Матрона Сяргееўна Маркевіч
Матрона Сяргееўна Маркевіч (у дзявоцтве Кацар; 1886, в. Клімавічы, Сенненскі павет, Магілёўская губерня — 1957) — беларуская сялянка, сястра беларускага гісторыка мастацтва, доктара мастацтвазнаўства М. С. Кацара.
| Матрона Сяргееўна Маркевіч | |
|---|---|
| Род дзейнасці | сялянства |
| Дата нараджэння | 1886 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1957 |
| Месца пахавання | |
Арнамент, вышыты М. Маркевіч на рушніку, быў выкарыстаны пры стварэнні сцяга Беларускай ССР, з 1995 года ён таксама выкарыстоўваецца на афіцыйным сцягу Рэспублікі Беларусь.
Біяграфія правіць
Нарадзілася ў 1886 годзе ў вёсцы Клімавічы Сенненскага павету Магілёўскай губерні (цяпер — Сенненскі раён Віцебскай вобласці) ў сям’і заможнага селяніна Сяргея Кацара. Пасля замужжа з Аляксеем Захаравічам Маркевічам (1885—1937) пераехала ў вёску Касцелішча. Бацькі выхоўвалі семярых дзяцей: Міхаіл (1919/1920), Аляксандра (1922), Зінаіда (1924), Аркадзь (1926), Сцяпан (1937), Лідзія. Двое з шасці дзяцей яшчэ маленькімі памерлі ад тыфу. У 1933 годзе сям’ю раскулачылі. У 1937 годзе Аляксей Маркевіч наадрэз адмовіўся ўступаць у калгас, па даносе быў арыштаваны і па пастанове «тройкі» (арт. 72 КК БССР) расстраляны ў Оршы[1], меркавана, на Кабыляцкай гары. Сям’я галадала, Матрона Маркевіч пайшла працаваць у калгас, дзе яе не прымалі, даручалі самую чорную працу, называлі кулачкай.
Падчас Вялікай Айчыннай вайны Матрона Маркевіч страціла сына Міхаіла. Яна пякла хлеб партызанам, а дзеці адносілі яго ў лес. Увесну 1944 года немцы спалілі в. Касцелішча разам з домам Маркевічаў. Матрона з дзецьмі сышла да партызанаў, пабудавала зямлянку, у якой пачала займацца ткацкай справай. Жанчына сама знайшла ўсе неабходныя інструменты, ніткі. Калі старэйшага сына забралі ў армію, ткацтва ратавала Матрону і яе дачку Зінаіду ад голаду. Ткацкія вырабы жанчыны адносілі ў Сянно, каб прадаць і купіць ежы[2]. У 1951 годзе яшчэ жыла ў зямлянцы, церпячы на рэўматызм, пра што сведчыць яе ліст да брата М. С. Кацара[3].
Памёрла ў 1957 годзе. Пахавана на могілках каля былой в. Касцелішча.
Арнамент правіць
Арнамент, які называецца «Узыходзячае сонца», Матрона Сяргееўна выткала ў 1917 годзе. Спачатку ён выкарыстоўваўся для ўпрыгожвання рушнікоў і жаночай вопраткі. Ручнік майстрыхі пасля адной з этнаграфічных экспедыцый трапіў у архіў Белпрамсавета. У 1951 годзе Вярхоўны Савет БССР даручыў Акадэміі навук Беларусі стварыць эскіз новага сцяга рэспублікі. Пасля прагляду шматлікіх фондаў музеяў у даваенным архіве Белпрамсавета быў знойдзены малюнак арыгінальнага ўзору Матроны Маркевіч, вышыты на рушніку. Пры абмеркаванні, у якім прынялі ўдзел брат Матроны — доктар мастацкіх навук Міхаіл Кацар і мастак Мікалай Гусеў, узор быў дапоўнены хлебам.
Сама Матрона Маркевіч памерла не даведаўшыся пра гэта. З братам-навукоўцам адносінаў амаль не падтрымлівала, баючыся нашкодзіць яго кар’еры, бо яе лічылі жонкай «ворага народа».
Памяць правіць
У 2015 годзе па ініцыятыве краязнаўцы Валерыя Бандарэвіча ў Сянне з’явіўся памятны знак «Родны край» у гонар Матроны Маркевіч[2] (скульптар Іван Казак).
Зноскі
Літаратура правіць
- Послание Матрены Маркевич // Витебские новости — 2 июля 2015 года, № 75 (300).