Мінскае гета

Мінскае гета (20 ліпеня 1941 — 21 кастрычніка 1943) — яўрэйскае гета, створанае нацыстамі неўзабаве па ўварванні ў СССР. Найвялікшае гета на акупаванай немцамі тэрыторыі СССР і ва Усходняй Еўропе. У ім знаходзілася каля 100 000 яўрэяў, большасць іх загінула ў Халакосце.

Мінскае гета
План мінскага гета
Перыяд існавання	20 ліпеня 1941 — 21 кастрычніка 1943
Колькасць вязняў	больш за 100 000
Колькасць загінулых	80 000
Старшыня юдэнрата	Яфім Розенблат
Мінскае гета на Вікісховішчы

Гісторыя

Калона вязняў мінскага гета на вуліцы. 1941 год.

Прымусовыя працы яўрэйскага насельніцтва на чыгунцы. Мінск, люты 1942 года.

Савецкі перапіс 1926 года налічваў 53 700 яўрэяў, што жылі ў Мінску. Гэта каля 41 % насельніцтва. Гета створана 19 ліпеня 1941 года распараджэннем каменданта палявой камендатуры № 812 К. Шлегельхофера. На пяты дзень акупацыі немцы забілі 2000 чалавек яўрэйскай інтэлігенцыі. З гэтага моманту забойствы яўрэяў былі рэгулярнымі. Каля 20 000 яўрэяў забіты ў першыя месяцы нямецкай акупацыі, галоўным чынам гэта здзяйснялася айнзацгрупамі. Агулам у гета жыло каля 80 000 чалавек, з іх 50 000 жылі ў горадзе да вайны, і астатнія 30 000 (ці болей) былі бежанцамі і яўрэямі, якіх немцы прымусова перасялілі.

У лістападзе 1941 года ў Мінску было створана другое гета, у якое перасялялі яўрэяў з Захаду. Большасць тых яўрэяў паходзіла з Германіі і Пратэктарату Багеміі і Маравіі. У ім знаходзілася каля 35 000 чалавек. Паміж двума гета амаль не было кантакту. Як і ў іншых гета, яўрэяў прымушалі працаваць на фабрыках або ў іншых установах, якія падпарадкоўваліся немцам. Жыхары гета жылі ў вельмі цяжкіх умовах, з нястачай харчавання і медыкаментаў. У сакавіку 1942 года забіта каля 5000 яўрэяў, на месцы гэтага забойства цяпер мемарыял Яма. Паводле нямецкім дакументам, у жніўні 1943 года ў гета жыло меней за 9000 яўрэяў. Гета ліквідавалі 21 кастрычніка 1943 года. Шмат мінскіх яўрэяў загінулі ў лагеры смерці Сабібор. Некалькі тысяч забіты ў Малым Трасцянцы. Калі Чырвоная Армія вярнула горад 3 ліпеня 1944 года, у ім заставалася толькі некалькі яўрэяў.

Гл. таксама

• Трасцянец
• Праведнікі сусвету Беларусі
• Музей гісторыі і культуры яўрэяў Беларусі

Супраціў

У Мінскім гета трываў арганізаваны антынацыскі супраціў, яго арганізатары, у тым ліку Гірш Смоляр і Міхаіл Гебелеў, супрацоўнічалі з савецкімі партызанамі. Каля 10 000 яўрэяў выведзены падпольшчыкамі з гета і далучыліся да партызан у лясах.

У культуры

Лазар Саулавіч Ран стварыў серыю афортаў «Мінскае гета».

Літаратура

• Замойскі, А. «Успомні мяне калі-небудзь» // Наша гісторыя, № 4, 2018, с. 28-35. ISBN 2617—2305

Спасылкі

• Энцыклапедыя Халакосту
• Мінскае гета Архівавана 3 верасня 2011. (англ.)
• Артыкул па-англійску на Радыё Свабода