Ігуменскі павет
Ігуменскі павет (руск.: Игуменский уезд; з 18 верасня 1923 года Чэрвеньскі павет) — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай губерні ў 1793—1921 гадах, да 1924 года ў БССР. Адміністрацыйны цэнтр — Ігумен (у 1923 годзе перайменаваны ў Чэрвень).
| Ігуменскі павет | |
|---|---|
| Краіна | |
| Уваходзіць у |
|
| Адміністрацыйны цэнтр | Ігумен (Чэрвень) |
| Дата ўтварэння | 1793 |
| Дата скасавання | 17 ліпеня 1924 |
| Насельніцтва (1897) | 234 792 |
| Плошча |
|
 |
|
.svg){kind=small}
.gif){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Гісторыя
правіць.jpg)
Ігуменскі павет у складзе Мінскай губерні Расійскай імперыі быў утвораны ў 1793 годзе пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай. З 1795 па 1796 належаў да Мінскага намесніцтва. У 1860-я гады павет падзелены на воласці. У 1863—1864 гадах тэрыторыя павета ахоплена паўстаннем.
З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У Ігумене была створана Беларуская рада[1]. Жыхары Ігумена, Смілавічаў, Хазянікаў, Пярэжырскай і Уздзенскай валасцей атрымалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі[1]. Жыхары Амяльнянскай, Дукорскай валасцей і Пухавічаў пісалі звароты ў Народны Сакратарыят Беларусі са скаргамі на дзеянні нямецкіх акупацыйных улад[1]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ). За польскай акупацыяй беларускія арганізацыі павета былі аб’яднаныя ў Беларускі нацыянальны камітэт.
З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Заходняя частка павета на кароткі час была акупавана Польшчай у кастрычніку 1920 года. У 1921 Менская губерня была скасаваная і павет перайшоў у прамое падпарадкаванне Беларускай ССР. У сувязі з перайменаваннем Ігумена ў Чэрвень, 18 верасня 1923 года павет перайменаваны ў Чэрвеньскі павет.
17 ліпеня 1924 года павет скасаваны. Брадзецкая, Даўжанская, Якшыцкая воласці перададзены Бабруйскай акрузе, Пагосцкая і часткі Белічанскай, Брадзецкай, Хутарскай, Якшыцкай валасцей — Барысаўскай акрузе, астатняя тэрыторыя павета — Менскай акрузе[2].
Воласці
правіць
У 1912 годзе ў павеце было 22 воласці[3]:
- Амяльнянская
- Белічанская
- Брадзецкая
- Верхменская
- Грабенская
- Даўжанская
- Дудзіцкая
- Дукорская
- Кліноцкая
- Магільнянская (з 29 ліпеня 1920 года ў Нясвіжскім павеце)
- Навасёлкаўская
- Пагарэльская
- Пагосцкая
- Пухавіцкая
- Пярэжырская
- Слабода-Пырашаўская (цэнтр — с. Пырашава)
- Смілавіцкая
- Уздзенская (з 1 жніўня 1923 года ў Менскім павеце)
- Хутарская (раней Юравіцкая)
- Цітвянская
- Шацкая
- Якшыцкая
З 6 кастрычніка 1919 года да 10 жніўня 1920 года Брадзецкая і Пагосцкая воласці ў складзе Магілёўскага павета, Даўжанская — у складзе Быхаўскага павета.
Ураднікі павета
правіцьНасельніцтва
правіцьДэмаграфія
правіць- 1795 год — 54 195 чалавек, 27 630 мужчын і 26 565 жанчын (Ігуменская акруга, паводле матэрыялаў рэвізіі, або так званага падушнага перапісу)
- 1858 год — 105 183 чалавек
- 1897 год — 234 792 чалавек
Рэлігія
правіць| Канфесія | 1851 | 1891 | 1896 | 1897 |
|---|---|---|---|---|
| Праваслаўныя | 82902 | 134388 | 162510 | 178669 |
| Стараверы | - | 900 | 1103 | 1583 |
| Каталікі | 13658 | 28246 | 28693 | 24443 |
| Пратэстанты | 14 | 55 | 87 | 354 |
| Іўдзеі | 7721 | 30855 | 32333 | 28920 |
| Мусульмане | 482 | 1099 | 1082 | 818 |
| Агулам | 104777 | 195543 | 225808 | 234787 |
Нацыянальны склад
правіцьПаводле перапісу 1897 года роднай мовай беларускую назвалі 82,55 % жыхароў павета, ці 91,9 % сялян, 67,7 % спадчынных дваран, 46,5 % духоўнікаў-хрысціян, 32,9 % мяшчан, 18,1 % замежных падданых, 2,2 % купцоў; яўрэйскую — 28905 чалавек, польскую — 6695 чалавек, рускую — 4113 чалавек, татарскую — 766 чалавек, нямецкую — 261 чалавек і г.д[4].
Паводле польскага перапісу ў снежні 1919 года у Ігуменскім павеце пражывала 221 758 чалавек, з якіх 65,7 % вызнавалі сябе беларусамі, 12,2 % — палякамі, 7,2 % — яўрэямі, 2,9 % — «тутэйшымі» 0,1 %. — літоўцы, 5,6 % — прадстаўнікі іншых нацыянальнасцей (у асноўным рускія). У павеце налічвалася 1613 населеных пунктаў, з іх 6 мелі 1-5 тысяч жыхароў. Найбольш буйным з іх быў Ігумен з 4669 жыхарамі[5].
Крыніцы
правіць- ↑ а б в Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 270 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
- ↑ ЭГБ 2003, с. 182.
- ↑ ЭГБ 1996, с. 472.
- ↑ Памяць 2003, с. 54.
- ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Ss. 25, 31.
Літаратура
правіць- Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта. Ігуменскі павет // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — С. 472—473. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
- Чэрвеньскі павет // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — С. 182. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.
- Памяць: Пухав. р-н: Гіст.-дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. А. А. Прановіч; Рэдкал.: А. М. Карлюкевіч і інш.. — Мінск: Беларусь, 2003. — 749 с. — ISBN 985-01-0251-9.
- Алесь Карлюкевіч. Ігуменскі павет (Падарожжа па родным краі). — Мн., Беларусь, 2020. С. 199. ISBN 978-985-01-1337-5
- Алесь Карлюкевіч. Сцежкамі Ігуменшчыны. — Мн., Беларусь, 2008. С. 246
- Алесь Карлюкевіч. Ігуменскі блакнот. Краяўначыя замалёўкі. — Мн., 2005. С. 235
- Алесь Карлюкевіч. Вандроўкі па Ігуменшчыне // Полымя, № 10, 2011