Картачная гульня
Картачная гульня[1][2] — гульня з ужываннем ігральных карт, характарызуецца выпадковым пачатковым станам, для вызначэння якога выкарыстоўваецца набор (калода, талля) карт. Існуе таксама мноства набораў карт, створаных пад канкрэтныя гульні.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Paul_C%C3%A9zanne%2C_Les_joueurs_de_carte_%281892-95%29.jpg/250px-Paul_C%C3%A9zanne%2C_Les_joueurs_de_carte_%281892-95%29.jpg)
Працэс вызначэння пачатковага стану кожнага тура гульні называецца раздачай карт і складаецца ў раскладванні вызначанай правіламі гульні колькасці карт па пэўных месцах.
Прыклад: раздаць кожнаму з гульцоў па шэсць карт на рукі (то-бок, каб карты кожнага гульца былі адкрыты толькі яму), пакласці адну карту ў адкрытую (адкрытую для ўсіх) на стол, тыя карты, што засталіся, скласці кіпай у закрытую (закрытымі для ўсіх).
Важным прынцыпам практычна ўсіх картачных гульняў з’яўляецца выпадковасць парадку карт у калодзе. Перад выкарыстаннем той жа калоды ў наступнай гульні карты ў ёй змешваюцца (ператасоўваюцца).
Звычайна картачныя гульні падзяляюцца на:
- сямейныя або народныя — маюць нескладаныя правілы і даступныя для ўсіх узростаў:
- камерцыйныя — выйгрыш у іх залежыць ад умення гульца:
Многія камерцыйныя гульні вельмі складаныя, па іх выходзяць асобныя даведнікі.
- азартныя — выйгрыш залежыць шмат у чым ад выпадку[3] і часткова залежыць ад умення гульца, таму найбольш важным становіцца разлік імавернасцей:
Такую класіфікацыю даюць «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона» і іншыя крыніцы.
Акрамя гэтага, гульні дзеляцца на сучасныя і архаічныя (такія як ломбер, ён жа ўзначальвае групу ломберных гульняў). Адны з іх азартныя, другія камерцыйныя. Забароны на азартныя гульні з’явіліся ўпершыню яшчэ ў XVII стагоддзі. У 1873 годзе былі забароненыя ўсе ігральныя дамы ў Еўропе, акрамя Манака. У Расіі ў 1761 годзе імператрыца Лізавета Пятроўна вызначыла розніцу паміж камерцыйнымі і азартнымі гульнямі і забараніла другія.
Яшчэ адна класіфікацыя дзеліць гульні на:
- гульні на скіданне карт (маўр, даміно, лесвічка, кун-кін);
- гульні на скіданне карт і на адбой ці толькі на адбой (розныя віды дурня)
- гульні на набор бітак (камерцыйны варыянт экартэ, брыск);
- гульні на набор ачкоў у бітках (канчынка, свідра, казёл);
- гульні на старшынство камбінацый (покер, макаа); і г. д.
У XIX стагоддзі ў Расіі самай складанай гульнёй лічыўся вінт, у Заходняй Еўропе — ломбер. Пры Кацярыне II азартнымі лічыліся банк, фаро, квінтыч, камерцыйнымі — ломбер, кадрылля, пікет, контра, памфіл (разнавіднасць мушкі). У канцы ХІХ ст. папулярнымі з азартных сталі штос, бакара, вікторыя, макаа.
Акрамя таго, ёсць гульні, дзе важна не толькі атрымаць моцныя карты, але яшчэ і правесці этап торгу. Гэта, напрыклад, покер і сека. У іх, набраўшы якую-небудзь камбінацыю, гульцы пачынаюць таргавацца. Спачатку робіцца першая стаўка, а затым гульцы паступова нарошчваюць стаўкі.
У некаторых камп’ютарных гульнях выкарыстоўваецца сімуляцыя кідання шматграннага «кубіка», «косці», англ. dice (традыцыя, якая ідзе ад настольных гульняў Dungeons & Dragons). Але ёсць гульні, у якіх замест кідання «кубіка» выкарыстоўваецца сімуляцыя тасавання адмысловай калоды карт. Напрыклад, у серыі гульняў «Демиурги» («Демиурги» і «Демиурги II») гулец перад магічным паядынкам складае ўласную калоду з даступных яму загавораў.
Творы пра карты, гульні, гульцоў і шулерства
правіцьВерш Уладзіміра Жылкі:
На жвіровыя ставіў я карты,
Хоць прыйшла рызыканту напасць,
Ды не брак рызыканцкага гарту,
Так і стаўлю на чорную масць.
І пад нос пасміхаюся крыва,
А кажу, каб не выдаць, што слаб, —
Што ж, на слодыч і шчасце мы хцівы, —
Вось з гарчэчай ужыцца патрап.
Літаратура
правіць- Мікалай Гогаль. «Гульцы», п’еса.
- Аляксандр Пушкін. «Піковая дама», аповесць.
- Хасэ Хаакін Фернандэс дэ Лісардзі. «Перыкільё Сарньента», круцельскі раман.
- Матэа Алеман. «Гусман дэ Альфарачэ», круцельскі раман.
- Сервантэс. «Рынканэтэ і Картадзільё», навэла. Згадваецца гульня ў «дваццаць адно».
- Вольга Ларыёнава. «Чакра Кентаўра». Гульня-варажба шматкроць праз увесь твор.
- Хуан Бас. «Таверна трох малпаў», раман.
- Грыгорый Тубакс. «Campis», раман — картачная гульня.
- Самуіл Маршак. «Здарэнне у картачным доміку», 1968
- Льюіс Кэрал. «Алісіны прыгоды ў дзівоснай краіне»
- Леанід Андрэеў. «Вялікі шлем», апавяданне.
- Куксан, Кэтрын. «Перапыненая гульня», жаночы раман, 1975
- Ян Флемінг. «Каралеўскае казіно», шпіёнскі раман, 1953
Фільмы
правіць- 1896 — Partie de cartes, рэж. браты Люмьер
- 1896 — Une partie de cartes, рэж. Ж. Мелье
- 1897 — Partie de cartes, рэж. Л. Фрэгалі
- 1973 — The Sting, рэж. Д. Р. Хіл
- 1981 — Asso, рэж. Кастэлана і Піпала
- 1989 — Катала, рэж. С. Бадроў-ст. і А. Бураўскі
- 1991 — Номер «люкс» для генерала с девочкой, рэж. А. Аляксандраў
- 1994 — Maverick, рэж. Р. Донэр
- 1998 — Rounders, рэж. Д. Дал
- 1998 — Китайскій сервизъ, рэж. В. Маскаленка
- 2007 — Русская игра, рэж. П. Чухрай
- 2008 — 21, рэж. Р. Лукеціч
Гл. таксама
правіцьЗноскі
- ↑ картачны - Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс) . verbum.by. Праверана 23 сакавіка 2024.
- ↑ картка - Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.) . verbum.by. Праверана 23 сакавіка 2024.
- ↑ s:ЭСБЕ/Карточные игры