Дзяржаўны сакратарыят Святога Прастола

Дзяржсакратарыят Ватыкана або Дзяржсакратарыят Святога Прастола, Папскі сакратарыят (Secretaria Status seu Papaplis) — цэнтральнае ведамства Рымскай курыі, прызначанае для непасрэднай падтрымкі Папы ў выкананні ім функцый.

Гісторыя

Прататыпам сучаснага Дзяржаўнага сакратарыята стаў інстытут сакратароў (secretarii), які з'явіўся падчас пантыфікату папы Марціна V (1417-1431), і атрымаў сваю назву ад прыналежнасці да Camera Secreta («Тайная палата» — спецыяльная калегія, складзеная з саноўнікаў, якія служылі ў Апостальскім палацы). Задачы сакратароў заключаліся ў аператыўным і канфідэнцыйным вырашэнні пытанняў, звязаных з дыпламатычнай перапіскай Святога Пасаду.

У 1456 годзе Папа Калікст III абмежаваў колькасць сакратароў да шасці, Інакенцій VIII канстытуцыяй Non debet reprehensibile (1487) павялічыў іх колькасць да 24 і аб'яднаў іх у Калегію Апостальскіх Сакратараў. На чале гэтай калегіі стаяў secretarius domesticus (асабісты або хатні сакратар), які з цягам часу стаў найбліжэйшым супрацоўнікам Папы і ўзяў на сябе поўную адказнасць за знешнюю палітыку Святога Пасаду. Падчас пантыфікату Льва X (1513—1521) побач з secretarius domesticus існавала пасада secretarius intimus або major (г.зн. бліжэйшага або галоўнага сакратара). Папа Павел V (1605-1621) першым надаў яму тытул дзяржаўнага сакратара. Ліквідацыя Калегіі апостальскіх сакратароў папам Інакенційем XI у 1678 г. стала першым крокам да арганізацыі Дзяржаўнага сакратарыята ў яго сучаснай форме. Падчас рэформ Папы Інакенція XII завяршылася таксама трансфармацыя Дзяржсакратарыята, у выніку якой гэты орган Рымскай курыі ўзначаліў кардынал з афіцыйным тытулам Дзяржсакратара, а сам Дзяржсакратарыят узяў на сябе кіраўніцтва ўсімі аспектамі палітыкі Святога Пасаду. У 1833 г. Папа Грыгорый XVI заснаваў другі Дзяржаўны Сакратарыят «па ўнутраных справах дзяржавы», аднак у 1846 г. Пій IX аднавіў адзіны Дзяржаўны Сакратарыят і, каб падзяліць два віды дзейнасці, ён стварыў дзве службы ў яго структуре — знешніх і ўнутраных спраў. Далейшыя рэформы Дзяржсакратарыята былі вызначаны канстытуцыяй папы Пія X Sapienti consilio (1908 г.) і замацаваны Кодэксам кананічнага права 1917 г. (канон 263). Канстытуцыя Паўла VI Regimini Ecclesiae universae (1967) паставіла Дзяржсакратарыят на чале ўсіх дэпартаментаў Рымскай курыі і надала яму характар Папскага сакратарыята. Падчас рэформы Рымскай курыі, праведзенай Іванам Паўлам ІІ, структура Дзяржсакратарыята набыла сучасны выгляд; гэтая структура была заснавана Кодэксам кананічнага права 1983 г.

Кіраўнік Дзяржсакратарыята

Дзяржсакратарыят узначальвае Дзяржаўны сакратар (павінен мець ранг кардынала), які прызначаецца Папам Ad nutum Sanctae Sedis. Дзяржсакратар пакідае за сабой права склікаць кардыналаў-прэфектаў, якія ўзначальваюць іншыя аддзелы Рымскай курыі, для каардынацыі іх дзейнасці. Яму падпарадкоўваецца і ўрад горада-дзяржавы Ватыкан. Калі Святы Пасад вакантны, Дзяржсакратар здымаецца са сваёй пасады, кіраўніцтва Дзяржсакратарыятам пераходзіць да яго намесніка, які падпарадкоўваецца Калегіі кардыналаў.

Структура

У цяперашні час структура і задачы Дзяржсакратарыята рэгулююцца палажэннямі апостальскай канстытуцыі Папы Яна Паўла II Pastor Bonus ад 28 чэрвеня 1988 г. Дзяржсакратарыят складаецца з Дэпартамента агульных спраў і Дэпартамента адносін з дзяржавамі. Пад агульным старшынствам Дзяржсакратарыята Дзяржаўнага сакратара работу першага Дэпартамента каардынуе яго намеснік, другога — сакратар.

