Джаяварман VII
Джаяварман VII (кхмер.: ជ័យវរ្ម័នទី៧; паміж 1122 г. і 1125 г. — 1218 г.) — дэвараджа (манарх) Кхмерскай імперыі, знакаміты сваімі ваеннымі перамогамі і будаўнічымі праектамі.
| Джаяварман VII | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ជ័យវរ្ម័នទី៧ | |||||||
 Меркаваны партрэт Джаявармана VII (XII ст.) | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Трыбхуванадыт’я | ||||||
| Пераемнік | Індраварман II | ||||||
| Нараджэнне |
1122 Ясадхарапура |
||||||
| Смерць |
1218 Ангкор-Тхом |
||||||
| Род | Mahîdharapura[d] | ||||||
| Бацька | Дхараніндраварман II | ||||||
| Маці | Шры-Джаяраджакудамані | ||||||
| Жонка | Джаяраджадэві, Індрадэві | ||||||
| Дзеці | Індраварман II | ||||||
| Веравызнанне | будызм | ||||||
| Дзейнасць | манарх | ||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Шлях да ўлады Правіць
Джаяварман VII (пасмяротнае імя Махапарамасаўгата) нарадзіўся ў сям'і будучага дэвараджы Дхараніндравармана II (1150 — 1160 гг.). Быў сынам ад яго першай жонкі Шры-Джаяраджакудамані, якая паходзіла ад дэвараджы Харшавармана III (1066 — 1080 гг.). Відавочна, ужо ў дзяцінстве Джаяварман VII стаў будыстам. У перыяд кіравання бацькі атрымаў досвед вайскавода ў вайне з чамамі.
Пасля смерці Дхараніндравармана II трон успадкаваў Ясаварман II, яго блізкі сваяк або старэйшы сын. Але кіраванне новага дэвараджы было нядоўгім. Яно суправаджалася ўнутранымі крызісамі і скончылася замахам на яго жыццё. Да ўлады прыйшоў прыдворны Трыбхуванадыт’я. Джаяварман VII быў вымушаны пакінуць Ангкор і пераехаць на ўсход. У 1177 г. Джая Індраварман IV, валадар Чампы, арганізаваў паход на Кхмерскую імперыю. Пасля бітвы на возеры Танлесап ён захапіў і разрабаваў кхмерскую сталіцу, забіў Трыбхуванадыт’ю. Джаяварман VII арганізаваў супраціўленне акупантам і ў выніку ў 1181 г. сам стаў дэвараджам.
Амерыканскі гісторык Майкл Вікеры прапанаваў гіпотэзу, згодна якой Джаяварман VII пасля смерці Ясавармана II збёг у Чампу і стаў адным з прыхільнікаў вайны паміж дзяржавамі чамаў і кхмераў. Менавіта, ён і яго саюзнікі захапілі Ангкор. Такім чынам, яго прыход да ўлады быў абумоўлены падтрымкай чамаў. Болей за тое, М. Вікеры лічыў, што Джаяварман VII мог кантраляваць поўдзень Чампы да каранацыі ў Кхмерскай імперыі. Яго пазнейшая вайна ў Чампе была выклікана змаганнем за ўжо падначаленыя яму тэрыторыі.
Ваенная палітыка Правіць
Першыя дзесяцігоддзі свайго кіравання Кхмерскай імперыяй Джаяварман VII прысвяціў змаганню з Чампай. Войска было істотна павялічана. У яго склад увайшлі нават жанчыны, што было пазней адлюстравана на барэльефах храма Баён. Галоўную моц склалі баявыя сланы.
У 1182 г. дэвараджа прыняў беглага чамскага князя Сур’явармана, які атрымаў у Ангкоры адукацыю і ваенныя навыкі. У 1190 г., калі ўлада Джаі Індравармана IV ў Чампе захісталася, Джаяварман VII накіраваў туды сваё войска на чале Сур’явармана. Яно атрымала бліскучую перамогу і захапіла сталіцу Чампы. Тым не меней, у наступным годзе чамы ўзнялі паўстанне і выгналі кхмераў. Сур’яварман здолеў забіць сваіх супернікаў і абвясціў сябе валадаром Чампы. Ён імкнуўся весці незалежную палітыку, але ў 1203 г. быў зруныты родным дзядзькам. Джаяварман VII зноў увёў войска ў Чампу, але цалкам заваяваць яе не здолеў з-за ўмяшальніцтва в’етаў. Каля 30 гадоў Чампа заставалася залежнай ад Кхмерскай імперыі.
На поўначы Джаяварман VII значна пашырыў межы сваёй дзяржавы ўздоўж рэчышча Меконга.
-
Кхмерскае войска на маршы. Барэльеф храма Баён
-
Кхмерскае войска перад бітвай. Барэльеф храма Баён
-
Бітва з чамамі. Барэльеф храма Баён
.jpg)
_(6912550571).jpg)
Будаўніцтва Правіць
У гады кіравання Джаявармана VII у Ангкоры была пабудавана новая сталіца Ангкор-Тхом. Цэнтральнае месца ў ёй заняў будысцкі храм Баён, на шматлікіх барэльефах якога былі адлюстраваны ваенныя і мірныя падзеі таго часу. Усяго на тэрыторыі краіны было ўзведзена 10 буйных храмаў. Два з іх былі прысвечаны маці і бацьке Джаявармана VII. Акрамя таго, была пабудавана сетка дарог, што злучала Ангкор з Чампай і марскім узбярэжжам. Уздоўж дарог былі адчынены гасцёўні для вандроўнікаў — адна на кожныя 15 км. Джаяварман VII заснаваў 102 шпіталі для сваіх падданых.