Помнік Мініну і Пажарскаму
Помнік Мініну і Пажарскаму — скульптурная група з латуні і медзі, створаная Іванам Мартасам; размешчана перад Саборам Васіля Блажэннага на Чырвонай плошчы.
| Помнік | |
| Помнік Мініну і Пажарскаму | |
|---|---|
| руск.: Памятник Минину и Пожарскому | |
 Помнік Мініну (стаіць) і Пажарскаму (сядзіць) на фоне Сабору Васіля Блажэннага | |
| 55°45′10″ пн. ш. 37°37′21″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Расія |
| Горад | Масква |
| Будаўнік | І. П. Мартас |
| Скульптар | Іван Пятровіч Мартас |
| Архітэктар | І. П. Мартас |
| Першае згадванне | 1818 |
| Дата заснавання | 1818 |
| Дата пабудовы | 1818 год |
| Статус | Ахоўваецца Дзяржавай |
| Матэрыял | бронза, медзь і Латунь |
| Стан | Аварыйны |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Сюжэт
правіцьПрысвечаны Кузьме Мініну і Дзмітрыю Міхайлавічу Пажарскаму, кіраўнікам другога народнага апалчэння падчас іншаземнай інтэрвенцыі ў Смутны час, і выгнанню інтэрвентаў з Масквы ў 1612 годзе.
Рэльефы на п’едэстале помніка
-
Пярэдні гарэльеф паказвае грамадзян-патрыётаў, ахвярадаўцаў сваёй маёмасці на карысць Радзімы. Злева—сам скульптар Мартас, які аддае айчыне дваіх сыноў (адзін з іх загінуў у 1813 годзе). -
Задні гарэльеф паказвае князя Пажарскага, які гоніць палякаў з Масквы.
Памятны надпіс на пастаменце абвяшчае
Гісторыя стварэння
правіць
З прапановай пачаць збор сродкаў на пабудову помніка выступілі ў 1803 годзе члены Вольнага таварыства аматараў славеснасці, навук і мастацтваў[1]. Першапачаткова помнік меркавалася ўсталяваць у Ніжнім Ноўгарадзе — горадзе, дзе было сабрана апалчэнне.
Скульптар Іван Мартас адразу ж прыступіў да працы над праектам помніка. У 1807 годзе Мартас публікуе гравюру з першай мадэлі помніка, у якой народных герояў Мініна і Пажарскага паказвае расійскаму грамадству як вызваліцеляў краіны ад іншаземнага прыгнёту.
У 1808 годзе жыхары Ніжняга Ноўгарада звярнуліся па Высокае дазваленне запрасіць іншых суайчыннікаў да ўдзелу ў стварэнні помніка. Прапанова была ўхвалена Імператарам Аляксандрам I[2], які ўсяляк падтрымліваў ідэю ўзвядзення помніка.
У лістападзе 1808 скульптар Іван Мартас перамог у конкурсе на лепшы праект помніка, быў выдадзены імператарскі ўказ аб падпісцы на збор сродкаў па ўсёй Расіі[2]. Імёны падпісчыкаў былі надрукаваныя і апублікаваныя[2].
З улікам важнасці помніка для рускай гісторыі было вырашана ўсталяваць яго ў Маскве, а ў Ніжнім Ноўгарадзе ўсталяваць мармуровы абеліск у гонар Мініна і князя Пажарскага[2].
Цікавасць да стварэння помніка была і так вялікай, але пасля Айчыннай вайны яна яшчэ больш вырасла. Грамадзяне Расіі бачылі ў гэтай скульптуры сімвал перамогі.
Стварэнне помніка
правіцьПрацы па стварэнні помніка былі пачаты ў канцы 1812 года пад кіраўніцтвам Івана Мартаса. Малая мадэль помніка была скончаная ў сярэдзіне 1812 года[3]. У тым жа годзе Мартас пачынае выраб вялікай мадэлі і ў пачатку 1813 года мадэль была адкрыта для публікі. Праца была высока ацэненая Імператрыцай Марыяй Фёдараўнай (4 лютага) і членамі Акадэміі Мастацтваў[2].
Адліўка помніка была даручана Васілю Якімаву[2] — ліцейна майстру Акадэміі Майстэрстваў. Па заканчэнні падрыхтоўчых работ адліўка была выканана 5 жніўня 1816 года. Для плаўкі было падрыхтавана 1100 пудоў медзі. Медзь плавілася 10 гадзін. Адліццё гэтакага каласальнага манумента адным разам было выканана ўпершыню ў еўрапейскай гісторыі[2].
Для пастамента помніка першапачаткова меркавалася выкарыстоўваць сібірскі мармур. Але з-за значных памераў помніка было вырашана выкарыстоўваць граніт. Вялізныя камяні былі дастаўлены ў Санкт-Пецярбург з берагоў Фінляндыі, якая з’яўлялася часткай Расійскай Імперыі. П’едэстал, які складаецца з трох суцэльных кавалкаў, быў выраблены каменячосам Суханавым[2].
Дастаўку помніка з Санкт-Пецярбурга ў Маскву было вырашана ажыццяўляць па вадзе, улічваючы яго памеры і вагу, па маршруце праз Марыінскі канал да Рыбінска, далей па Волзе да Ніжняга Ноўгарада, затым уверх па Ацэ да Каломны і па рацэ Маскве. 21 мая 1817 года помнік адпраўлены з Санкт-Пецярбурга і 2 верасня таго ж года дастаўлены ў Маскву[2].
У той жа час было канчаткова вызначана месца ўстаноўкі помніка ў Маскве. Было вырашана, што лепшым месцам з’яўляецца Чырвоная плошча ў параўнанні з плошчай ля Цвярской брамы, дзе раней меркавалася ўстаноўка. Канкрэтнае месца на Чырвонай плошчы было вызначана Мартасам: у сярэдзіне Чырвонай плошчы, насупраць уваходу ў Верхнія гандлёвыя рады (цяпер будынак ГУМа)[2].
