Вікіпедыя

Марсіянская навуковая лабараторыя

Марсіянская навуковая лабараторыя (МНЛ) (англ.: Mars Science Laboratory, скар. MSL), «Марс саенс лэбаратары» — місія НАСА, падчас выканання якой на Марс быў паспяхова дастаўлены і эксплуатуецца марсаход трэцяга пакалення «К’юрыёсіці» (англ.: Curiosity, МФА: [ˌkjʊərɪˈɒsɪti] — цікаўнасць, дапытлівасць[11]). Марсаход уяўляе сабой аўтаномную хімічную лабараторыю ў некалькі разоў большую і цяжэйшую за папярэднія марсаходы «Спірыт» і «Апарцьюніці».[1][3] Апарат павінен будзе за некалькі месяцаў прайсці ад 5 да 20 кіламетраў і правесці паўнавартасны аналіз марсіянскіх глеб і кампанентаў атмасферы. Для выканання кантралюемай і больш дакладнай пасадкі выкарыстоўваліся дапаможныя ракетныя рухавікі.[12]

Марсіянская навуковая лабараторыя
Mars Science Laboratory
Аўтапартрэт ;;К'юрыёсіці
Аўтапартрэт К'юрыёсіці
Заказчык Злучаныя Штаты Амерыкі НАСА
Вытворца Boeing, Lockheed Martin
Запуск 26 лістапада 2011, 15:02:00.211 UTC[1][2][3]
Ракета-носьбіт Атлас V 541
Стартавая пляцоўка Злучаныя Штаты Амерыкі мыс Канаверал SLC-41[4]
Працягласць палёту 254 зямных сутак
NSSDC ID 2011-070A
SCN 37936
Тэхнічныя характарыстыкі
Маса 899 кг[5] (вага на Марсе эквівалентная 340 кг)[6]
Памеры 3,1 × 2,7 × 2,1 м
Магутнасць 125 ват электрычнай энергіі, каля 100 Вт праз 14 гадоў; прыкладна 2 кВт цеплавой; прыкладна 2,5—2,7 кВт·гад/сол[7][8]
Крыніцы сілкавання РІТЭГ (выкарыстоўвае радыеактыўны распад Pu238)
Рухавік 4 см/с[9]
Тэрмін актыўнага існавання Планаваны: 668 сол (686 дзён) Бягучы: 4500 дзён з моманту пасадкі
Пасадка на нябеснае цела 6 жніўня 2012, 05:17:57.3 UTC SCET
Каардынаты пасадкі Кратар Гейла, 4°35′31″ пд. ш. 137°26′25″ у. д. / 4,59194° пд. ш. 137,44028° у. д. / -4.59194; 137.44028G
Мэтавая апаратура
Хуткасць перадачы 19—31 Мб/суткі
Бартавая памяць 256 Мб[10]
Сайт праекта

Запуск «К’юрыёсіці» да Марса адбыўся 26 лістапада 2011 года,[13] мяккая пасадка на паверхню Марса — 6 жніўня 2012 года. Меркаваны тэрмін службы на Марсе — адзін марсіянскі год (686 зямных сутак).

MSL — частка доўгачасовай праграмы НАСА па даследаванні Марса рабатызаванымі зондамі Mars Exploration Program. У праекце апроч НАСА ўдзельнічаюць таксама Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут і Лабараторыя рэактыўнага руху. Кіраўнік праекта — Дуг Мак-Кістыян (Doug McCuistion), супрацоўнік НАСА з аддзела вывучэнні іншых планет.[14] Агульны кошт праекта MSL складае прыкладна 2,5 мільярда долараў.[15]

Спецыялісты амерыканскага касмічнага агенцтва НАСА вырашылі адправіць марсаход у кратар Гейла[2][16]. У велізарнай варонцы добра праглядаюцца глыбінныя слаі марсіянскага грунту, якія раскрываюць геалагічную гісторыю чырвонай планеты[17].

Назва «К’юрыёсіці» было выбрана ў 2009 годзе сярод варыянтаў, прапанаваных школьнікамі, шляхам галасавання ў сетцы Інтэрнэт[18][19]. Сярод іншых варыянтаў былі Adventure («Прыгода»), Amelia, Journey («Падарожжа»), Perception («Успрыманне»), Pursuit («Імкненне»), Sunrise («Узыход»), Vision («Бачанне»), Wonder («Цуд»).

