Ігуменскі павет

павет Мінскай губерні, з 1921 у падпарадкаванні БССР

Ігуменскі павет (руск.: Игуменский уезд; з 18 верасня 1923 года Чэрвеньскі павет) — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай губерні ў 1793—1921 гадах, да 1924 года ў БССР. Адміністрацыйны цэнтр — Ігумен (у 1923 годзе перайменаваны ў Чэрвень).

Ігуменскі павет
Краіна
Уваходзіць у
Адміністрацыйны цэнтр Ігумен (Чэрвень)
Дата ўтварэння 1793
Дата скасавання 17 ліпеня 1924
Насельніцтва (1897) 234 792
Плошча
  • 9 434,03 км²
Ігуменскі павет на карце

Гісторыя правіць

 
Рынкавая плошча ў Ігумене, 1917 год.

Ігуменскі павет у складзе Мінскай губерні Расійскай імперыі быў утвораны ў 1793 годзе пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай. З 1795 па 1796 належаў да Мінскага намесніцтва. У 1860-я гады павет падзелены на воласці. У 1863—1864 гадах тэрыторыя павета ахоплена паўстаннем.

 
Жабрак з лірай. Ігуменскі павет Мінскай губерні. Пачатак XX стагоддзя.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У Ігумене была створана Беларуская рада[1]. Жыхары Ігумена, Смілавічаў, Хазянікаў, Пярэжырскай і Уздзенскай валасцей атрымалі пасведчанні Народнага Сакратарыята Беларусі[1]. Жыхары Амяльнянскай, Дукорскай валасцей і Пухавічаў пісалі звароты ў Народны Сакратарыят Беларусі са скаргамі на дзеянні нямецкіх акупацыйных улад[1]. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У час польска-савецкай вайны ў жніўні 1919 — ліпені 1920 гадоў пад акупацыяй Польшчы (Мінская акруга ГУУЗ). За польскай акупацыяй беларускія арганізацыі павета былі аб’яднаныя ў Беларускі нацыянальны камітэт.

З 31 ліпеня 1920 года ў Беларускай ССР. Заходняя частка павета на кароткі час была акупавана Польшчай у кастрычніку 1920 года. У 1921 Менская губерня была скасаваная і павет перайшоў у прамое падпарадкаванне Беларускай ССР. У сувязі з перайменаваннем Ігумена ў Чэрвень, 18 верасня 1923 года павет перайменаваны ў Чэрвеньскі павет.

17 ліпеня 1924 года павет скасаваны. Брадзецкая, Даўжанская, Якшыцкая воласці перададзены Бабруйскай акрузе, Пагосцкая і часткі Белічанскай, Брадзецкай, Хутарскай, Якшыцкай валасцей — Барысаўскай акрузе, астатняя тэрыторыя павета — Менскай акрузе[2].

Воласці правіць

 
Карта валасцей Мінскай губерні, 1892 г.

У 1912 годзе ў павеце было 22 воласці[3]:

З 6 кастрычніка 1919 года да 10 жніўня 1920 года Брадзецкая і Пагосцкая воласці ў складзе Магілёўскага павета, Даўжанская — у складзе Быхаўскага павета.

Ураднікі павета правіць

Насельніцтва правіць

Дэмаграфія правіць

  • 1795 год — 54 195 чалавек, 27 630 мужчын і 26 565 жанчын (Ігуменская акруга, паводле матэрыялаў рэвізіі, або так званага падушнага перапісу)
  • 1858 год — 105 183 чалавек
  • 1897 год — 234 792 чалавек

Рэлігія правіць

Канфесія 1851 1891 1896 1897
Праваслаўныя 82902 134388 162510 178669
Стараверы - 900 1103 1583
Каталікі 13658 28246 28693 24443
Пратэстанты 14 55 87 354
Іўдзеі 7721 30855 32333 28920
Мусульмане 482 1099 1082 818
Агулам 104777 195543 225808 234787

Нацыянальны склад правіць

Паводле перапісу 1897 года роднай мовай беларускую назвалі 82,55 % жыхароў павета, ці 91,9 % сялян, 67,7 % спадчынных дваран, 46,5 % духоўнікаў-хрысціян, 32,9 % мяшчан, 18,1 % замежных падданых, 2,2 % купцоў; яўрэйскую — 28905 чалавек, польскую — 6695 чалавек, рускую — 4113 чалавек, татарскую — 766 чалавек, нямецкую — 261 чалавек і г.д[4].

Паводле польскага перапісу ў снежні 1919 года у Ігуменскім павеце пражывала 221 758 чалавек, з якіх 65,7 % вызнавалі сябе беларусамі, 12,2 % — палякамі, 7,2 % — яўрэямі, 2,9 % — «тутэйшымі» 0,1 %. — літоўцы, 5,6 % — прадстаўнікі іншых нацыянальнасцей (у асноўным рускія). У павеце налічвалася 1613 населеных пунктаў, з іх 6 мелі 1-5 тысяч жыхароў. Найбольш буйным з іх быў Ігумен з 4669 жыхарамі[5].

Крыніцы правіць

  1. а б в Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2018. — 270 с., іл. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.
  2. ЭГБ 2003, с. 182.
  3. ЭГБ 1996, с. 472.
  4. Памяць 2003, с. 54.
  5. I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Ss. 25, 31. 

Літаратура правіць

Спасылкі правіць