20 лютага (4 сакавіка) 1818 года адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка з удзелам Імператара Аляксандра і яго сямейства і пры збегу велізарнай колькасці людзей. На Чырвонай плошчы адбыўся парад гвардыі[2].
XX—XXI стагоддзі
правіцьУ 1931 годзе яго палічылі перашкодай для дэманстрацый і парадаў баявой тэхнікі і перамясцілі да сабору Васіля Блажэннага.
Рэстаўрацыя манумента пачалася ў лістападзе 2020 года, вывозіць помнік з месца цяперашняга размяшчэння не сталі, над ім пабудаваны спецыяльны павільён. Рэстаўрацыю праводзілі Міжабласное навукова-рэстаўрацыйнае мастацкае ўпраўленне (МНРМУ) і рэстаўрацыйная майстэрня «Спадчына». Акцыю падтрымалі, у тым ліку, Уладзімір Машкоў, Рыгор Лепс, Ігар Угольнікаў, Аксана Фёдарава, Фёкла Талстая. Самы буйны прыватны ўнёсак зрабіў Уладзімір Груздзеў[4][5][6][7].
Копіі і рэплікі скульптуры
правіць- 4 лістапада 2005 года ў Ніжнім Ноўгарадзе быў адкрыты помнік Мініну і Пажарскаму[8] работы Зураба Цэрэтэлі — паменшаная (на 5 см) копія маскоўскага помніка. Ён усталяваны пад сценамі Ніжагародскага Крамля, каля царквы Раства Іаана Прадцечы. Па заключэнні гісторыкаў і экспертаў, у 1611 годзе Кузьма Мінін менавіта з дзядзінца гэтай царквы заклікаў ніжагародцаў сабраць і экіпіраваць народнае апалчэнне на абарону Масквы ад палякаў. На ніжагародскім помніку надпіс захаваны, але без указання года.
- Малая мадэль помніка Мініну і Пажарскаму (1818) знаходзіцца ў зборы Таганрогскага мастацкага музея.
- У 1820 годзе французскі майстар П'ер-Філіп Тамір вырабіў камінны гадзіннік у корпусе з пазалочанай бронзы, які паўтарае ў мініяцюры помнік Мініну і Пажарскаму. Скульптурная мадэль была выраблена па гравюры, якая адлюстроўвае адзін з першых праектных варыянтаў. Заказ парыжскай майстэрні зрабіў М. М. Дзямідаў. Маецца некалькі рэплік, якія адрозніваюцца ў дэталях. Адзін асобнік паднеслі імператару Аляксандру I, ён захоўваецца ў пецярбургскім Эрмітажы. Іншая рэпліка знаходзіцца ў музеі Пецяргофа.
Цікавыя факты
правіцьІвану Пятровічу Мартасу пры стварэнні скульптур Мініна і Пажарскага пазіравалі яго ўласныя сыны.
- Тэкст надпісу крытыкаваў А. С. Пушкін:
|
Надпіс Грамадзяніну Мініну, вядома, не здавальняючы: ён для нас ці месціч Касма Мінін па мянушцы Сухарукаў, або думны дваранін Касма Мініч Сухарукаў, або, нарэшце, Кузьма Мінін, выбарны чалавек ад усёй Маскоўскай дзяржавы, як названы ён у грамаце пра абранне Міхаіла Фёдаравіча Раманава. Усё гэта не дрэнна было б ведаць, таксама як імя і імя па бацьку князя Пажарскага. | 
|
Выкарыстанне ў сімволіцы
правіць- Упершыню выява помніка на расійскай паштовай марцы з’явілася ў 1904 годзе ў паштова-дабрачынным выпуску «На карысць сірот воінаў дзеючай арміі». Першая савецкая паштовая марка з «Мініным і Пажарскім» з’явілася ў 1946 годзе ў перад’юбілейнай серыі «Віды Масквы», прымеркаванай да 800-годдзя горада. У 1992 годзе масавым накладам выдадзеныя стандартныя паштовыя маркі Расійскай Федэрацыі з выявай скульптуры.
- Таксама выяву помніка выкарыстоўвалі на грашовых купюрах.
Зноскі
- ↑ Я. З. Басин. Первый памятник Москвы // И творчество, и чудотворство. — Мн.: Выш. шк, 1990. — ISBN 5-339-00448-1. Архівавана 18 мая 2018.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к Историческое описание монумента, воздвигнутого гражданину Минину и князю Пожарскому в столичном городе Москве. — С. Петербург: Типография Императорского Воспитательного дома, 1818. — XXIX,229 с.
- ↑ Айчынная вайна 1812 не паўплывала на ход работ.
- ↑ https://globalmsk.ru/person/id/11196
- ↑ https://fedpress.ru/person/1738371
- ↑ Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 мая 2023. Праверана 8 мая 2023.
- ↑ https://zampolit.com/dossier/gruzdev-vladimir-sergeevich/
- ↑ Новость об открытии восстановленного храма Рождества Иоанна Предтечи и памятника Минину и Пожарскому в Нижнем Новгороде (руск.) (4 лістапада 2005) — сайт 1 канала.
Літаратура
правіць- Коваленская Н. Мартос (1752—1835) / Художник книги Н. Ю. Гитман. — М. - Л.: Гос. изд-во «Искусство», 1938. — 140, [2] с. — 5 000 экз. (в пер.)
Спасылкі
правіць- Концепция по реконструкции и реставрации ансамбля памятника Минину и Пожарскому Архівавана 21 лютага 2009. (руск.)