Мхітар Герацы
Мхіта́р Герацы́ (арм.: Մխիթար Հերացի; сярэдзіна XII—пачатак XIII стагоддзя[2]) — армянскі лекар XII стагоддзя, армянскі класік сярэднявечнай медыцыны[2], аўтар знакамітай «Суцяшэнні пры ліхаманках», трактатаў, энцыклапедычных прац, у якіх ён закрануў хірургію, дыету і псіхатэрапію.
| Мхітар Герацы | |
|---|---|
| арм.: Մխիթար Հերացի | |
 | |
| Дата нараджэння | каля 1120[1] ці 18 лістапада 1118 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1200[1] |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | урач, натураліст, філосаф |
| Навуковая сфера | медыцына |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
правіцьНарадзіўся ў горадзе Гер[3][4] (Хой). Навучальна-педагагічную медыцынскую дзейнасць праходзіў у Кілікійскай Арменіі. У 1184 годзе напісаў знакаміты трактат «Суцяшэнне пры ліхаманках». Быў добра знаёмы з грэка-эліністычнай, рымскай, візантыйскай, персідскай і арабскай класічнай медычнай літаратурай[5]. Яго працы ўлучалі псіхатэрапію, хірургію, дыеталогію і фітатэрапію. Герацы падтрымваў прагрэсіўную навуку пра адзінства арганізма. Разглядаў чалавека ў цеснай сувязі з прыродай, падкрэсліваў велізарны ўплыў навакольнага асяроддзя на ўзнікненне хвароб, у прыватнасці ліхаманкі. Высунуў тэорыю цвіцення гумораў пры інфекцыйных захворваннях. Пры прызначэнні вянознага кровапускання прапанаваў строга ўзгадняцца з сіламі хворага[6]. Скурныя поры разглядаў як дыхальныя і не рэкамендаваў змазванне скуры рознымі масламі, што шырока практыкавалася ў тую эпоху. Пры лячэнні сухотаў вялікае значэнне надаваў палепшанаму харчаванню. Звярнуў увагу на асаблівую катэгорыю хвароб, якія з'яўляюцца прафесійнымі захворваннямі — ліхаманку ў шклавараў і іншых працоўных, праца якіх злучаная з агнём[7]. Ён жа першым паказаў на значную станоўчую ролю музыка-тэрапіі і ў цэлым псіхатэрапіі ў палёгцы пакут псіхічнахворых[8]. Мхітар Герацы тэарэтычна абгрунтаваў, што высокая тэмпература з'яўляецца вынікам унутраных змен у арганізме, што з'яўлялася рэвалюцыйнай ідэяй для сярэднявечнай медыцыны. Праца «Суцяшэнне пры ліхаманках» упершыню апублікаваная ў 1832 годзе ў Венецыі, у 1908 годзе выдадзена на нямецкай мове, у 1955 годзе на рускай мове[9].
Памяць
правіць- У Ерэване ўсталяваны бронзавы бюст Герацы Мхітару (праца скульптара Т. Мірзаян).
- Заснавана Медаль Мхітара Герацы за заслугі ў развіцці аховы здароўя Рэспублікі Арменія, высокапрафесійную практычную працу ў гэтай вобласці, а таксама значную дабрачынную дзейнасць.
- Барэльеф «Лекар Мхітар Герацы» (Зала пасяджэнняў Нацыянальнай акадэміі навук Рэспублікі Арменія, Ерэван, 1958, гіпс, скульптар А. Сарксян)
- Імя Герацы прысвоена дзяржаўнаму мед. універсітэту.
Зноскі
- ↑ а б в Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — Т. 7. — С. 632–633.
- ↑ а б Гераци Мхитар — артыкул з БСЭ (3 выданне)
- ↑ Richard G. Hovannisian, Simon Payaslian Armenian Cilicia, Mazda Publishers, 2008, стр. 281
- ↑ Antranig Chalabian Armenia after the coming of Islam, 1999, стр. 287
- ↑ Кцоян А. С. Мхитар Гераци — врач XII века. — Ер., 1968.
- ↑ Ткачёв П.Г. Отечественная гигиена и организация здравоохранения в именах. Профессионально-биографический справочник. Т.1. Разд.2 (Гигиена труда и профессиональная патология.. — Рязань, 1991. — С. С. 23-24.
- ↑ Ред. Г.Х.Саркисян. Видные деятели армянской культуры (V-XVIII века).. — Ереванский гос.университет, Центр арменоведческих исследований;, 1982.
- ↑ Оганесян Л.,. История медицины в Армении, т. II,. — Ереван, 1946.
- ↑ Советское здравоохранение. — 1968. — С. С.64-66.