Новагародская харугва

Паспалітае рушэнне Новагародскага ваяводства
Паспалітае рушэнне Новагародскага ваяводства
	; сцяг апалчэння (рэканструкцыя)
Зацверджаны	1566
Прапорцыя	;
	; адваротны бок

Новагародская харугва, або харугва Новагародскага ваяводства (польск.: Chorągiew nowogródzka) — геральдычны сцяг паспалітага рушэння Новагародскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага.

Апісанне правіць

Харугву чырвонага колеру з дзвюма косамі, з выявай на пярэднім баку герба Вялікага Княства Літоўскага — «Пагоні»^[1].

Б. Кёне ўдакладняе, што тым часам тарча ў вершніка была чырвонага колеру^[2].

Гісторыя правіць

Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў ваяводствы сталі і ваеннымі акругамі^[3], якія фармавалі тэрытарыяльнае воінскае падраздзяленне — частку войска, «пры якой ёсць харугва (сцяг) або значок»^[4].

Для яўнага адрознення ад каронных і пазначэння належнасці ваяводстваў да Вялікага княства Літоўскага, Статутам 1566 года было вызначана, што ўсе ваяводскія харугвы на пярэднім баку маюць выяву вялікакняжацкага герба «Пагоні»^[5]. У 1564—1566 гадах усе ваяводствы атрымалі харугвы адзінага ўзору з дзяржаўнага скарбу. Вялікая харугва ваяводства ўяўляла сабой аднакаляровае прамавугольнае палотнішча ў «трыццаці і пяці локцяў» даўжынёй з дзвюма касіцамі^[6].

Асноўны колер харугвы быў чырвоны, хоць часам колер харугвы апісваюць як «пелісты» (паласаты)^[7]^[8], то бок складаўся з двух колераў або адценняў.

Зыгмунт Глогер пісаў, што ў ваяводства было два герба — срэбная «Пагоня» на чырвонай тарчы і чорны анёл на чырвонай тарчы^[9]. Бернард О'Конар^[en] сцвярджае, што «Пагоня» была на блакітным полі^[10].

Колер павятовых харугваў аналагічныя ваяводскім, з той толькі розніцай, што павятовая была меншага памеру і мела толькі адну касіцу. Захавалася харугва Слонімскага павета Новагародскага ваяводства, дзе на адным баку выяўлена «Пагоня» на светла-блакітным полі. На сучаснай рэканструкцыі харугвы з Музея МУС Беларусі «Пагоня» на светла-шэрым, амаль белым фоне з блакітным адлівам^[11].

Аляксей Шаланда сцвярджае, што гербам Новагародскага ваяводства быў «у полі блакітным архангела Міхаіл каля брамы раю з мячом у правай руцэ і распраўленымі крыламі, у белай вопратцы, твар і рукі натуральнага колеру»^[12]. Ён быў на ваяводскай харугве ў 1507—1565/1566 гадах. Чорны анёл на чырвоным шчыце — памылка (здагадка) Барташа Папроцкага, які ніколі не бачыў харугвы, але чуў, што гербам з’яўляецца анёл. Ведаючы, што ў Кіеўскага ваяводства гербам быў анёл у белым адзенні на чырвоным шчыце, ён вырашыў, што ў Навагрудскага ваяводства герб не можа быць такім жа, і змяніў колер анёла на чорны, разам з тым і выдаліў меч. Такое апісанне апублікавана ім у кнізе «Гняздо дабрачыннасці…» (польск.: «Gniazdo cnoty...», 1578), і затым шматкротна паўторана польскімі геральдыстамі ў сваіх творах^[13].

Характэрнай рысай павятовых або ваяводскіх харугваў быў прамавугольны надпіс вакол герба з імем манарха, а таксама надпіс з тэрытарыяльнай назвай харугвы^[14].

Герб ваяводства з гербоўніка Stemmata Polonica^[pl] (каля 1555).
«Чорны анёл» паводле Барталамея Папроцкага (імаверна, яго памылка; 1578).
Прарысоўка герба ваяводства з вялікай пячаткі ВКЛ часоў вялікага князя Станіслава Аўгуста (1764).
Захаваная харугва паспалітага рушэння Слонімскага павета (1747).
Сучасная копія Слонімскай харугвы 1747 года.
Герб ваяводства з Пагоняй (1712).
Гербы Новагародскага ваяводства (1900).
Харугва ваяводства з паштоўкі 1918 года.