я гады праведзена прымусовая калектывізацыя, створаны калгас «Чырвоны Сцяг», была кузня.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да 2 ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі, каля вёскі базіраваліся Пухавіцкі падпольны раённы камітэт КП(б)Б, партызанскія брыгады «Полымя» і 1-я Мінская. У ходзе карных аперацый нямецкіх войскаў у жніўні 1943 года і сакавіку—красавіку 1944 года былі спалены 124 дамы (усе) і забіта 322 чалавекі^[7]. Пасля вайны вёска была адноўлена.

Насельніцтва

1800 год — 22 двары, 191 жыхар
сяр. XIX ст. — 70 двароў, 464 жыхары
1897 год — 69 двароў, 458 жыхароў
1908 год — 77 двароў, 502 жыхары, усе беларусы^[8]
1917 год — 90 двароў, 534 жыхары
1999 год — 75 жыхароў
2010 год — 48 жыхароў
2019 год — 37 жыхароў^[9]

Вядомыя асобы

Мікалай Ашэйчык (нар. 1940) — Заслужаны будаўнік Рэспублікі Беларусь.

Мемарыялы

Брацкая магіла савецкіх салдат, якія загінулі ў Другую сусветную вайну.

Крыніцы

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 382
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 200.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.] — 2013 — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік — ISBN 978-985-508-245-4. С. 199.
↑ Памяць 2003, с. 726.
↑ Дапаможнік (бел.). Архівы Беларусі.
↑ Поиск - Белорусские деревни, сожжённые в годы Великой Отечественной войны (нявызн.). db.narb.by. Праверана 12 лістапада 2024.
↑ Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 113.
↑ Belarus (нявызн.). pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

Літаратура

Угалец // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 8: Мінская вобласць, кн. 4 / рэдкал.: Т. У. Бялова (дырэктар) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2013. — С. 189. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-11-0735-9.
Памяць: Пухавіцкі раён: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / Укл. А. А. Прановіч; Рэдкал.: А. М. Карлюкевіч і інш.. — Мінск: Беларусь, 2003. — 749 с. — ISBN 985-01-0251-9.
Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) / Центральное Статистическое Бюро Б.С.С.Р.. — Минск: Белтрестпечать, 1924.
Jelski A. Uholec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka (польск.). — Warszawa, 1892. — S. 756.

Спасылкі

На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[2] Краткий топонимический словарь Белоруссии / В. А. Жучкевич. — Минск: Издательство Белорусского государственного университета, 1974. — 447 с. — 12 700 экз. С. 382

[atlas-3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. — 244, [3] с., іл. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 200.

[atlas3-4] Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.] — 2013 — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік — ISBN 978-985-508-245-4. С. 199.

[FOOTNOTEПамяць2003726-5] Памяць 2003, с. 726.

[6] Дапаможнік (бел.). Архівы Беларусі.

[7] Поиск - Белорусские деревни, сожжённые в годы Великой Отечественной войны (нявызн.). db.narb.by. Праверана 12 лістапада 2024.

[FOOTNOTEСписок_населенных_мест_Б.С.С.Р._(б._Минской_губернии)1924113-8] Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 113.

[9] Belarus (нявызн.). pop-stat.mashke.org. Праверана 26 красавіка 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]