Навуковыя даследаванні

правіць

2012 год (сол 10 — сол)

правіць
 
Марсіянскі і зямны (справа) гравій

16 і 17 жніўня, падчас тэсціравання прыбора REMS, было ўпершыню вызначана ваганне сутачных тэмператур у раёне пасадкі марсахода (паўднёвае паўшар’е чырвонай планеты, 4,5 градус паўднёвай шыраты). Тэмпературны дыяпазон паверхні склаў ад +3 °C да −91 °C, атмасферы ў месцы пасадкі — ад −2 °C да −75 °С[20]. Дыяпазон ваганняў атмасфернага ціску змяняецца на 10-12 % (для параўнання — на Зямлі штосутачныя ваганні атмасфернага ціску не перавышаюць 1,2 %). Такія ваганні здольныя раз’юшыць нават разрэджаную атмасферу Марса, што выражаецца ў рэгулярных глабальных пясчаных бурах. Акрамя таго, навукоўцы пры дапамозе метэарографа REMS выявілі, што надыходзячая марсіянская вясна апынулася нечакана цёплай: прыкладна ў палове выпадкаў дзённая тэмпература была вышэйшая за 0 °C, сярэдняя тэмпература склала прыблізна +6 °C у светлы час сутак і −70 °C уначы[21].

У перыяд 6 жніўня — 6 верасня, за які ровер праехаў больш за 100 метраў, прыбор DAN, які працаваў у актыўным рэжыме штодня па 15 хвілін, зафіксаваў малаважнае ўтрыманне вады ў глебе, парадку 1,5-2 %, што значна менш, чым чакалася. Першапачаткова меркавалася, што масавая доля вады ў грунце ў раёне кратара Гейла складае 5-6,5 %[22][23].

18 верасня К’юрыёсіці з дапамогай MastCam «назіраў» за частковым сонечным зацьменнем, выкліканым транзітам Фобаса па дыску Сонца. Навукоўцы мяркуюць, што атрыманыя здымкі дадуць разуменне таго, наколькі моцна Марс «сціскаецца» і «расцягваецца» ў выніку дзеяння прыліўных сіл пры набліжэнні яго спадарожнікаў. Гэтыя даныя дапамогуць высвятліць, з якіх парод складаецца чырвоная планета, і дапоўняць нашы ўяўленні пар тое, як фарміраваўся Марс у далёкай мінуўшчыне Сонечнай сістэмы[24].

27 верасня НАСА паведаміла пра выяўленне марсаходам слядоў старажытнага ручая, які цёк у раёне даследавання ровера. Навукоўцы выявілі на здымках кавалкі кангламерату, утворанага сцэментаванымі слаямі гравію, які ўтварыўся на дне старажытнага ручая. Вада цякла ў ім з хуткасцю прыкладна 0,9 метраў у секунду, а глыбіня складала каля паўметра. Гэта першы выпадак знаходкі такога роду донных адкладаў і першае значнае адкрыццё К’юрыёсіці[25].

11 кастрычніка НАСА паведаміла пра вынікі даследавання каменя Jake Matijevic, які ровер даследаваў у канцы верасня. Хімічны аналіз «Джэйка» паказаў, што ён багаты на шчолачныя металы, што нетыпова для марсіянскіх парод. Мяркуючы па спектры, гэты камень уяўляе сабой «мазаіку» з асобных зерняў мінералаў, у тым ліку піраксену, палявога шпату і алівіну. Акрамя таго, спектрометр APXS зафіксаваў незвычайна высокую канцэнтрацыю і іншых элементаў у «Джэйку», у тым ліку цынку, хлору, брому і іншых галагенаў[26].

30 кастрычніка НАСА паведаміла пра вынікі даследавання мінеральнага саставу марсіянскага грунта. Даследаванні К’юрыёсіці паказалі, што глеба Чырвонай планеты складаецца прыкладна з тых жа зерняў мінералаў, што і вулканічны туф у наваколлях вулканаў на Гавайскіх астравах. Напалову глеба складаецца з дробных крышталяў вулканічных парод, ільвіную долю якіх складаюць палявы шпат, алівін і піраксен. Гэтыя пароды шырока распаўсюджаны на Зямлі ў наваколлях вулканаў і горных хрыбтоў. Іншая палова глебы складаецца з аморфнай матэрыі, хімічны састаў і структуру якой навукоўцам яшчэ трэба будзе вывучыць. Мінеральны састаў глебы ў цэлым адпавядае ўяўленням пра тое, што паверхня Марса магла быць пакрыта вадой у далёкім мінулым Чырвонай планеты[27].

