Зачараваны лес (балет)
«Зачараваны лес» (фр.: La Forêt enchantée, руск.: «Очарованный лес», Ocharovanyi les) — фантастычны балет у адной дзеі, першапачаткова пастаўленая Львом Іванавым на музыку Рыкарда Дрыга, [1] упершыню прадстаўленая студэнтамі Імператарскай балетнай школы ў Санкт-Пецярбургу, Расія, пры школьным тэатры 5 красавіка (24 сакавіка па ст. ст.) 1887 года.[1]
| Зачараваны лес | |
|---|---|
| фр.: La Forêt enchantée, руск.: «Очарованный лес» | |
 Франтыспіс фартэпіяннай апрацоўкі партытуры Рыкарда Дрыга да балета Льва Іванава «Зачараваны лес» у рэдакцыі музычнага выдавецтва Цымерман (1909) | |
| Жанр | фантастычны балет |
| Аўтар | лібрэта Л. Іванава |
| Кампазітар | Р. Дрыга |
| Харэограф |
Леў Іванаў (1887) Марыус Петыпа (адн. 1889) |
| Краіна | Расійская імперыя |
| Год | 1887 |
Гісторыя правіць
«Зачараваны лес» першапачаткова быў пастаўлены для штогадовых выпускных спектакляў Імператарскай балетнай школы. Балет быў першай арыгінальнай працай Льва Іванава пасля таго, як ён нядаўна быў прызначаны другім балетмайстрам у Імператарскіх тэатрах Санкт-Пецярбурга.[1] Балет таксама стаў першай поўнай партытурай для балета кампазітара і дырыжора Рыкарда Дрыга пасля таго, як ён быў прызначаны на падвойную пасаду музычнага кіраўніка і капельмайстра ў Імператарскім балеце, а таксама быў галоўным дырыжорам балетных і італьянскіх оперных спектакляў у Марыінскім тэатры.[1][2] У першых студэнцкіх спектаклях «Зачараванага лесу» выпускніца Аляксандра Вінаградава адыграла галоўную ролю Валерыі.[1]
«Зачараваны лес» неўзабаве быў пераведзены ў рэпертуар Імператарскага балета. У балет былі ўнесены змены, у тым ліку змяненне імя персанажа балерыны з Валерыі на Ільку, а персанажа танцора з Петруса на Ёзі.[1] Адбыліся і харэаграфічныя змены, сярод якіх пашырэнне Іванавым кардэбалета дрыяд.[1] Першы спектакль адбыўся 15 мая (3 мая па ст. ст.) 1887 года ў Марыінскім тэатры на афішы з балетам Жуля Перо «Ундзіна». У гэтай пастаноўцы галоўную партыю выконвала балерына Варвара Нікіціна.[1]
Пастаноўка і харэаграфія Льва Іванава падвергліся рэзкім нападам з боку сучасных крытыкаў пасля першага выступу на сцэне Марыінскага тэатра. Тэатральны крытык «Петербургской газеты» канстатаваў у сваёй рэцэнзіі, што «… гэта першая спроба Іванава як самастойнага балетмайстра … акрамя адной варыяцыі з класічнымі адценнямі, у новым балеце няма рашуча нічога, годнага хвалы».[1] Музыка Рыкарда Дрыга была ўспрынятая значна больш станоўча. Крытык газеты «Новы час» адзначаў, што «… музыка гэтага балета выбітная ў сімфанічным сэнсе, выяўляе дасведчанага кампазітара, чалавека з густам і выдатнага аркестроўшчыка. У ім прыгожыя мелодыі, рытмы не перабольшаны, і ўсё слухаецца з задавальненнем ад пачатку да канца.»[1] У канчатковым выніку партытура Дрыга была апублікаваная ў 1909 годзе музычным выдаўцом Цымерманам у фартэпіяннай рэдукцыі і аркестравай частцы.
