Група Шанько
Іван Шанько — былы савецкі маёр[1] (паводле некаторых крыніцаў лейтэнант),[2] палкоўнік[1][2][3] (паводле некаторых крыніцаў падпалкоўнік)[4] і камандзір Беларускай Народнай Партызанкі, забіты падчас перамоваў з палкоўнікам-дыверсантам Ліньковым у 1943 годзе.
Гісторыя
правіцьУ 1942 годзе на Палессі, дзякуючы грамадоўцам, удалося аб’яднаць некалькі дзясяткаў патрыятычных атрадаў і суполак у Беларускую Народную Партызанку, галоўны штаб якой ачоліў былы савецкі афіцэр Іван Шанько, камандзір аддзела з Ружаншчыны.
У 1943 Рыгор Лінькоў, пры дапамозе Язэпа Урбановіча, які не падазраваў пра намеры НКУСаўца, з’явіўся са сваімі дэсантнікамі ў раён размяшчэння штаба палкоўніка Івана Шанька і запрасіў яго на перамовы аб пастаўках савецкае зброі. Шанько на гэтую прапанову пагадзіўся.
Верыў Шанько Лінькову і з-за пасярэдніцтва ў перамовах Урбановіча, якога ведалі як былога вучня Віленскай беларускай гімназіі і беларускага патрыёта, хоць і камуніста.
Сустрэча павінная была адбыцца ў Ружанскай пушчы, у лесе, і з кожнага боку, акрамя камандзіра, павінен быў быць яшчэ адзін чалавек. Іван Шанько з’явіўся на ўмоўленае месца ў суправодзе толькі аднаго ад’ютанта — Мікалая Скрундзя. Лінькоў прыбыў з двума дэсантнікамі, што было парушэннем папярэдняй умовы. Ён запрапанаваў Шаньку пагаварыць сам на сам, адыйшоўшы ад сваіх людзей на некалькі дзясяткаў метраў.
Паводле Якуба Харэўскага, які грунтуецца на словах Скрундзя, Лінькоў бесцырымонна зажадаў, каб Шанько падпарадкаваўся яму, як былы савецкі маёр і падпарадкаваў яму атрады. За гэтае прапанаваў яму пасаду свайго памочніка ў кіраўніцтве партызанскім рухам Палесся, вызначаючы сябе як кіраўніка гэтага руху. Калі Шанько адказаў яму, што ні ён асабіста, ні Беларускі партызанскі рух яму, як высланьніку СССР не падпарадкуецца, Лінькоў выхапіў наган і стрэліў у грудзі палкоўніка Шанька.
Ад’ютант Мікалай Скрундзь быў стэрарызаваны НКУСаўцамі і змушаны прыбыць разам з імі ў лагер атрада Шанька і абвесціць, што атаман паляцеў у Маскву на самалёце на перамовы аб зброі, а часовае камандаванне нібыта перадаў аднаму з падстаўленых Ліньковым НКУСаўцаўцаў. Паводле іншай версіі, сам Лінькоў заявіў, што заменіць палкоўніка Шанька.
У культуры
правіць- Мастак Алесь Пушкін намаляваў партрэт Івана Шанька разам з іншымі дзеячамі беларускага супраціву, партрэты якіх выставіў на прыступкі Мастацкага музея ў Мінску на Дзень Незалежнасці ў 2005 годзе. Раней, у 2002 годзе, Алесь Пушкін з партрэтамі беларускіх дзеячаў быў затрыманы каля будынку Дома ўрада на плошчы Незалежнасці.[5]