28 лістапада на спецыялізаванай канферэнцыі ў рымскім універсітэце Сапіенца глава JPL Чарлз Элачы, якая адказвае за даследчую місію, заявіў, што, паводле папярэдніх даных, на Чырвонай планеце выяўлены простыя арганічныя малекулы[28]. Але ўжо 29 лістапада НАСА адпрэчыла «чуткі пра прарыўныя адкрыцці»[29]. 3 снежня НАСА абвясціла, што прыбор SAM зарэгістраваў чатыры хлорзмяшчальных арганічных злучэнні, аднак у спецыялістаў няма поўнай упэўненасці ў іх марсіянскім паходжанні.

2013 год

правіць

9 лютага — апарат «К’юрыёсіці», які распачаў свідраванне паверхні Марса, здабыў першую пробу цвёрдай пароды грунта[30].

12 сакавіка 2013 пры аналізе матэрыялаў, атрыманых падчас свідраванні, з дапамогай SAM і CheMin былі выяўлены сляды серы, азоту, вадароду, кіслароду, фосфару і вугляроду[31][32].

2014 год

правіць

16 снежня — НАСА паведаміла пра выяўленне арганічных злучэнняў і кароткачасовую успышку канцэнтрацыі метану ў 10 разоў падчас даследаванняў К’юрыёсіці[33][34].

2015 год

правіць

НАСА распрацавала інтэрактыўны вэб-дадатак да трэцяй гадавіны пасадкі марсахода К’юрыёсіці[35]. У дадатку[36], створаным на аснове Blend4Web, рэалізаваны рух ровера, кіраванне камерамі і маніпулятарам, а таксама адноўлены некаторыя вядомыя падзеі місіі[37][38]. Дадатак быў прадстаўлены ў пачатку секцыі WebGL на канферэнцыі SIGGRAPH 2015[39].

Галерэя

правіць

Відэа

правіць
Інжынеры тлумачаць пасадку «К’юрыёсіці»
Запуск MSL з мыса Канаверал
Месцы пасадак зондаў і марсаходаў НАСА
Відэазапіс спуску К’юрыёсіці на паверхню Марса (знята камерай MARDI)

Гл. таксама

правіць
  • Mars Pathfinder — марсаход НАСА першага пакалення Соджарнер і аўтаматычная марсіянская станцыя.
  • Спірыт — марсаход НАСА другога пакалення. Першы з двух запушчаных у рамках праекта Mars Exploration Rover.
  • Апарцьюніці — марсаход НАСА другога пакалення. Другі з двух запушчаных у рамках праекта Mars Exploration Rover.

