Мхіта́р Герацы́ (арм.: Մխիթար Հերացի; сярэдзіна XII—пачатак XIII стагоддзя[2]) — армянскі лекар XII стагоддзя, армянскі класік сярэднявечнай медыцыны[2], аўтар знакамітай «Суцяшэнні пры ліхаманках», трактатаў, энцыклапедычных прац, у якіх ён закрануў хірургію, дыету і псіхатэрапію.

Мхітар Герацы
арм.: Մխիթար Հերացի
Дата нараджэння каля 1120[1] ці 18 лістапада 1118
Месца нараджэння
Дата смерці 1200[1]
Месца смерці
Грамадзянства
Род дзейнасці урач, натураліст, філосаф
Навуковая сфера медыцына
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

правіць

Нарадзіўся ў горадзе Гер[3][4] (Хой). Навучальна-педагагічную медыцынскую дзейнасць праходзіў у Кілікійскай Арменіі. У 1184 годзе напісаў знакаміты трактат «Суцяшэнне пры ліхаманках». Быў добра знаёмы з грэка-эліністычнай, рымскай, візантыйскай, персідскай і арабскай класічнай медычнай літаратурай[5]. Яго працы ўлучалі псіхатэрапію, хірургію, дыеталогію і фітатэрапію. Герацы падтрымваў прагрэсіўную навуку пра адзінства арганізма. Разглядаў чалавека ў цеснай сувязі з прыродай, падкрэсліваў велізарны ўплыў навакольнага асяроддзя на ўзнікненне хвароб, у прыватнасці ліхаманкі. Высунуў тэорыю цвіцення гумораў пры інфекцыйных захворваннях. Пры прызначэнні вянознага кровапускання прапанаваў строга ўзгадняцца з сіламі хворага[6]. Скурныя поры разглядаў як дыхальныя і не рэкамендаваў змазванне скуры рознымі масламі, што шырока практыкавалася ў тую эпоху. Пры лячэнні сухотаў вялікае значэнне надаваў палепшанаму харчаванню. Звярнуў увагу на асаблівую катэгорыю хвароб, якія з'яўляюцца прафесійнымі захворваннямі — ліхаманку ў шклавараў і іншых працоўных, праца якіх злучаная з агнём[7]. Ён жа першым паказаў на значную станоўчую ролю музыка-тэрапіі і ў цэлым псіхатэрапіі ў палёгцы пакут псіхічнахворых[8]. Мхітар Герацы тэарэтычна абгрунтаваў, што высокая тэмпература з'яўляецца вынікам унутраных змен у арганізме, што з'яўлялася рэвалюцыйнай ідэяй для сярэднявечнай медыцыны. Праца «Суцяшэнне пры ліхаманках» упершыню апублікаваная ў 1832 годзе ў Венецыі, у 1908 годзе выдадзена на нямецкай мове, у 1955 годзе на рускай мове[9].

Памяць

правіць

Зноскі

  1. а б в Հայկական սովետական հանրագիտարանԵրևան: 1981. — Т. 7. — С. 632–633.
  2. а б Гераци Мхитар — артыкул з БСЭ (3 выданне)
  3. Richard G. Hovannisian, Simon Payaslian Armenian Cilicia, Mazda Publishers, 2008, стр. 281
  4. Antranig Chalabian Armenia after the coming of Islam, 1999, стр. 287
  5. Кцоян А. С. Мхитар Гераци — врач XII века. — Ер., 1968.
  6. Ткачёв П.Г. Отечественная гигиена и организация здравоохранения в именах. Профессионально-биографический справочник. Т.1. Разд.2 (Гигиена труда и профессиональная патология.. — Рязань, 1991. — С. С. 23-24.
  7. Ред. Г.Х.Саркисян. Видные деятели армянской культуры (V-XVIII века).. — Ереванский гос.университет, Центр арменоведческих исследований;, 1982.
  8. Оганесян Л.,. История медицины в Армении, т. II,. — Ереван, 1946.
  9. Советское здравоохранение. — 1968. — С. С.64-66.