Гандлёвыя рады (Мінск)
Гандлё́выя рады́ — гістарычны гандлёва-складскі комплекс у Мінску па адрасе вул. Герцэна, 1, помнік архітэктуры класіцызму. Гісторыка-культурная каштоўнасць рэспубліканскага значэння[1].
| Помнік архітэктуры | |
| Гандлёвыя рады | |
|---|---|
 Гандлёвыя рады ў Мінску | |
| 53°54′16″ пн. ш. 27°33′25″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Мінск |
| Архітэктурны стыль | класіцызм |
| Архітэктар | М. Чахоўскі (?) |
| Будаўніцтва | 1810—1817 гады |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 712Г000081 |
| Стан | Добры |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Гісторыя
правіць.jpg)
У пачатку XIX ст. (да 1817 г.) пабудаваныя 12 мураваных гандлёвых крам, якія былі вядомыя як Бернардзінскія крамы. У выніку архітэктурна-археалагічных даследаванняў устаноўлена, што рады ўзведзены на месцы былых могілах, пад якімі захаваўся культурны пласт 12-17 стст.
У 1838 г. да іх прыбудаваныя яшчэ чатыры, а ў пачатку 1860-х гадоў — тры крамы з усходняга боку і мураваны аднапавярховы будынак з заходняга, які быў таксама прыстасаваны пад гандлёвае памяшканне.
У сярэдзіне 1870-х гадоў гандлёвыя рады называліся мясныя. У другой палове XIX — пач. XX ст. вядомыя як Віленчукі. У пачатку XX ст. тут знаходзіліся малочныя, мясныя, каўбасныя і бакалейныя крамы, крама гатовага адзення, майстэрні кравецкая і абівання мэблі, пасудная лаўка і гарадская дэзінфекцыйная камера.
У гады Другой сусветнай вайны гандлёвыя рады часткова разбураныя. У 1950-я рады прыстасаваныя пад жылыя памяшканні[2].
У 2002—2004 гг. у часе рэстаўрацыі і аднаўлення першапачатковага выгляду частка гандлёвых радоў была цалкам разабраная і пабудаваная наноў[3].
Цяпер тут месцяцца рэстарацыі.
Архітэктура
правіцьГандлёвыя рады ўяўляюць сабой аднапавярховы выцягнуты ў плане будынак, пакрыты двухсхільным дахам, пад якім праходзіць прафіляваны карніз. Доўгая мураваная пабудова паўколам агінае касцёл бернардзінцаў і арыентавана на былую плошчу Высокага рынку (сучасная пл. Свабоды).
Галоўны фасад вырашаны плоскасна і падзелены на два ярусы карнізам. Рытм фасада ставараюць неглыбокія прарэзаныя па перыметры будынка нішы, у якіх размешчаны аконныя і дзвярныя праёмы, якія вядуць у асобныя гандлёвыя памяшканні. Захавалася сем больш позніх і амаль цалкам перабудаваных крам, дванаццаць ранніх не захавалася.
Пад лаўкамі былі сутарэнні. Адно з іх амаль квадратнае плошчай 14,4 м², у ім захаваліся рэшткі цыліндрычных скляпенняў. Другое мае форму правільнага чатырохвугольніка плошчай 13,8 м².
У 1860-я гады з заходняга боку да гандлёвага раду прыбудаваны мураваны аднапавярховы будынак (паводле праекту 1859 г. планаваўся двухпавярховы), які быў таксама прыстасаваны пад гандлёвае памяшканне. Трапецападобны ў плане, ён быў падзелены ўнутры мураванай перагародкай на две часткі, з двухсхільным дахам, двума вокнамі і дзвярамі ў нішах сцен (не захаваўся).
- На старых фотаздымках
-
1900 г. -
каля 1909 г. -
1918 г. -
1927 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Зноскі
- ↑ Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь: [Даведнік] / склад. В. Я. Абламскі, І. М. Чарняўскі, Ю. А. Барысюк. — Мн.: БЕЛТА, 2009. — 684 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-985-6828-35-8.
- ↑ Торговые ряды (руск.). minsk-old-new.com. Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2017. Праверана 14 красавіка 2017.
- ↑ Гандлёвыя рады «Віленчукі». spadchina.by. Архівавана з першакрыніцы 14 красавіка 2017. Праверана 14 красавіка 2017.
Літаратура
правіць- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
Спасылкі
правіць
- Гандлёвыя рады (Мінск) на сайце Глобус Беларусі (руск.)