Крыніцы

правіць
  1. ↑ а б NASA — Mars Science Laboratory, the Next Mars Rover (англ.)(недаступная спасылка). NASA. Архівавана з першакрыніцы 29 мая 2013. Праверана 31 снежня 2014.
  2. ↑ а б Guy Webster. Geometry Drives Selection Date for 2011 Mars Launch(недаступная спасылка). NASA/JPL-Caltech. Архівавана з першакрыніцы 18 красавіка 2021. Праверана September 22, 2011.
  3. ↑ а б Allard Beutel. NASA's Mars Science Laboratory Launch Rescheduled for Nov. 26 (англ.)(недаступная спасылка). NASA (19 лістапада 2011). Архівавана з першакрыніцы 2 красавіка 2015. Праверана 21 лістапада 2011.
  4. ↑ Martin, Paul K.. NASA’S MANAGEMENT OF THE MARS SCIENCE LABORATORY PROJECT (IG-11-019)(недаступная спасылка). NASA OFFICE OF INSPECTOR GENERAL. Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2011. Праверана 31 снежня 2014.
  5. ↑ http://solarsystem.nasa.gov/docs/MSL_Landing_20120724.pdf Архівавана 3 сакавіка 2016.
  6. ↑ Дмитрий Гайдукевич, Алексей Кованов. Лучший автомобиль в истории человечества (англ.)(недаступная спасылка). Авто@mail.ru (14 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  7. ↑ Mars Science Laboratory Launch(недаступная спасылка). NASA. — «about 2,700 watt hours per sol»  Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  8. ↑ NASA’s 2009 Mars Science Laboratory. JPL. Праверана 5 чэрвеня 2011.
  9. ↑ Wheels and Legs (англ.)(недаступная спасылка). NASA. Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  10. ↑ Mars Science Laboratory: Brains
  11. ↑ Евгений Насыров Российский прибор и американская «Любознательность» // Московские новости : газета. — 2012. — № 336 ад 7 жніўня.
  12. ↑ Марс испарят лазером // Популярная механика : часопіс. — 2011. — № 4 (102). — С. 37. Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2014.
  13. ↑ "NASA Launches Most Capable and Robust Rover To Mars"(англ.). НАСА. 2011-11-26. Архівавана з арыгінала 29 лістапада 2011. Праверана 31 снежня 2014.
  14. ↑ Doug McCuistion (англ.)(недаступная спасылка). NASA. Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  15. ↑ Leone, Dan. Mars Science Lab Needs $44M More To Fly, NASA Audit Finds (англ.)(недаступная спасылка). Space News International (8 ліпеня 2011). Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  16. ↑ Апублікаваны дэталі місіі наступнага марсахода NASA Архівавана 15 сакавіка 2015.
  17. ↑ NASA's Next Mars Rover To Land At Gale Crater (англ.)(недаступная спасылка). NASA JPL (22 ліпеня 2011 года). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  18. ↑ Name NASA's Next Mars Rover (англ.)(недаступная спасылка). NASA/JPL (27 мая 2009). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  19. ↑ NASA Selects Student's Entry as New Mars Rover Name (англ.)(недаступная спасылка). NASA/JPL (27 мая 2009). Архівавана з першакрыніцы 28 студзеня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  20. ↑ Taking Mars' Temperature(недаступная спасылка). NASA (21 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы 8 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  21. ↑ Марсіянская вясна апынулася нечакана цёплай, заявілі планетолагі(недаступная спасылка) (28 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 1 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  22. ↑ Дэтэктар ДАН "намацаў" у месцы пасадкі Curiosity каля 1,5% вады(недаступная спасылка) (2 снежня 2024). Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  23. ↑ Марсаход Curiosity знаходзіць толькі кроплі ў былым моры(недаступная спасылка) (8 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  24. ↑ Марсаход сфатаграфаваў «фобасаўскае зацьменне» на Марсе(недаступная спасылка) (19 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  25. ↑ Марсаход Curiosity знайшоў сляды старажытнага марсіянскага ручая(недаступная спасылка) (27 верасня 2012). Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  26. ↑ Curiosity знайшоў раней невядомы тып мінерала на Марсе(недаступная спасылка) (11 снежня 2012). Архівавана з першакрыніцы 14 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  27. ↑ Глебы Марса падобныя па саставу з вулканічным туфам на Гаваях - НАСА(недаступная спасылка) (31 кастрычніка 2012). Архівавана з першакрыніцы 31 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  28. ↑ Амерыканскі марсаход «К'юрыёсіці» выявіў на Чырвонай планеце простыя арганічныя малекулы(недаступная спасылка) (28 лістапада 2012). Архівавана з першакрыніцы 30 лістапада 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  29. ↑ У NASA адпрэчылі чуткі пра выяўленне арганікі на Марсе(недаступная спасылка) (30 лістапада 2012). Архівавана з першакрыніцы 2 снежня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
  30. ↑ «К’юрыёсіці» прасвідраваў паверхню Марса
  31. ↑ NASA: аналіз глебы Марса, праведзены Curiosity, пацвердзіў наяўнасць у мінулым на Чырвонай планеце ўмоў для жыцця // ІТАР-ТАСС 12/03/2013
  32. ↑ NASA Rover Finds Conditions Once Suited for Ancient Life on Mars Архівавана 3 ліпеня 2013. // NASA, 12.03.13
  33. ↑ "Марсаход Curiosity выявіў на Чырвонай планеце сляды метану". UfaTime.ru. 2014-12-17. Архівавана з арыгінала 17 снежня 2014. Праверана 31 снежня 2014.
  34. ↑ NASA. NASA Rover Finds Active, Ancient Organic Chemistry on Mars(недаступная спасылка) (16 снежня 2014). Архівавана з першакрыніцы 17 снежня 2014. Праверана 31 снежня 2014.
  35. ↑ New Online Exploring Tools Bring NASA's Journey to Mars to New Generation. NASA. Праверана 7 жніўня 2015.
  36. ↑ Experience Curiosity. NASA's Eyes. Праверана 7 жніўня 2015.
  37. ↑ Prenez le controle de Curiosity avec Blend4Web(недаступная спасылка). Greg G.d.Bénicourt. Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2015. Праверана 16 верасня 2015.
  38. ↑ Internet 3D: Take the Curiosity Rover for a Spin Right on the NASA Website. Technology.Org. Праверана 12 жніўня 2015.
  39. ↑ Khronos Events - 2015 SIGGRAPH. Khronos. Праверана 13 жніўня 2015.

Спасылкі

правіць
  Марсіянская навуковая лабараторыя на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Марсіянская_навуковая_лабараторыя&oldid=4845398"