Мірча I Стары

Мірча I Стары
Мірча I Стары
	рум.: Mircea cel Bătrân
	1386 — 1395
Папярэднік	Дан I
Пераемнік	Улад I Узурпатар
	1396 — 1418
Папярэднік	Улад I Узурпатар
Пераемнік	Міхаіл I
Нараджэнне	1355; Курця-дэ-Арджэш[d], жудзец Арджэш, Румынія;
Смерць	31 студзеня 1418; Курця-дэ-Арджэш[d], жудзец Арджэш, Румынія або ; cis-4-aminocrotonic acid[d];
Месца пахавання	Cozia Monastery[d];
Род	Басарабы
Бацька	Раду I
Маці	Kalinikia[d]
Жонка	Maria Tolmay[d] і Марыя Альгердаўна[d]
Дзеці	Alexander I Aldea[d], Michael I of Wallachia[d], Radu II of Wallachia[d] і Vlad II Dracul[d]
Веравызнанне	праваслаўе
Дзейнасць	ваенны
Званне	ваявода
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мірча I Стары (рум.: Mircea cel Bătrân; 1355 — 1418) — валашскі ваявода, а затым — гаспадар Валахіі (1386—1395, 1396—1418).

Біяграфія правіць

Мірча нарадзіўся ў арыстакратычнай сям'і, яго бацькам быў ваявода Раду I, а маці — Калініца, якая таксама паходзіла са знатнай сям'і. З 1386 года ён становіцца кіраўніком княства Валахія.

Праводзіў актыўную палітычную і эканамічную дзейнасць, накіраваную на ўмацаванне пазіцый яго дзяржавы. У гады кіравання Мірчы Старога Валахія дасягнула свайго найбольшага пашырэння; яе межы праходзілі па рацэ Олт на поўначы, па Дунаі на поўдні, і ад дунайскага клама (Жалезных варотаў) на захадзе — да Чорнага мора на ўсходзе. Ён здолеў значна павялічыць даходы краіны і пачаў чаканку валашскай сярэбранай манеты, якая ўвайшла ў абарот не толькі на радзіме, але і ў суседніх краінах. Мірча пацвердзіў прывілеі, падараваныя яго папярэднікамі гораду Брашоў, а таксама стварыў спрыяльныя ўмовы для дзейнасці ў Валахіі купцоў з Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага. Дзякуючы ўсяму гэтаму Мірча Стары здолеў павялічыць і лепш аснасціць сваё войска, умацаваць дунайскі крэпасці. Падтрымліваў дзейнасць праваслаўнай царквы.

У сваёй знешняй палітыцы Мірча Стары кіраваўся ў першую чаргу папярэджаннем турэцкай небяспекі і ў сувязі з гэтым заключыў палітычныя саюзы з хрысціянскімі царамі Еўропы. Так, пры пасродніцтве цара Малдавіі Пятра Мушата, Мірча Стары заключае ў 1389 годзе дагавор аб узаемадапамозе з польскім каралём Уладзіславам II Ягайлам. Гэты пакт быў падоўжаны ў 1404 і 1410 гадах. Ён знаходзіўся таксама ў саюзных і сяброўскіх адносінах з імператарам Свяшчэннай Рымскай імперыі і венгерскім каралём Жыгімонтам Люксембургам.

З-за таго, што Мірча Стары падтрымліваў супраціўленне балгараў і грэкаў на поўдзень ад Дуная асманскаму нашэсцю, у 1394 годзе асманская армія колькасцю ў 40 тысяч воінаў пад правадырствам султана Баязіда I, якую суправаджалі васальныя атрады з Сербіі, перайшла Дунай і ўварвалася ў Валахію. Мірча Стары на чале свайго 10-тысячнай войска не мог супрацьстаяць значна большым сілам праціўніка, і развязаў у сваёй краіне партызанскую вайну супраць захопнікаў, дзейнічаючы з засад, знішчаючы тылы і фуражыраў праціўніка, імкнучыся выклікаць голад у турэцкай арміі. 10 кастрычніка 1394 года (паводле іншых звестак — 17 мая 1395 года) адбылася вырашальная бітва пры Равінэ, пасля якой туркам прыйшлося пакінуць Валахію. Пасля гэтага Мірча Стары, пры дапамозе караля Жыгімонта, здолеў ліквідаваць пагрозу з боку турэцкага стаўленіка на прастол Валахіі Улада.