Аддзел агульных пытанняў

Дэпартамент агульных спраў займаецца штодзённымі справамі службы Папы, разглядае пытанні, якія не ўваходзяць у кампетэнцыю іншых аддзелаў Рымскай курыі, а таксама каардынуе іх дзейнасць. Гэты аддзел рэгламентуе функцыі і дзейнасць прадстаўнікоў Святога Пасаду, асабліва ў справах, якія тычацца асобных Касцёлаў. Усё, што звязана з прысутнасцю дыпламатычнага корпуса пры Апостальскай Сталіцы, належыць да кампетэнцыі Дэпартамента агульных спраў. Па ўзгадненні з іншымі аддзеламі аддзел займаецца рознымі аспектамі прадстаўніцтва і дзейнасці Святога Пасаду ў міжнародных арганізацыях — як каталіцкая, так і інш. Акрамя таго, Дэпартамент рэдагуе і распаўсюджвае апостальскія канстытуцыі, пасланні і іншыя дакументы, даручаныя яму Папам; складае ўсе акты, звязаныя з прызначэннем на пасады ў Рымскай курыі і іншых арганізацыях, падпарадкаваных Святому Пасаду, якія павінны быць зацверджаны Папам. Дэпартамент агульных спраў выдае таксама афіцыйнае выданне Святога Пасаду — Acta Apostolicae Sedis, публікуе асобныя энцыклікі і іншыя пасланні Папы і інфармацыю аб дзейнасці Святога Пасаду праз спецыяльную прэс-службу Sala Stampa; разам з другім аддзелам Дзяржсакратарыята — Аддзел па сувязях з дзяржвамі— курыруе дзейнасць газеты «L'Osservatore Romano», Ватыканскага радыё і Ватыканскага тэлевізійнага цэнтра. Праз Статыстычную службу Дэпартамент агульных спраў збірае і публікуе даныя, якія тычацца жыцця Рымска-каталіцкага Касцёла, у тым ліку выдае Annuario Pontificio.

Да нядаўняга часу Дэпартамент агульных спраў узначальваў намеснік дзяржсакратара арцыбіскуп Фернанда Філоні. У цяперашні час яе ўзначальвае Джавані Анджэла Беку.

Намеснікі Дзяржсакратара Святога Пасаду па агульных справах:

• Анджэла Дэл'Аква (17 лютага 1953 г. — 29 чэрвеня 1967 г.);
• Джавані Бенелі (29 чэрвеня 1967 г. — 03.06.1977 г.);
• Джузэпэ Капрыа (14 чэрвеня 1977 г. — 28 красавіка 1979 г.);
• Эдуарда Марцінес Самалі (5 мая 1979 г. — 23 сакавіка 1988 г.);
• Эдвард Кэсідзі (23 сакавіка 1988 г. — 12 снежня 1989 г.);
• Джавані Батыста Рэ (12 снежня 1989 г. — 16 верасня 2000 г.);
• Леанарда Сандры (16 верасня 2000 г. — 01.07.2007);
• Фернанда Філоні (1 ліпеня 2007 г. — 10 мая 2011 г.);
• Джавані Анджэла Беку (10 мая 2011 г. —).

Аддзел па сувязях з дзяржавамі

Аддзел па адносінах з дзяржавамі каардынуе адносіны Святога Пасаду з урадамі розных краін і ўмацоўвае яго дыпламатычныя сувязі. Задачамі гэтага аддзела з'яўляюцца:

1. Развіццё дыпламатычных адносін з дзяржавамі і іншымі суб'ектамі міжнароднага права, заключэнне разнастайных пагадненняў і дагавораў, у тым ліку канкардатаў;
2. Прадстаўніцтва Святога Пасаду ў міжнародных арганізацыях і на кангрэсах, прысвечаных пытанням грамадскага характару, па ўзгадненні з кампетэнтнымі аддзеламі Рымскай курыі;
3. Разгляд у асаблівым кантэксце сваёй дзейнасці пытанняў, якія тычацца папскіх прадстаўнікоў. У асаблівых абставінах, з паўнамоцтваў Папы і ў каардынацыі з кампетэнтнымі аддзеламі Курыі, Дэпартамент па адносінах з дзяржавамі выконвае ўсё неабходнае для прызначэння біскупаў і для вырашэння іншых пытанняў, якія тычацца асобных Касцёлаў. У іншых выпадках, асабліва падчас заключэння канкардатаў, Дэпартамент вядзе перамовы з урадамі краін свету.

Сакратар у адносінах з дзяржавамі Дзяржсакратарыята - «міністр замежных спраў» Ватыкана, да нядаўняга часу гэтую пасаду займаў тытулярны арцыбіскуп Чэзарыяны Джавані Лаёла, які стаў губернатарам Ватыкана і кіраўніком Папскай камісіі па справах Дзяржавы Ватыкан. Яго пераемнікам стаў арцыбіскуп Дамінік Мамбэрці.

Літаратура

• «Дзяржаўны сакратарыят» // Каталіцкая энцыклапедыя. Т.1. Выгляд. францысканцы Масква: 2002