«Зачараваны лес» быў абраны дырэктарам Санкт-Пецярбургскіх Імператарскіх тэатраў Іванам Усевалажскім для наведвання Імператарскім рускім дваром у Пецяргофе ў 1889 годзе. Для гэтага спектакля галоўны балетмайстар балета Імператарскага тэатра Марыус Петыпа перапрацаваў балет і замовіў кампазітару Рыкарда Дрыга дапоўніць сваю арыгінальную партытуру музыкай для новых танцаў. Сярод гэтых дапаўненняў быў новы Гранд па дрыяд (фр.: Grand Pas des dryads), аранжыраваны для кардэбалета дрыяд на чале з новым персанажам па імені Каралева дрыяд, якога Петыпа стварыў для сваёй дачкі Марыі. Таксама былі ўключаны дзве новыя сольныя варыяцыі на галоўную ролю Ілкі і ляснога джына адпаведна. У варыяцыі для Ілкі было аблігата-сола для арфы ў аранжыроўцы Дрыга для арфіста-віртуоза Альберта Цабеля. Прэм’ера адноўленай пастаноўкі адбылася 25 ліпеня (13 ліпеня па ст.ст.) 1889 года, зноў з Варварай Нікіцінай у ролі Ілкі.[1] Пасля выканання адноўленай версіі ў Пецяргофе балет рэгулярна ставіўся на сцэне Марыінскага тэатра, стаўшы ўлюбёнцам шматлікіх балерын мяжы ХХ стагоддзя. «Зачараваны лес» у апошні раз быў паказаны падчас летняга сезона Імперскага балета ў Красным Сяле 15 чэрвеня (2 чэрвеня па ст. ст.) 1907 года.[1]
Музычныя творы з партытуры Рыкарда Дрыга да балета «Зачараваны лес» з’явіліся ў некалькіх балетах савецкага перыяду і працягваюць гучаць у розных творах, асабліва ў Расіі. Варыянт Дрыга 1889 года для Ляснога джына выкарыстоўваецца для суправаджэння мужчынскага сола ў так званым па-дэ-дэ Марная засцярога (фр.: La Fille mal Gardée pas de deux), якое з’яўляецца асноўным творам на гала-канцэртах і на спаборніцтвах. Пастаноўка Уладзіміра Бурмайстра 1950 года рамантычнага балета «Эсмеральда» (адноўленага ў 2009 годзе) для Музычнага тэатра Станіслаўскага ўключае некалькі фрагментаў з партытуры Дрыга. Харэограф Аляксей Ратманскі выкарыстаў музыку з «Зачараванага леса» для свайго Grand pas des éventails, які з’яўляецца ў фінальным акце пастаноўкі балета Вялікага тэатра 2007 года «Карсар».
Сюжэт правіць
У старым лесе ў Венгрыі Ілка гуляе са сваімі сябрамі. Раптам іх застае бура. У мітусні Ілка адлучаецца ад сваіх сяброў і не можа знайсці выхад з лесу. Калі бушуе бура, яна палохаецца і страчвае прытомнасць. Затым яе выяўляюць дрыяды і іншыя лясныя істоты, якія захапляюцца яе прыгажосцю, але палохаюць яе пры абуджэнні. Уваходзіць Лясны джын і неўзабаве ўлюбляецца ў Ілку. З дапамогай лясных істот Джын моліць Ілку стаць яго каралевай. Даведаўшыся, што ў яе ёсць жаніх-чалавек, Джын пагражае ёй, і яна зноў страчвае прытомнасць. Смяротныя набліжаюцца, і лясныя істоты выдаляюцца. Сяляне знаходзяць Ілку. Сярод іх Джозі, яе жаніх, якому яна распавядае пра свой досвед зносін з Лясным джынам. Балет заканчваецца весялосцю і танцамі.
Сцэны і танцы правіць
Узяты з апублікаванай партытуры для фартэпіяна 1909 года[3] і мемуараў Рыкарда Дрыга.[2]
Фантастычны балет у адной дзеі
- № 01 Introduction et scène
- № 02 Entrée et danse des Dryads
- № 03 L’apparition du Génie de la forêt: Scène dansante et galop
- № 04 Danse des petits Génies
- № 05 Pas d’action
- № 06 Danse des Dryads (coryphées)
- № 07 Variation pour la Première danseuse
- № 08 Coda-valse (Danse générale)
- № 09 Scène du désespoir d’Ilka —
- —a. Allegro vivace
- —b. Andante
- № 10 Csárdás —
- —a. Vivacissimo: Paysans et Paysannes
- —b. Entrée d’Ilka et Josy
- устаўка: Variation of the Genie of the Forest (1889)
- устаўка: Variation for Varvara Nikitina (кадэнцыя для арфы для Альберта Цабеля, 1889)
- устаўка: Grand Pas des dryads (для Марыі Петыпа, 1889)
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л Wiley, Roland John. The Life and Ballets of Lev Ivanov. — Oxford University Press, 1997. — ISBN 978-0198165675.
- ↑ а б Travaglia, Silvio. Riccardo Drigo, l'uomo e l'artista. — Guglielmo Zanibon, 1929.
- ↑ Drigo, Riccardo Eugenio. Piano score of "La Forêt enchantée". — Zimmerman, 1909.