Вікіпедыя

Казахі у Туркменіі

Казахі ў Туркменіі (каз.: Түрікменстан қазақтарыТүрікменстан қазақтары) — жыхары Туркменіі казахскага паходжання. Адно з буйных нацыянальных меншасцяў Туркменістана. Кампактна пражываюць на поўначы краіны.

Гісторыя правіць

Казахі здаўна засялялі тэрыторыю Закаспия. Сюды яны перавандроўвалі пасля падаўлення нацыянальна-вызваленчых паўстанняў. Яны ратаваліся тут ад бясчынстваў карнікаў. Так, у 1869-1870 гадах значная частка казахаў Малодшага жуза знайшла тут прытулак[1] У XIX стагоддзі казахі Туркменіі (яны ставіліся да племя адай) пражывалі пераважна на поўначы Мангышлакского і Красноводского паветаў, месцам зімоўкі служыў Краснаводск[2].

Адносіны качэўнікаў-казахаў з туркменамі не заўсёды насілі мірны характар - у Пастанове камісіі Турцыка і Туркамісіі УЦВК ад 9 снежня 1921 года гаворыцца аб тым, што казахі ўжо некалькі дзясяткаў гадоў ўступалі ў сутыкненні з туркменамі, захопліваючы і угоняя ў іх быдла і палонных[3]. Гэта ж Пастанова дазволіла казахам вандраваць на тэрыторыю Туркменіі, абавязаўшы іх на яе тэрыторыі захоўваць ўласнае кіраванне[3].

Колькасць правіць

Паводле перапісу 1897 года з 382487 жыхароў Закаспийской вобласці казахамі былі 66700 чалавек[3].

Па перапісу 1989 года колькасць казахаў складала 2,49 % насельніцтва краіны або 87 802. чал.[4]

Паводле афіцыйных выніках праведзенай у Туркменіі перапісу насельніцтва 1995 года колькасць казахаў складала 86 987 чал. [5] або 1,94 % насельніцтва. Статыстычныя органы ААН не выкарыстоўваюць дадзеныя гэтага перапісу і публікуюць ўласныя ацэнкі колькасці насельніцтва Туркменіі, якія ніжэй тых значэнняў, што былі ўстаноўлены ў афіцыйных выніках перапісу насельніцтва 1995 года.

У снежні 2012 года ў Туркменіі была праведзена ўсеагульны перапіс насельніцтва, аднак яе звесткі так і не былі апублікаваныя. Некаторыя звесткі былі апублікаваныя намеснікам Туркменстата на пасяджэнні ЮНІСЕФ у Жэневе 15 студзеня 2015 года, так доля казахаў паводле перапісу 2012 года склала 0,4 % насельніцтва краіны[6], што складае каля 20 тыс. чалавек.

Рэпатрыяцыя ў Казахстан правіць

Пачынаючы з 1990-х гадоў назіраецца актыўная реппатриация ў Казахстан. Паводле перапісу насельніцтва Казахстана 2009 года з 58 158 казахаў ураджэнцаў Туркменіі, якія перасяліліся ў Казахстан у перыяд 1999-2009 гг., 49 237 чалавек (85%) абралі месцам жыхарства Мангистаускую вобласць Казахстана[7]. Агульны аб'ём рэпатрыяцыі казахаў Туркменістана ў Казахстан за перыяд 1991-2014 гг., па афіцыйных дадзеных казахстанскай боку, склаў каля 65 тысяч чалавек[8], што можа азначаць, што значная, калі ня большая, частка казахаў Туркменіі пакінула краіну, што прывяло да падзення колькасці казахскай абшчыны да ўзроўню каля 20 тыс. чал.

Заўвагі правіць

  1. ↑ Казахі ў Туркменіі(недаступная спасылка)
  2. ↑ Калшабаева Б. К. Радавой склад і рассяленне казахаў Туркменістана // Веснік Прикаспия: археалогія, гісторыя, этналогія. - 2010. - № 2. - С. 144
  3. ↑ а б в Калшабаева Б. К. Радавой склад і рассяленне казахаў Туркменістана // Веснік Прикаспия: археалогія, гісторыя, этналогія. - 2010. - № 2. - С. 145
  4. ↑ Дэмаскоп Weekly — Дадатак.
  5. ↑ People Population census of Turkmenistan 1995, Vol. 1, State Statistical Committee of Turkmenistan, Ashgabat, 1996
  6. ↑ Вынікі перапісу насельніцтва ў Туркменістане Архівавана 26 лютага 2015.
  7. ↑ Вынікі Нацыянальнай перапісу насельніцтва Рэспублікі Казахстан 2009 года.(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 30 лістапада 2016.
  8. ↑ За 24 гады ў Казахстан прыбытку 952,8 тыс. Архівавана 10 лютага 2015.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Казахі_у_Туркменіі&oldid=4506252"