Вырашэнне (музыка)

Вырашэнне (ням.: Auflösung, англ.: resolution, фр.: résolution), у шматгалоснай музыцы — пераход ад адной сугучнасці (інтэрвалу, канкорда, акорда), трактаванай як ладавая няўстойлівасць, да іншай сугучнасці, трактаванай як ладавая аснова (гл. Аснова і няўстойлівасць). У якасці першай звычайна выступае дысанантны інтэрвал (адасоблены ці ў складзе акорда), у якасці другой — кансанантны інтэрвал (гл. Кансананс і дысананс). У расійскай тэорыі музыкі XX стагоддзя прынята разглядаць вырашэнне дысанансу ў кансананс у мажорна-мінорнай танальнасці як вынік прыцягнення ладавага дысанансу ў (ладавы) кансананс.

Кароткая характарыстыка

Пра «вырашэнне» кажуць пераважна ў адносінах да інтэрвалаў і акордаў у мажорна-мінорнай танальнасці, ад яе вытокаў (канец XV стагоддзя) да яе распаду (канец XIX — пачатак XX стагоддзяў). Радзей тэрмін таксама выкарыстоўваецца ў аналізах старамадальнай гармоніі — у музыцы, дзе мажорна-мінорная танальнасць яшчэ не сфармавалася, але прысутнічаюць яе элементы. Напрыклад, у гатычнай кадэнцыі, характэрнай для шматгалосся Ars antiqua і Ars nova, канкорд тэрцсексты «вырашаецца» ў канкорд квінтактавы. У адносінах да авангардных тэхнік у музыцы XX стагоддзя, дзе нельга казаць пра лінейныя няўстойлівасці (неакордавых гукаў) і няма паняцця тонікі і суаднесенай з ёй перыферыі (напрыклад, у дадэкафонных складаннях А. Веберна), пераход ад дысанансу да кансанансу «вырашэннем» не называецца.

Вырашэнне інтэрвалаў

Элементарная тэорыя музыкі (ЭТМ) разглядае толькі 4 простыя інтэрвалы (у адрозненне ад складовых інтэрвалаў), якія патрабуюць вырашэння. Пры гэтым павялічаныя інтэрвалы заўсёды вырашаюцца ў шырэйшыя, а паменшаныя — у вузейшыя:

• павялічаная секунда (пав. 2) вырашаецца ў вялікую ці малую тэрцыю (б. 3 ці м. 3)
• паменшаная септыма (пам. 7) — у вялікую ці малую сексту (б. 6 ці м. 6)
• павялічаная кварта (пав. 4) — у вялікую ці малую сексту (б. 6 ці м. 6)
• паменшаная квінта (пам. 5) — у вялікую ці малую тэрцыю (б. 3 ці м. 3)

Паколькі і пав. 4 і пам. 5 з’яўляюцца трытонамі, гучаць няўстойліва і патрабуюць вырашэння, неабходна мець на ўвазе, на якой ступені якога ладу ўтвораны гэты інтэрвал. У залежнасці ад гэтага дадзены трытон будзе мець розныя вырашэнні. Пры вызначэнні інтэрвалу на слых заўсёды арыентуюцца на наступнае вырашэнне.

Вырашэнне акордаў

Вырашэнне акорда з затрыманнем у мінорнай або мажорнай трохгучнасці Праслухаць 

Вырашэнні патрабуюць павялічаныя і паменшаныя трохгучнасці, а таксама септакорды і іх звароты. Вырашаюцца яны ва ўстойлівыя трохгучнасці і іх звароты. Выключэнне складае дамінантсептакорд (Д7): ён вырашаецца ў няпоўную танічную трохгучнасць з патроенай тонікай.

Радзей трохгучнасць няўстойлівай ступені (напрыклад, другой) вырашаецца ў трохгучнасць устойлівай (напрыклад, у тоніку), нягледзячы на тое, што такая трохгучнасць не з’яўляецца ні павялічанай, ні паменшанай.

Літаратура

• В. А. Вахромеев. Элементарная теория музыки. — Трэцяе выданне. — М.: Государственное музыкальное издательство, 1961. — С. 139—144. — 25 000 экз. — ISBN 978-5-7140-0962-4.