Пячатка Мірчы I Старога (1390)

У 1396 годзе Мірча Стары ўдзельнічае на баку венграў у крыжовым паходзе супраць туркаў, які скончыўся паражэннем крыжакоў 25 верасня пад балгарскім горадам Нікопал. У 1397 і 1400 гадах Мірча паспяхова адбіваў набегі туркаў на сваю краіну. Пасля разгрому туркаў войскамі Тамерлана ў 1402 годзе ў бітве пры Ангоры ў Асманскай дзяржаве пачынаецца перыяд міжусобіц і барацьбы за ўладу. Мірча сумесна з венграмі выкарыстоўваюць яго для арганізацыі новага крыжовага паходу супраць асманаў. У 1404 годзе ён вяртае ў склад Валахіі Дабруджу. Мірча таксама ўмешваецца ў барацьбу прэтэндэнтаў на султанскі прастол і падтрымлівае ў ёй Мусу, на некаторы час які здолеў стаць султанам.

Валахія ў кіраванне Мірчы Старога (1406)

Мірча Стары быў вядомым заступнікам мастацтваў, займаўся будаўніцтвам (у прыватнасці, па яго загадзе быў узведзены манументальны будынак манастыра Козія, створанага на ўзор Крушавацкага сабора ў Сербіі). У канцы свайго кіравання Мірча Стары быў вымушаны падпісаць з туркамі дагавор, паводле якога тыя прызнавалі незалежнасць Валахіі за выплату ім штогод 3 тысяч залатых.

Вобраз у мастацтве правіць

У 1989 г. у Румыніі быў зняты гістарычны фільм «Мірча», дзе апавядаецца пра жыццё Мірчы I Старога. Акрамя таго ў фільме паказаны яго ўнук Улад у дзяцінстве, будучы гаспадар Валахіі Улад III Цэпеш. У СССР гэты фільм выйшаў пад назвай «Высакародная спадчына».

Ушанаванне памяці правіць

Імем Мірчы Старога (Mircea) названы навучальны парусны карабель сучасных румынскіх ВМС.

Зноскі

Літаратура правіць

P.P. Panaitescu, Mircea cel Bătrân, ediția a II-a, Editura Corint, București, 2000.
Constantin C. Giurescu, Istoria Românilor, Ed. All Educațional, București, 2003.
Nicolae Constantinescu, Mircea cel Bătrân, Ed. Militară, București, 1981.
V. Mărculeț, A.V. Ștefănescu, S. Ion, Gherghina Boda, G. Marcu, M. Chiriac, Elena-Gabriela Maximciuc, I. Mărculeț, S. Stoica, Dicționarul domnilor Țării Românești și ai Moldovei, Ed. Meronia, București, 2009.
Bogdan Petriceicu Hasdeu, Istoria critică a românilor, vol. I, București, 1875.
A. D. Xenopol, Istoria românilor din Dacia Traiană, vol. I, Iași, 1889.
Nicolae Iorga, Studii și documente cu privire la istoria românilor, vol. III, București, 1901.
Dan Cernovodeanu, Știința și arta heraldică în România, Ed. Științifică și Enciclopedică, București, 1977

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мірча I Стары

Кіраўнікі Княствы Валахія
Папярэднік: 1. Дан I 2. Улад I Узурпатар	Гаспадар Валахіі 1386 — 1395 1396 — 1418	Пераемнік: 1. Улад I Узурпатар 2. Міхаіл I